Του Κ.Ν. Σταμπολή
Η επίσημη συμφωνία μεταξύ Ρωσίας, Καζακστάν και Τουρκμενιστάν το περασμένο Σάββατο (12/5), για την απευθείας μεταφορά Τουρκμενικού φυσικού αερίου στη Ρωσία, μέσω νέου αγωγού που θα κατασκευασθεί κατά μήκος της Ανατολικής και Βόρειας Κασπίας, θεωρείται κλειδί για ην εκμετάλλευση των πλούσιων κοιτασμάτων της περιοχής ενώ παράλληλα ενισχύει ακόμη περισσότερο τη θέση της Ρωσίας ως βασικού προμηθευτή της Ευρώπης και της Ασίας. Η συμφωνία φέρει την προσωπική σφραγίδα του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν ο οποίος κινείται βάσει ενός καλά μελετημένου σχεδίου που στόχο έχει την απόλυτη επικράτηση της Ρωσίας ως βασικού παραγωγού πρώτων υλών προς τη Δύση, ιδιαίτερα στον τομέα του πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Το σχέδιο Πούτιν προβλέπει τον πλήρη έλεγχο από το Ρωσικό κράτος των εξαγωγικών διαδρομών του πετρελαίου και αερίου μέσω της κατασκευής και ιδιοκτησίας του πλέγματος αγωγών και λιμενικών εγκαταστάσεων που απαιτούνται για την μεταφορά των πρώτων αυτών υλών στις διεθνείς αγορές. Ως ένας καλά γυμνασμένος πρώην μυστικός πράκτορας, ο Πούτιν δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Την περίοδο της πρώτης θητείας του (1999-2004) το σχέδιο του Πούτιν απέβλεπε στην κάθαρση του Κόπρου του Αυγείου που του άφησε ως κληρονομιά ο πρόσφατα αποθανών Μπορίς Γιέλτσιν, μέσω της εκπαραθύρωσης των κλεπταποδόχων ολιγαρχών οι οποίοι ανενόχλητοι απομυζούσαν την περιουσία του Ρωσικού κράτους, έχοντας μάλιστα φιλοδοξίες και για τον πλήρη έλεγχό του μέσω κατάληψης της πολιτικής εξουσίας.
Λόγω της τεράστιας σε έκταση διαφθοράς της κρατικής μηχανής, συμπεριλαμβανομένου του στρατού, αστυνομίας, και των μυστικών υπηρεσιών η εκδίωξη των «ολιγαρχών» απεδείχθη ένα ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα και μία λίαν επικίνδυνη υπόθεση για τον Πούτιν, τον οποίο και προσπάθησαν να δολοφονήσουν ουκ ολίγες φορές. Τελικά όμως επικράτησε ο Πούτιν ο οποίος κατάφερε να επιβληθεί διαλύοντας στην ουσία το υπόγειο και πλήρως διαπλεκόμενο σύστημα εξουσίας των ολιγαρχών, δημεύοντας σταδιακά την παράνομα αποκτηθείσα περιουσία τους και οδηγώντας τους περισσότερους από αυτούς στην εξορία ή στην φυλακή. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις την περασμένη εβδομάδα έπεσε η αυλαία για την άλλοτε κραταιά εταιρεία Yukos, του Ρωσοεβραίου Μιχαήλ Χοντορκόφκι (που εκτίει πολύχρονη ποινή σε φυλακές στη Σιβηρία), με την πώληση μέσω δημοπρασίας του τελευταίου αξιόλογου περιουσιακού στοιχείου που διέθετε η υπό εκκαθάριση πτωχεύσασα εταιρεία, του κτιρίου γραφείων της στη Μόσχα (έναντι του αστρονομικού ποσού των 4.0 δισεκ. δολαρίων).
Έχοντας επαναφέρει σε μεγάλο βαθμό την τάξη στο δημόσιο βίο και αποκαταστήσει την ιεραρχία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν στη συνέχεια έστρεψε την προσοχή του στην ενίσχυση των κρατικών εταιρειών ιδιαίτερα αυτών που διαχειρίζονται τον φυσικό πλούτο της χώρας, όπως οι υδρογονάνθρακες και το πολύτιμα μέταλλα, αφού απ’ αυτές εξαρτώνται κυρίως τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού. Σήμερα η Ρωσική οικονομία είναι δυνατή όσο ποτέ άλλοτε, με πλεονασματικούς προϋπολογισμούς και ισχυρά συναλλαγματικά αποθέματα (άνω των 200 δισεκ. δολαρίων) και ελάχιστο εξωτερικό χρέος, έχοντας ξεπληρώσει πλήρως το παλιό Σοβιετικό χρέος. Και όμως πριν από 9 μόλις χρόνια η χώρα αντιμετώπιζε το φάσμα της χρεοκοπίας έχοντας καλέσει το ΙMF να σώσει την κατάσταση.
