Tου Στάθη Ευσταθιάδη
Σημειώστε την ημερομηνία: 2 Αυγούστου 2007. Σε λίγα χρόνια ίσως θα αναφέρεται ως ημέρα της έναρξης του νέου ψυχρού – κατά κυριολεξία – πολέμου μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ μία σύγκρουση η οποία έχει όλα τα συστατικά για να μην περιοριστεί μόνο σε ρητορικές αλληλοκατηγορίες.
Στις 2 Αυγούστου οι Ρώσοι τοποθέτησαν τη σημαία τους στον βυθό του Βόρειου Πόλου δίνοντας έτσι και συμβολικό επίχρισμα στη διεκδίκησή τους σε ένα μέρος της υφαλοκρηπίδας του Αρκτικού ωκεανού, διπλάσιου σε μέγεθος της Γαλλίας.
Σύμφωνα με μετρήσεις του Αμερικανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου, η υποθαλάσσια περιοχή του Αρκτικού περικλείει το ένα τέταρτο τουλάχιστον των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου και είναι πλούσια σε χρυσό, διαμάντια, πλατίνα, ψευδάργυρο, μαγνήσιο, νικέλιο και μόλυβδο. Το ίδιο ινστιτούτο σημείωσε πριν από επτά χρόνια ότι περί το 2040 θα έχουν λιώσει τόσο πολύ οι πάγοι του Αρκτικού ωκεανού, λόγω του επονομαζόμενου φαινομένου του θερμοκηπίου, ώστε «η εξόρυξη μεταλλευμάτων από τον βυθό θα είναι τεχνικώς ευκολότερη και η μεταφορά τους σημαντικά φθηνότερη». Φυσικά, η εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων δεν είναι δυνατή αν προηγουμένως δεν δοθεί λύση στα εδαφικά προβλήματα και στη χάραξη υποθαλάσσιων συνόρων. Αυτό ακριβώς επιχείρησε τώρα η Ρωσία και γι’ αυτό ενοχλήθηκαν μέχρι παραλογισμού στην Αμερική και στον Καναδά.
Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ εξέφρασε «έκπληξη και ενόχληση» για το ρωσικό εγχείρημα και ειρωνεύτηκε την τοποθέτηση της σημαίας στον βυθό του Πόλου. Προφανώς ξέχασε ότι ο αμερικανός αστροναύτης τοποθέτησε τη σημαία της χώρας του στη Σελήνη. Όμως η Αμερική δεν μπορεί, επί του παρόντος τουλάχιστον, να λάβει μέτρα τα οποία θα εμπόδιζαν κάθε ρωσική κίνηση «κατάκτησης» της πολικής υφαλοκρηπίδας και τούτο επειδή δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982) και γι΄ αυτό δεν είναι μέλος της επιτροπής του ΟΗΕ για τα όρια της υφαλοκρηπίδας. Τώρα όταν το Κογκρέσο επιστρέψει από τις θερινές διακοπές «θα επιληφθεί του θέματος κατά προτεραιότητα» δήλωσε ο αμερικανός εκπρόσωπος.
Ενοχλήθηκε όμως και ο Καναδάς, μάλιστα κυβερνητικές πηγές μίλησαν «με μοναδική για τα καναδικά δεδομένα φιλοπόλεμη διάθεση» («Wall Street Journal») προαναγγέλλοντας την αποστολή σκαφών της ακτοφυλακής στην Πολική Δίοδο του Βορρά για «να δηλώσουν κυριαρχικό δικαίωμα στην περιοχή».
Κατά την άποψη του Έρικ Πόσνερ, καθηγητή της Νομικής του Πανεπιστημίου του Σικάγου, «η στάση της Ρωσίας είναι ορθή, του Καναδά όχι». Άλλωστε η Ρωσία από το 2001 είχε αποταθεί στην αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ θέτοντας «θέμα κυριαρχίας» σε τμήμα της αρκτικής υφαλοκρηπίδας. Τότε η επιτροπή απέρριψε το ρωσικό αίτημα ως «στερούμενο επαρκών αποδείξεων». Γι’ αυτό τώρα «εξόρυξε γεωλογική ύλη» θέλοντας να αποδείξει ότι η σύσταση της πολικής υφαλοκρηπίδας είναι ίδια με του χερσαίου σιβηριανού χώρου. Και όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια με τη Ρωσία, προτού προχωρήσει στη συμβολική τοποθέτηση της ρωσικής σημαίας στον αρκτικό βυθό ενίσχυσε τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή.
Στη Μόσχα, όπου παρακολουθούν με προσοχή τις αντιδράσεις της Ουάσιγκτον, προβλέπουν ότι σύντομα οι ΗΠΑ και ο Καναδάς θα συνεργαστούν σε νομικό και πρακτικό πεδίο για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Οι Ρώσοι πιστεύουν – ή μάλλον ελπίζουν – ότι τελικώς το ζήτημα θα διακανονιστεί σε νομική βάση και ότι θα υπάρξει μία τριμερής ή και ευρύτερη συμφωνία για την εκμετάλλευση του βυθού της Αρκτικής.
(Το Βήμα 08/08/07)