Του Gideon Rachman
Πόσο σκανδαλιστικό! Ο Μπρένταν Νέλσον, υπουργός Άμυνας της Αυστραλίας έκανε πολλούς να πάρουν βαθιές ανάσες λέγοντας κάτι που προφανώς αληθεύει. Παρατήρησε, την προηγούμενη εβδομάδα, πως η Μέση Ανατολή είναι «ένας σημαντικός προμηθευτής ενέργειας, ειδικότερα πετρελαίου» και πως, σαν αποτέλεσμα αυτού, ο κόσμος πρέπει «να σκεφτεί τι θα συνέβαινε αν υπήρχε μια πρόωρη αποχώρηση από το Ιράκ».
Ο κ. Νέλσον δεν είπε πως ο «πόλεμος» στο Ιράκ «έγινε για το πετρέλαιο». Επισήμανε απλώς πως μεγάλο μέρος του πετρελαϊκού πλούτου του εξακολουθεί να παραμένει ανεκμετάλλευτο και πως αυτό είναι που έχει σημασία.
Στο επίκεντρο
Φυσικά, αυτό δεν αποτελεί είδηση. Αν εξετάσετε τα μεγαλύτερα γεωπολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης, η ενέργεια βρίσκεται στο επίκεντρο των περισσοτέρων από αυτά.
Ο πλανήτης στην πραγματικότητα αντιμετωπίζει δύο ενεργειακές κρίσεις. Η πρώτη πηγάζει στην ανεπάρκεια (αποθεμάτων) και στις παραδοσιακές πολιτικές για την ενέργεια. Αφορά τον αγώνα που δίνουν οι μεγαλύτερες και πιο αδηφάγες ενεργειακά οικονομίες του πλανήτη να αποκτήσουν πρόσβαση στους φυσικούς πόρους που χρειάζονται. Μόλις πριν από λίγο καιρό η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας προειδοποιούσε ότι η παγκόσμια αγορά πετρελαίου θα διατηρηθεί «υπερβολικά σφικτή» την επόμενη πενταετία. Η ζήτηση από την Κίνα και τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες θα αυξηθεί.
Ωστόσο, η Μαίρη Κάλντορ, η οποία έχει συμμετάσχει στη συγγραφή ενός νέου βιβλίου με τίτλο Oil Walls (ή επί των ελληνικότερο, Τα Τείχη του Πετρελαίου) επισημαίνει πως οι προσπάθειες να ανακαλυφθούν νέα κοιτάσματα πετρελαίου αποτελεί ένα συνηθισμένο είδος σύγκρουσης, που θυμίζει τα όσα συνέβαιναν τον 19ο αιώνα με τις διαμάχες των πρώην αυτοκρατοριών.
Η δεύτερη ενεργειακή κρίση είναι καινοφανής. Πυροδοτείται από τις κλιματικές αλλαγές. Απαιτεί τη διεθνή συνεργασία αντί για τον ανταγωνισμό.
Ενώ η πρώτη κρίση οδηγεί τους πολιτικούς και τους επιχειρηματίες στην αναζήτηση ολοένα περισσότερων κοιτασμάτων αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, η δεύτερη απαιτεί τη δραστική μείωση του βαθμού εξάρτησης των οικονομιών από τους υδρογονάνθρακες.
Συμφωνίες
Οι πολιτικοί ανακαλύπτουν πως σύρονται προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο Τόνι Μπλερ, ο οποίος προσφάτως εγκατέλειψε την Ντάουνινγκ Στριτ, ξόδεψε πολύ χρόνο τους τελευταίους μήνες της θητείας του ως πρωθυπουργός της Βρετανίας για να προωθήσει την ιδέα μιας διεθνούς συμφωνίας για τις κλιματικές αλλαγές. Ωστόσο, πιστεύει, επίσης, πως ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματά του ήταν πως εξασφάλισε για τη χώρα του μια μακροπρόθεσμη συμφωνία για την προμήθεια φυσικού αερίου από την Νορβηγία.
Θεωρητικώς, οι δύο ενεργειακές κρίσεις ενδεχομένως οδηγούν στην ίδια κατεύθυνση. Η ανάπτυξη εναλλακτικών, καθαρών, μορφών ενέργειας θα μειώσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Θα αποδειχτεί, εξίσου ζωτικής σημασίας για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Το πρόβλημα είναι πως δεν υπάρχουν έως τώρα ενδείξεις πως οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας μπορούν να αναπτυχθούν τόσο γρήγορα ώστε να καλύψουν τη ζήτηση υδρογονανθράκων. Ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας έχει ταχθεί αναφανδόν υπέρ της εξάπλωσης της πυρηνικής ενέργειας. Εν τούτοις, ούτε αυτή η λύση μοιάζει να μπορεί να καλύψει το κενό. Πρόσφατη έκθεση αποκάλυψε πως χρειάζεται να κατασκευάζονται τέσσερα πυρηνικά εργοστάσια το μήνα από τώρα έως και το 2070 για να παρατηρηθεί πραγματική διαφορά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Νέα κοιτάσματα
Αλλά, ενώ ο διάλογος για την υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχίζει να παράγει περισσότερο θερμό αέρα παρά πραγματικές αλλαγές, η αναζήτηση νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων αποτελεί κεντρικό σημείο της εξωτερικής πολιτικής των μεγάλών δυνάμεων του πλανήτη.
Οι κλιματικές αλλαγές ενίσχυσαν την ηθική και στρατηγική σημασία για την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Μιλώντας στο London Business Scholl of Economics την προηγούμενη εβδομάδα, ο σερ Νίκολας Στερν, συγγραφέας σημαντικής έκθεσης για τις κλιματικές αλλαγές, πάσχισε να φανεί αισιόδοξος. Παραδέχτηκε πως η προώθηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας με τέτοια ταχύτητα που θα απέτρεπε μια κλιματική καταστροφή είναι πολύ δύσκολη, αν και πρόσθεσε: «Είναι πιθανή. Και αν δεν είναι πιθανή, τότε θα έχουμε πραγματικό πρόβλημα». Προσωπικά, πιστεύω πως έχουμε μεγάλο πρόβλημα...
(Ημερησία – Financial Times, 14/7/07)