Του Ευθ. Π. Πέτρου
Το ζήτημα της ερεύνης και διασώσεως στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, μας απασχολεί πολύ συχνά. Και παρά το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρξε περίπτωσις κατά την οποία η τουρκική πλευρά να μας "επρόλαβε", η ανησυχία πάντα υπάρχει, αφού το πεδίο αυτό της ανθρωπιστικής δράσεως έχει μετατραπή σε πεδίο ανταγωνισμού.
Έτσι η δυνατότης ταχείας παρεμβάσεως σε οποιοδήποτε σημείο του Αιγαίου υπάρξη ατύχημα ή κινδυνεύση ανθρώπινη ζωή δεν αποτελεί μόνον υποχρέωση της Ελλάδος βάσεις της συνθήκης SOLAS (Safety of Life at Sea). Είναι ένα ζήτημα μείζονος εθνικής σημασίας, για να κατανοήσουμε την σημασία του οποίου, θα κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στα γεγονότα που αφορούν στην οριοθέτηση των περιοχών ευθύνης κάθε χώρας.
Τα όρια του FIR Αθηνών προσδιορίσθηκαν σε τρεις ευρωπαϊκές περιφερειακές συσκέψεις που επραγματοποιήθησαν το 1950, το 1952 και το 1958, με την Τουρκία παρούσα. Μάλιστα η Άγκυρα είχε προσυπογράψει την οριοθέτηση του FIR Αθηνών. Για λόγους ασφαλείας των πτήσεων της πολιτικής αεροπορίας, αποτελεί παγία τακτική των Αθηνών να ζητή την κατάθεση σχεδίου πτήσεως από όλα τα πολιτικά και στρατιωτικά αεροσκάφη που προτίθενται να πετάξουν στο ελληνικό FIR.
Η κατάστασις αυτή γινόταν σεβαστή μέχρι τον Αύγουστο του 1974, οπότε η Τουρκία εξέδωσε μονομερώς την ΝΟΤΑΜ 714, δια της οποίας προσεπάθησε να επεκτείνη την περιοχή ευθύνης της μέχρι το μέσον περίπου του Αιγαίου. Η Ελλάς αντέδρασε κηρύσσοντας το Αιγαίο "επικίνδυνη ζώνη", δια της ΝΟΤΑΜ 1157. Η μεσολαβητική προσπάθεια του ICAO απέβη άκαρπος.
Το 1984, η Άγκυρα ήρε μονομερώς την ΝΟΤΑΜ 714, λόγω δυσμενών επιπτώσεων στον τουρισμό. Ταυτοχρόνως όμως διέκοψε την κατάθεση σχεδίων πτήσεως από τα στρατιωτικά της αεροσκάφη, υποστηρίζοντας ότι τα προβλεπόμενα από την Σύμβαση του Σικάγο (7 Δεκεμβρίου 1944) δεν αφορούν σε "κυβερνητικά αεροσκάφη", όπως είναι τα μαχητικά.
Έτσι άρχισαν οι παραβάσεις του FIR Αθηνών. Οι αρμόδιες ελληνικές αρχές αντέδρασαν, βάσει της σταθεράς θέσεως ότι οι κανόνες που αφορούν στην ασφάλεια πτήσεων πρέπει να τηρούνται απαρεγκλίτως και ως εκ τούτου η Τουρκία έχει την υποχρέωση να υποβάλλη σχέδια πτήσεως και για τα μαχητικά της.
Όμως η Άγκυρα υποβάλλει σχέδια πτήσεως μόνον σε περιπτώσεις κατά τις οποίες κρατικά αεροσκάφη της πρόκειται να πραγματοποιήσουν υπέρπτηση του Ελλαδικού χώρου κατευθυνόμενα προς άλλη χώρα.