Η πολιτική συμφωνία που «έκλεισε» το περασμένο Σάββατο για την μεταφορά φ. αερίου από το Τουρκμενιστάν μετά τη συνάντηση του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν με τους ομολόγους του από τις δύο χώρες της Κεντρικής Ασίας στο λιμάνι του Τουρκμενμπάσι, στο Τουρκμενιστάν (το τελικό κείμενο θα υπογραφεί την 1η Σεπτεμβρίου) έχει τεράστια γεωστρατηγική σημασία για τη Ρωσία. Με τη συμφωνία αυτή, το Κρεμλίνο αποκτά άμεση πρόσβαση στα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν -που είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο- και καταφέρνει καίριο πλήγμα στα σχέδια ΗΠΑ, Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κίνας, οι οποίες ασκούσαν ισχυρές πιέσεις για τη δημιουργία ανταγωνιστικού αγωγού που θα μετέφερε το φυσικό αέριο υποθαλασσίως από την περιοχή της Κασπίας μέσω Αζερμπαϊτζάν, Γεωργίας και Τουρκίας, παρακάμπτοντας το ρωσικό έδαφος.
Η Ρωσία, εξάλλου, αποκτά ακόμα περισσότερα «ατού» όσον αφορά τον ρόλο της ως προμηθευτή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, στο μέτρο που θα μπορεί να εισάγει περισσότερο -και φθηνότερο- αέριο από το Τουρκμενιστάν σε τιμές κάτω από την αγορά και να πωλεί ακριβότερα το δικό της φυσικό αέριο στις ευρωπαϊκές χώρες. Το αέριο, θα μεταφέρεται τώρα ως Ρωσικό μέσω των νέων αγωγών που κατασκευάζονται ή θα κατασκευάσει σύντομα η Ρωσία. Δηλαδή του υποθαλάσσιου αγωγού της Βαλτικής και του Νότιου Άξονα, δηλαδή του Ρωσικού Nabucco ή του Ελληνο-Ιταλικού αγωγού αερίου (επέκταση του Τούρκο- Ελληνικού που πρόκειται σύντομα να ξεκινήσει την λειτουργία του). Έτσι δεν είναι υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι ο πρόεδρος Πούτιν με την τελευταία αυτή συμφωνία με τον Τουρκμενιστάν και το Καζακστάν εκλείδωσε ουσιαστικά το γεωπολιτικό παιχνίδι αποτρέποντας την πρόσβαση τρίτων για πολλά χρόνια μπροστά στον πλούσιο σε υδρογονάνθρακες χώρο της Κεντρικής Ασίας.
Όμως, η συμφωνία του Τουρκμενιστάν δεν θα επιτελείτο εάν προηγουμένως δεν είχαν εκπληρωθεί δύο ικανές και αναγκαίες συνθήκες. Πρώτον, η μακροπρόθεσμη εξασφάλιση από πλευράς Ρωσίας της εξαγωγής των Καζάκικων πετρελαίων προς τις διεθνείς αγορές. Κάτι που θα επιτευχθεί μέσω του Ρωσικά ελεγχόμενου πετρελαιαγωγού Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολη, όπου σύντομα η Καζακική KazΜunaiGaz θα διαθέτει ένα αξιόλογο ποσοστό (πρόκειται ν’ ανακοινωθεί σύντομα). Δεύτερον, η de facto ένταξη του Καζακστάν στην Ρωσική σφαίρα επιρροής, και η επιβεβαίωση της πολιτικής κυριαρχίας του Κρεμλίνου. Κάτι που μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο αμφίβολο λόγω της σοβαρής επιρροής που εξασκούν οι ΗΠΑ εδώ και αρκετά χρόνια (και ιδιαίτερα οι Αμερικανικές εταιρείες πετρελαίων), στην κυβέρνηση του Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ. Ο ηγέτης του Καζακστάν, τελικά υπεκλήθη στη Μόσχα όχι τόσο πολύ λόγω της προσωπικής γοητείας του Πούτιν, η οποία και δεν αμφισβητείται, αλλά εκάμφθη από την realpolitik του πρώτου και κυρίως από τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα για τον ίδιο και τη χώρα του, που διαφορετικά θα διακυβεύονταν από έναν συνεχιζόμενο εναγκαλισμό με την Ουάσιγκτον. Ο εναγκαλισμός μεταξύ δύο αρκούδων φαίνεται ότι είναι προτιμότερος και πλέον ασφαλής για αμφότερα τα μέρη.