Του Νίκου Κιάου
Πριν από τέσσερις μήνες, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλ. Πούτιν και οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας Κ. Καραμανλής και της Βουλγαρίας Σ. Στανίσεφ υπέγραψαν στην Αθήνα για τον αγωγό πετρελαίου Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης. Επισφραγίστηκε έτσι η προσπάθεια που είχε ξεκινήσει πριν από 14 χρόνια και τονίστηκε η σημασία του αγωγού αυτού στον ενεργειακό τομέα σε γεωστρατηγικό επίπεδο, με ευθεία σχέση από τη Ρωσία προς τη Δυτική Ευρώπη (και όχι μόνο) και με την παράκαμψη της Τουρκίας και κυρίως των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων στη μεταφορά του πετρελαίου.
Δεν είναι όμως ο μόνος αγωγός. Πριν από δύο εβδομάδες οι Βλ. Πούτιν και Κ. Καραμανλής ανακοίνωσαν στην Κωνσταντινούπολη τη συμφωνία για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Ο αγωγός θα περνάει από το βυθό της Μαύρης Θάλασσας στη Βουλγαρία και από εκεί στην Ελλάδα, στη Θράκη (πάλι), θα συνεχίζει για την Ιταλία, είτε μέσω Ηπείρου είτε μέσω Αλβανίας. Και στην περίπτωση αυτή παρακάμπτεται η Τουρκία ενώ λίγες μέρες νωρίτερα η συμφωνία είχε κλείσει στις Βρυξέλλες πάλι μεταξύ Πούτιν, Καραμανλή και Στανίσεφ χωρίς να ανακοινωθεί το παραμικρό.
Αυτός ο αγωγός φυσικού αερίου έρχεται ουσιαστικά να υποβαθμίσει εμπορικά τον τρίτο αγωγό Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας, ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν και ο οποίος πάλι θα περνά από την Ελλάδα, θα έρχεται στη Θράκη (πάλι) και θα συνεχίζει προς την Ιταλία.
Υπάρχει όμως στα μελλοντικά σχέδια και τέταρτος αγωγός, για μεταφορά φυσικού αερίου από το Ιράν μέσω Τουρκίας, Ελλάδας και Ιταλίας για την Ελβετία.
Τέσσερις αγωγοί, ένας πετρελαίου και τρεις φυσικού αερίου να περνούν από την Ελλάδα, με προορισμό τον ενεργειακό εφοδιασμό της Δυτικής Ευρώπης αλλά και χωρών της Βόρειας Αφρικής, δεν είναι μικρό πράγμα. Αν μάλιστα αναλογιστεί κανείς ότι ο αγωγός πετρελαίου Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης και ο αγωγός ρωσικού φυσικού αερίου φέρνουν «ενέργεια» από τη Ρωσία, παρακάμπτοντας την Τουρκία, την οποία διοχετεύουν προς τη Δύση, αντιλαμβάνεται το μέγεθος και τη σημασία σε διεθνές επίπεδο.
Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για τον αγωγό αζερικού φυσικού αερίου Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας, ο οποίος πλέον υποβαθμίζεται. Και, φυσικά, «πολεμούν» τους άλλους αγωγούς. Ακόμα και τον τέταρτο, με ιρανικό αέριο ελβετικών συμφερόντων για τον οποίο οι Ελβετοί -λένε οι πληροφορίες- δεν δίνουν σημασία στις σχέσεις απέναντι στην Τεχεράνη και στον αποκλεισμό της από τις ΗΠΑ.
Συνεχίζεται έτσι σκληρή και έντονη η αμερικανορωσική αντιπαράθεση επί του ελληνικού εδάφους για τον έλεγχο της ενέργειας από τα ανατολικά της Ελλάδας προς την ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης.
Βασικό παράγοντα στην εξέλιξη αυτών των ενεργειακών πραγμάτων στην Ευρώπη αποτελεί η Ιταλία, η οποία είτε υπό τον Σ. Μπερλουσκόνι πριν, είτε υπό τον Ρ. Πρόντι τώρα, δραστηριοποιείται καθοριστικά και αποφασιστικά στις ενεργειακές σχέσεις της με τη Ρωσία, παρά την ενόχληση που αυτές επιφέρουν στην Ουάσιγκτον.
Ο «πόλεμος» και η αντιπαράθεση Μόσχας - Ουάσιγκτον έχουν να κάνουν με την πολιτική της Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα, με την οποία αναπτύσσεται δίκτυο αγωγών στην υπόλοιπη Ευρώπη και όχι μόνο. Στο βορρά είναι το σχέδιο για τον αγωγό φυσικού αερίου Νορθ Στριμ, ο οποίος παρακάμπτει τις «εχθρικές» Ουκρανία και Πολωνία και διά της Βαλτικής Θάλασσας καταλήγει στη Γερμανία.