Η περιοχή ευθύνης της Ελλάδος για θέματα ερεύνης και διασώσεως όσον αφορά σε αεροπορικά ατυχήματα, σύμφωνα με την σύμβαση και τους κανονισμούς του ICAO (ICAO Regional Agreement του 1952) ταυτίζεται με τα όρια του FIR Αθηνών.
Θέματα ερεύνης και διασώσεως στην θάλασσα, ρυθμίζονται με την Σύμβαση του Αμβούργου του 1979 η οποία έγινε δεκτή από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ) και ετέθη σε ισχύ το 1985. Σύμφωνα με την Σύμβαση αυτή η ευθύνη της ερεύνης και διασώσεως στην θάλασσα προσδιορίζεται με συμφωνία των παρακτίων κρατών της περιοχής.
Ήδη όμως από το 1975, η Ελλάς είχε ανακοινώσει ότι αναλαμβάνει την ευθύνη για έρευνα και διάσωση στην θάλασσα, στα όρια του FIR Αθηνών, τονίζοντας ότι η ρύθμισις αυτή αντικατοπτρίζει την γεωγραφική και πολιτική πραγματικότητα. Σημειωτέον ότι τόσο η διεθνής πρακτική, όσο και οι οδηγίες του ΙΜΟ και του ICAO συνιστούν όπως οι περιοχές ευθύνης ερεύνης και διασώσεως τόσο για τον αέρα όσο και για τη θάλασσα ταυτίζονται με τα όρια του FIR.
Αντικρούοντας την ελληνική θέση, η Τουρκία επέμεινε ότι για τον προσδιορισμό των ορίων ευθύνης, είναι απαραίτητο να έχουν συμφωνήσει οι παράκτιες χώρες και εξέδωσε ένα χάρτη στον οποίο το Αιγαίο ήταν χωρισμένο στα δύο προσδιορίζοντας τα δικά της όρια επιχειρησιακών δυνατοτήτων. Στο σχετικό έγγραφο, υπό τον τίτλο Κανονισμός 88/1988, η Τουρκία ανέφερε μονομερώς ότι παρέχει υπηρεσίες έρευνας και διάσωσης σε περιοχές εντός του FIR Αθηνών παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι για την αεροπορική έρευνα και διάσωση, απαιτείται απόφαση του ICAO.
Ο παραλογισμός της τουρκικής θέσεως προκύπτει και μόνον από το γεγονός ότι στην περιοχή την οποία διεκδικεί ως χώρο ευθύνης για έρευνα και διάσωση υπάρχουν ελληνικά νησιά με χωρικά ύδατα και εθνικό εναέριο χώρο. Αυτό και μόνο καθιστά αδύνατη τη σύναψη συμφωνιών διότι εν προκειμένω διακυβεύονται ζωτικά εθνικά συμφέροντα. Η τουρκική θέσις απερρίφθη από την Ελλάδα εντός δύο ημερών.
Ως προς τα όρια της περιοχής ευθύνης ερεύνης και διασώσεως προς άλλες περιοχές, πρέπει να σημειωθεί ότι από το 2002 υπάρχει συμφωνία μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας, με την οποία ορίζεται ότι τα όρια των περιοχών ευθύνης των δύο χωρών ταυτίζονται με αυτά των αντιστοίχων FIR.
Στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ εξ άλλου, οι διαδικασίες που αφορούν στην έρευνα και διάσωση, είτε στον αέρα, είτε στη θάλασσα περιγράφονται επακριβώς στα εγχειρίδια ΑΤΡ (Allied Tactical Publications) υπ’ αριθμόν 10 και 3.3.9.2. Η περιοχή της Ελλάδος προσδιορίζεται ότι ταυτίζεται με το FIR Αθηνών. Τα δεδομένα είναι καταλυτικά για την τουρκική θέση και γι' αυτό το συγκεκριμένο θέμα είναι το μοναδικό, στο οποίο η Άγκυρα επισήμως απορρίπτει ΝΑΤΟϊκή διαδικασία.
(Από την Εφημερίδα ΕΣΤΙΑ 4/7/2007)