Του Μιχάλη Καϊταντζίδη
Ενώ οι ηγεσίες Ελλάδας, Ρωσίας, Βουλγαρίας και οι εμπλεκόμενες εταιρείες συζητούν ακόμη για τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, στις 24 Απριλίου μπήκαν τα θεμέλια του ευθέως ανταγωνιστικού τουρκικού πετρελαιαγωγού Σαμσούν -Τσεϊχάν, που ονομάζεται Trans Anatolian Pipeline.
Στο επενδυτικό σχέδιο εμπλέκονται η ιταλική ΕΝΙ και ο τουρκικός όμιλος Τσαλίκ (Calik). Ο τελευταίος, στις 31 Μαΐου ανακοίνωσε ότι έλαβε την άδεια των αρχών της χώρας του για την κατασκευή διυλιστηρίου και πετροχημικού συγκροτήματος στο Τσεϊχάν, δυναμικότητας 15 εκατ. τόνων το χρόνο. Βασικός εταίρος στην επένδυση του διυλιστηρίου είναι η ινδική Indian Oil Corporation.
Τα παραπάνω είναι ένα πολύ μικρό δείγμα για την ταχύτητα με την οποία λειτουργούν οι γείτονες, προκειμένου να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η χώρα τους ως περιοχή υποδοχής και διαμετακόμισης πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Χωρίς καύσιμο
Το σημαντικό είναι ότι οι κινήσεις αυτές προχωρούν παρ' ότι τα προβλήματα δεν λείπουν. Μεγάλα επενδυτικά σχέδια που ολοκληρώθηκαν όπως ο πετρελαιαγωγός BTC, Μπακού - Τιφλίδα - Τσεϊχάν, (μεταφέρει πετρέλαια της Κασπίας στη Μεσόγειο) και ο πολυδιαφημισμένος, από τις ΗΠΑ, αγωγός ΒΤΕ (Μπακού - Τιφλίδα - Ερζερούμ) που θα μεταφέρει αέριο του Αζερμπαϊτζάν στην Τουρκία, αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Ο πρώτος λόγω των σχετικά περιορισμένων ποσοτήτων που μεταφέρει, με αποτέλεσμα να μην καλύπτεται το κόστος λειτουργίας του και ο δεύτερος λόγω της έλλειψης φυσικού αερίου.
Παρ' όλα αυτά, τόσο η τουρκική κυβέρνηση όσο και οι ΗΠΑ, που από την αρχή «πατρονάρισαν» τα δύο έργα, τα προβάλλουν με κάθε τρόπο. Η Τουρκία επειδή οι δύο αγωγοί αποτελούν μία ακόμη απόδειξη του πρωταγωνιστικού ρόλου που θέλει να διαδραματίσει στη μεταφορά ενέργειας, και οι ΗΠΑ, επειδή αποτελούν το «θεμέλιο» για να περιοριστεί η ρωσική εξάρτηση της Ευρώπης.
Βασικός στόχος της πολιτικής των κυβερνήσεων της Τουρκίας και της διπλωματίας της είναι η κατοχύρωση της χώρας, ως του κυριότερου διαδρόμου μεταφοράς ενέργειας από την Ανατολή προς τη Δύση, που μάλιστα τον παρομοιάζουν με τον δρόμο του μεταξιού για τον 21ο αιώνα.
Με τον επισημότερο τρόπο, οι αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες της Τουρκίας, όπως ο υπουργός Ενέργειας Μεχμέτ Χιλμί Γκιουλέρ, τονίζουν ότι με τις υποδομές που κατασκευάζονται ή προγραμματίζονται, το 2012 από την Τουρκία θα διέρχεται το 6-7% της παγκόσμιας διακίνησης πετρελαίου.
Από τα σχέδια που προωθεί η Τουρκία, ο αγωγός φυσικού αερίου Nabucco και ο τουρκο-ελληνο-ιταλικός αγωγός είναι άμεσου ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Το πρώτο σχέδιο αποσκοπεί στη μεταφορά φυσικού αερίου της Κασπίας σε ποσότητες μέχρι και άνω των 35 δισ. κυβικών το χρόνο στην Αυστρία, μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας. Το δεύτερο, στο οποίο σχετίζεται και η Ελλάδα, θα μεταφέρει αέριο στην Ιταλία σε ποσότητες 8 δισ. κυβικών μέτρων το χρόνο, με υποθαλάσσια ζεύξη της Ιταλίας με την Ελλάδα.
Και στις δύο περιπτώσεις, η προέλευση του αερίου θα είναι από το Αζερμπαϊτζάν το οποίο για να «γεμίσει» τους αγωγούς πρέπει να παράγει ποσότητες άνω των 40 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων το χρόνο. Είναι όμως κοινό μυστικό ότι αέριο σε τέτοιες ποσότητες, τουλάχιστον για τα επόμενα 8-10 χρόνια, είναι αδύνατο να εξαχθεί από τις πηγές παραγωγής της Κασπίας, η ανάπτυξη των οποίων καθυστερεί. Είναι δε χαρακτηριστικό, ότι η Τουρκία έχει συμβόλαιο για παραλαβή 6,6 δισ. κυβικών από το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο εκτελείται με προβλήματα και για ποσότητες κάτω από τα 2 δισ. κυβικά το έτος.
Οι ΗΠΑ
Ωστόσο, τα επενδυτικά προγράμματα για τους αγωγούς που θα μεταφέρουν το αζέρικο αέριο στην Ευρώπη, συνεχίζουν να προβάλλονται με ιδιαίτερη έμφαση από Τούρκους και Αμερικάνους. Μόλις προχθές ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάθιου Μπράιζα, σε συνέντευξή του στο Μπακού πρόβαλε τον αγωγό αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στην Τουρκία ως τον «νότιο ενεργειακό διάδρομο» που υποστηρίζει η Ουάσιγκτον και ο οποίος θα επιτρέψει στους Ευρωπαίους να αποκτήσουν φθηνή ενέργεια.
Ο κ. Μπράιζα ήταν απόλυτα ειλικρινής όταν έλεγε στο Μπακού ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να καταναλώσουν ούτε ίχνος φυσικού αερίου από την Κασπία. Η χώρα του όμως, όπως είπε, έχει στρατηγικό συμφέρον να δημιουργήσει νέους δρόμους για την εξαγωγή ενέργειας από την περιοχή, προς όφελος φιλικών της χωρών, είτε παραγωγών, είτε καταναλωτριών.
Στην χορεία των χωρών αυτών, κατατάσσει το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Τουρκμενιστάν και σε βάθος χρόνου το Ιράκ. Οι δύο πρώτες μπαίνουν στο παιχνίδι παρά το ότι ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πρόλαβε να εξασφαλίσει συμφωνίες με τις δύο χώρες για αγορά επιπλέον ποσοτήτων αερίου, που θα διακινηθούν μέσω του ρωσικού δικτύου.
(Ελευθεροτυπία, 10/6/07)