Του Κ. Ν. Σταμπολή
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Photovoltaic Barometer, μιας ετήσιας πανευρωπαϊκής έρευνας, η παγκόσμια αγορά φωτοβολταϊκών συστημάτων αυξάνεται εντυπωσιακά, με την συνολική παραγωγή για φωτοβολταϊκές κυψέλες να τείνει να ξεπεράσει τα 2.000 MWp το 2006, ενώ έφθασε τα 1.175 MWp το 2004 και τα 744 MWp το 2003. Σύμφωνα όμως με ανεξάρτητες πηγές, η συνολική παγκόσμια εγκατεστημένη ηλεκτρική ισχύς για Φ/Β κυμαίνεται σήμερα μεταξύ 4.000 και 5.000 MW (5 GW), ποσό όχι ευκαταφρόνητο εάν υπολογίσουμε ότι το νούμερο αυτό αντιστοιχεί με την ισχύ πέντε μεγάλων πυρηνικών μονάδων. Εκτιμήσεις από διάφορες εταιρείες και οργανισμούς συμφωνούν ότι η συνολική εγκατεστημένη φωτοβολταϊκή ισχύ μπορεί να διαμορφωθεί στα 15 GW το 2010.
Καθώς όμως αυξάνεται η παγκόσμια ζήτηση για φωτοβολταϊκά (Φ/Β) συστήματα, εντείνονται και οι προσπάθειες των εταιριών να παράγουν το πρωτογενές υλικό, δηλαδή τις λεπτές φέτες πυριτίου, οι οποίες, ως επί το πλείστον, αποτελούν το κύριο συστατικό των Φ/Β κυψελών, για να ικανοποιήσουν μια ολοένα και πιο απαιτητική αγορά. Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη της μελετητικής εταιρίας «Photon Consultants», η παγκόσμια αγορά φωτοβολταϊκών το 2006 έφτασε τα 20 δισεκ. δολάρια ενώ υπολογίζεται ότι αυτή θα εκτιναχθεί στα 90 δισεκ. δολάρια μέχρι το 2010. Λόγω της εξαιρετικά ταχύρυθμης ανάπτυξης της ηλιακής αυτής αγοράς, όπου η ζήτηση υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες παραγωγής, τα περιθώρια κέρδους της βιομηχανίας ήδη κινούνται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, πλησιάζοντας το 60%.
Η παγκόσμια ζήτηση για επεξεργασμένο πυρίτιο, το βασικό προϊόν για την κατασκευή φωτοβολταϊκών κυψελών, διαμορφώθηκε στους 41.000 τόνους πέρυσι με προοπτική να φθάσει τους 120.000 τόνους το 2010 και τους 400.000 τόνους το 2015. Η τρέχουσα τιμή του επεξεργασμένου πυριτίου έχει εν τω μεταξύ ανατιμηθεί σε πρωτόγνωρα επίπεδα, φθάνοντας τα 200 ή και τα 300 δολάρια ανά kg, μία αύξηση 500 ή και 600% σε σύγκριση με το 2004.
Παρά τις ανωτέρω υψηλές αυτές τιμές, σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια, το συνολικό κόστος για την παραγωγή και εγκατάσταση ενός φωτοβολταϊκού συστήματος μειώνεται χρόνο με το χρόνο χάρις σε διάφορες καινοτομίες σε επίπεδο παραγωγής αλλά και λόγω του διαρκώς αυξανόμενου όγκου παραγωγής. Αρκετές εταιρίες, παρά το γεγονός ότι τα γενικά έξοδα παραγωγής και εγκατάστασης, δηλαδή τα overheads, έχουν μειωθεί, χρεώνουν υψηλές τιμές εκμεταλλευόμενες τις διάφορες επιδοτήσεις που ισχύουν σε πολλές χώρες αλλά και τις υψηλές τιμές αγοράς παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή τα feed in tariffs. Παρά τις όποιες δυσκολίες στην αδειοδότηση μεσαίων και μεγάλων εγκαταστάσεων και το ακαθόριστο εν πολλοίς καθεστώς για εγκαταστάσεις στον οικιακό τομέα στις περισσότερες χώρες, η διεθνής αγορά διευρύνεται συνεχώς κάθε χρόνο σημαίνοντας υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Ανατιμήσεις λόγω περιορισμένης παραγωγής
Όμως η ξεκάθαρη πλέον τάση για σοβαρές ανατιμήσεις όχι μόνο για μονοκρυσταλικού αλλά και για πολυκρυσταλικού τύπου προϊόντα πυριτίου δημιουργεί προβλήματα στον προγραμματισμό και τη διάθεση της παραγωγής. Με τιμές για την πρώτη ύλη που εμφανίζονται να έχουν διπλασιαστεί τους τελευταίους 20 μήνες, οι εκτιμήσεις είναι ότι αυτές θα αυξάνονται κατά 30% κάθε χρόνο μέσα στην επόμενη τριετία. Ο μεγαλύτερος παραγωγός πυριτίου της Ιαπωνίας, η εταιρεία Tokuyoma, παραδέχτηκε πρόσφατα ότι αδυνατεί να ανταποκριθεί επαρκώς στις παραγγελίες, λόγω μεγαλύτερης απ’ ότι αναμένεται ζήτησης της αγοράς μικροτσίπς και φωτοβολταϊκών. Να σημειώσουμε ότι το πρωτογενές υλικό για την κατασκευή ημιαγωγών είναι το ίδιο όπως και για τις φωτοβολταϊκές κυψέλες, μόνο που στην περίπτωση των μικροτσίπς απαιτείται πολύ μεγαλύτερος βαθμός καθαρότητας.