Στο Νότο λειτουργεί ήδη ο αγωγός Μπλου Στριμ από τη Ρωσία, μέσω Μαύρης Θάλασσας, στην Τουρκία. Υπάρχουν όμως προβλήματα στη διαχείριση του αερίου μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας αλλά και οι αμερικανικές αντιδράσεις στο ρωσικό αέριο και ο σχεδιασμός από τους Ρώσους με κάθε μυστικότητα του τρίτου αγωγού, Σάουθ Στριμ, ο οποίος παρακάμπτει την Τουρκία και έρχεται στη Βουλγαρία από τη Μαύρη Θάλασσα και από εκεί στην Ελλάδα. Ένα τμήμα του από την Ελλάδα θα πηγαίνει προς βορρά, στη Σερβία, μέχρι ίσως την Αυστρία και το άλλο τμήμα, είτε διά της Ηπείρου είτε διά της Αλβανίας, στην Ιταλία.
Η επεξεργασία του σχεδίου του Σάουθ Στριμ έγινε με πλήρη μυστικότητα, καθώς φαίνεται, και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας, Ιταλίας, Βουλγαρίας και Ρωσίας κρατήθηκαν μυστικές για πέντε ολόκληρους μήνες, καθώς αναφέρουν οι πληροφορίες.
Οι ΗΠΑ αλλά και η Τουρκία αιφνιδιάστηκαν και μάλιστα δεν έκρυψαν τον αιφνιδιασμό αυτόν, όπως φάνηκε από τις αντιδράσεις αμέσως μετά την ανακοίνωση στην Κωνσταντινούπολη των Πούτιν - Καραμανλή.
Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, η Ελλάδα γίνεται κόμβος και διάδρομος για το ρωσικό πετρέλαιο και το ρωσικό φυσικό αέριο, μαζί με τη Βουλγαρία και την Ιταλία. Και ακριβώς επενδύει στους ρωσικούς αγωγούς εξασφαλίζοντας έτσι κυρίαρχο ενεργειακό ρόλο στην περιοχή των Βαλκανίων με επεκτάσεις προς τα δυτικά.
Η δυσφορία και η ενόχληση της Ουάσιγκτον ήταν φανερές καθώς το σχέδιο για τη νέα συμφωνία με τη Ρωσία κρατήθηκε μυστικό και από τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, τρίτον στην ιεραρχία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Νίκολας Μπερνς, πρώην πρεσβευτή στην Αθήνα, ο οποίος ήταν στην Ελλάδα πριν από λίγες εβδομάδες και είχε συνομιλίες με την κυβέρνηση.
Τόσο για τον αγωγό πετρελαίου Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης όσο και για τις πολιτικές συμφωνίες για τους αγωγούς φυσικού αερίου υπάρχουν προβλήματα σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και το καθεστώς των αγωγών. Εμπειρίες και γνώσεις παρέχουν και άλλες χώρες, που είναι και παραγωγοί πετρελαίου, όπως π.χ. η Νορβηγία, και παρέχουν έδαφος για τη διέλευση.
Τα παραπάνω μπορούν να αξιοποιηθούν και κυρίως να βοηθηθεί η Ελλάδα καθώς καθίσταται κόμβος και διάδρομος. Δεν είναι μόνο τα «τέλη διέλευσης», τα «διόδια», για τα οποία, όπως είδαμε, έδειξαν να ενδιαφέρονται η Ουκρανία και η Πολωνία. Είναι και πώς μεταφράζονται αυτά σε είδος, σε τροφοδοσία πετρελαίου και αερίου. Πρωτίστως όμως είναι η γεωπολιτική σημασία και η οικονομική πλευρά του θέματος. Εδώ έχει να κάνει η πορεία που χαράσσει και ακολουθεί η κυβέρνηση παρά τις κινδυνολογίες που προβάλλονται, εν πολλοίς κρύβοντας συμφέροντα που έχουν να κάνουν με το «ρόλο», τη «σημασία» και τις «ενέργειες» των μεγάλων δυνάμεων, με τον «μπαμπούλα». Ισχύ έχει και η κυβέρνηση της χώρας, με την καθαρή πολιτική της, όσο παραμένει σταθερή. Έστω και αν δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να πει έστω και μια φράση για τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης ο Γ. Παπανδρέου, όταν μιλούσε στο Διδυμότειχο στις 24 Ιουνίου, ενώ στη Σαμοθράκη γινόταν το δημοσιογραφικό συνέδριο με ένα από τα θέματά του τον αγωγό.
(Ελευθεροτυπία, 12/7/07)