Του Γιώργου Καπόπουλου
Ο δεύτερος γύρος των διαπραγματεύσεων ΗΠΑ - Ιράν για τη σταθεροποίηση του Ιράκ τελείωσε με την αναγγελία δημιουργίας Υποεπιτροπής Ασφαλείας με στόχο τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων, ενώ η Τεχεράνη κατέστησε σαφές ότι επιθυμεί συνομιλίες με την Ουάσιγκτον σε υψηλότερο επίπεδο.
Την ίδια ώρα φουντώνουν οι φήμες για διχογνωμίες στην αμερικανική ηγεσία, με τον αντιπρόεδρο Τσένι να φέρεται να υποστηρίζει αεροπορικές επιδρομές κατά του Ιράν.
Το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης υποτίθεται ότι αφορά αποκλειστικά και μόνο το Ιράκ, μια θέση που δεν αντέχει στην κοινή λογική: Είναι δυνατόν Ουάσιγκτον και Τεχεράνη να διαμορφώσουν πλαίσιο συνεργασίας για το Ιράκ και ταυτόχρονα να συνεχίζεται η αντιπαράθεση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και για τον ρόλο της ίδιας χώρας στο Λίβανο και στα Παλαιστινιακά Εδάφη;
Είναι προφανές ότι αυτή η αντίφαση αφορά κατά κύριο λόγο τις ΗΠΑ και όχι το Ιράν:
- Η Τεχεράνη θα ήθελε μια συνολική διαπραγμάτευση με τις Ηνωμένες Πολιτείες με στόχο τόσο την καθεστωτική ασφάλεια και σταθερότητα των διαδόχων του Χομεϊνί όσο και την αναγνώριση ρόλου περιφερειακής δύναμης με εμβέλεια από την Κεντρική Ασία, τον Καύκασο και το Αφγανιστάν μέχρι τον Λίβανο και τα Παλαιστινιακά Εδάφη.
- Η Ουάσιγκτον θα ήθελε να περιορίσει τη συνεργασία στο Ιράκ, ώστε να προκύψουν οι προϋποθέσεις της δικιάς της απεμπλοκής και να ξεκινήσει παράλληλα μια διαδικασία διαπραγμάτευσης στο Μεσανατολικό, με στόχο μια εν ευθέτω χρόνω συνολική επίλυση, που θα περιορίσει -αν δεν συρρικνώσει- το περιθώριο περιφερειακού ρόλου της Τεχεράνης.
Με τα σημερινά δεδομένα δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένεται μεγάλης κλίμακας στρατηγική στροφή των ΗΠΑ στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, τουλάχιστον μέχρι την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2009.
Μπορεί ΗΠΑ και Ιράν να συνεργασθούν στο Ιράκ και να παγώσουν την αντιπαράθεσή τους στα άλλα μέτωπα; Το πρόβλημα για την Ουάσιγκτον είναι ότι το περιφερειακό τοπίο μεταβάλλεται κάθε μέρα σε βάρος των αμερικανικών συμφερόντων: Η βία στο Ιράκ κλιμακώνεται χωρίς έλεγχο, στο Αφγανιστάν ο Καρζάι και οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ ελέγχουν ολοένα και μικρότερο τμήμα της χώρας, ενώ η επανεμφάνιση των Ταλιμπάν προκαλεί αποσταθεροποιητικούς τριγμούς στο Ισλαμαμπάντ, αλλά και σενάρια αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης στο Πακιστάν.
Αν το Ιράν είναι αναγκαίο στη σταθεροποίηση του Ιράκ σήμερα, η ίδια διαπίστωση θα ισχύσει και για το Αφγανιστάν σε ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον. Η αναγνώριση ρόλου περιφερειακής δύναμης στην Τεχεράνη προωθείται μέρα με τη μέρα από τις δυσμενείς για τις ΗΠΑ εξελίξεις στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.
Η τελική απόφαση της Ουάσιγκτον δεν είναι, όμως, αποκλειστικά και μόνο συνάρτηση της έκβασης της εσωτερικής σύγκρουσης στην κυβέρνηση Μπους ή της αλλαγής φρουράς στον Λευκό Οίκο στις αρχές του 2009. Πρόκειται για μια στρατηγική ανατροπή που θα φέρει τις ΗΠΑ σε αντιπαράθεση με το Ισραήλ, αλλά και με την Αίγυπτο, την Ιορδανία και τη Σαουδική Αραβία, και βέβαια και με την Τουρκία:
- Στο Ισραήλ δεν υπάρχει πολιτική δύναμη ικανή και πρόθυμη να στηρίξει συνολική διευθέτηση που θα στερεί από το εβραϊκό κράτος το μονοπώλιο της περιφερειακής ισχύος.
- Αίγυπτος, Ιορδανία και Σαουδική Αραβία δεν έχουν καμία διάθεση να αποδεχθούν μόνιμη παρουσία και ρόλο του σιιτικού Ιράν στην καρδιά του σουνιτικού Αραβικού Κόσμου.
- Η Τουρκία που συμπλέει επί του παρόντος για τακτικούς λόγους με το Ιράν -λόγω Κουρδικού- δεν πρόκειται να αποδεχθεί ηγεμονικό ρόλο στην περιοχή για ένα θρησκευτικό ισλαμικό καθεστώς και πολύ περισσότερο την ανάδειξη και νομιμοποίηση της Τεχεράνης ως πυρηνικής δύναμης.
Τούτων λεχθέντων, υπάρχουν κάποια περιθώρια για έναν συμβιβασμό που να περιορίζεται στο Ιράκ, με την Ουάσιγκτον και την Τεχεράνη να εξαγοράζουν χρόνο: Η πρώτη για να αρχίσει την απεμπλοκή των δυνάμεών της από μια αδιέξοδη σύγκρουση και η δεύτερη περιμένοντας καλύτερες μέρες μετά την αποχώρηση του Μπους από τον Λευκό Οίκο.
(Ημερησία, 26/7/07)