Διεθνείς τραπεζικοί κύκλοι εκφράζουν πάντως την ανησυχία τους ότι η παρούσα στενότητα στην παραγωγή πυριτίου, κατάλληλου για φωτοβολταϊκές εφαρμογές, όπου παρουσιάζονται μεγάλες ανατιμήσεις, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά εμπόδια στην ανάπτυξη της ηλιακής αγοράς σε μία περίοδο όπου αυτή φαίνεται να είναι έτοιμη ν’ απογειωθεί. «Πραγματικά δεν πιστεύουμε ότι θα επέλθει ισορροπία μεταξύ προσφοράς – ζήτησης πριν από το 2010», παρατηρεί ο κ. Jeff Osbrine της CIBC World Markets. Παρόμοιοι φόβοι εκφράζονται και από την ιαπωνική εταιρία Sharp, η οποία έχει μια παγκόσμια πρωτοπορία στην παραγωγή μεγάλης γκάμας φωτοβολταϊκών κυψελών. «Εάν συνεχισθεί η παγκόσμια στενότητα στην παραγωγή της διάθεσης πυριτίου, τότε οι αυξήσεις θα περάσουν αναπόφευκτα στο τελικό προϊόν και στους καταναλωτές» δηλώνει εκπρόσωπος της άνω εταιρείας.
Εκπρόσωποι του κλάδου των φωτοβολταϊκών στην Ιαπωνία όπως και στην Ευρώπη συμφωνούν με την εκτίμηση ότι οι κυβερνήσεις αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρόκειται ν’ αφήσουν τις ανατιμήσεις να σταθούν εμπόδιο στην ανάπτυξη της αγοράς, αφού ήδη αυτή υποστηρίζεται από ένα πλέγμα άμεσων και έμμεσων επιδοτήσεων οι οποίες και προβλέπεται ότι θα συνεχιστούν τουλάχιστον για τα επόμενα 4-5 χρόνια, δηλαδή μέχρις ότου αρχίσουν να μειώνονται οι τιμές του πρωτογενούς υλικού. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτη της επενδυτικής τράπεζας Merrill Lynch, οι κρατικές επιδοτήσεις παγκοσμίως για την αγορά φωτοβολταϊκών μέχρι το 2009 πρόκειται να φθάσουν τα 19 δισεκ. ευρώ (24 δισεκ. δολάρια).
Ευρωπαϊκή Πρωτοπορία
Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Φωτοβολταϊκών Βιομηχανιών (EPIA), η Ευρωπαϊκή αγορά φωτοβολταϊκών αναπτύσσεται πολύ πιο γρήγορα από ότι σε άλλες περιοχές του κόσμου με εκτιμήσεις για 6.000 MWp ή και 7.000 MWp εγκατεστημένη ισχύ μέχρι το 2010. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται στην υπόθεση ότι η Γερμανική αγορά, η μεγαλύτερη της Ευρώπης, θα εξακολουθήσει να αυξάνεται με ρυθμούς 600 MWp κατ’ έτος, ακολουθούμενη από ταχύρυθμη ανάπτυξη των αγορών σε Ιταλία και Ισπανία.