του Κ.Ν. Σταμπολή
Καθώς πλησιάζει η ημέρα για την μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση των Αμερικανών και των συμμάχων των Βρετανών κατά του Ιράκ, με στόχο την εκθρόνιση του Σαντάμ Χουσεϊν και την κατάλυση του μηχανισμού εξουσίας του, εντείνεται η αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές ως προς τις συνθήκες που θα διαμορφωθούν στην περιοχή από πλευράς παραγωγής πετρελαίου από τις συνορεύουσες με το Ιράκ χώρες. Η ευρύτερη περιοχή, συμπεριλαμβανομένου και του Ιράν, είναι υπεύθυνη για την παραγωγή του 30.0% της παγκόσμιας πετρελαϊκής παραγωγήςΧ εάν μάλιστα προσθέσουμε και την παραγωγή των άλλων αραβικών χωρών (Λιβύη, Αλγερία, Αίγυπτος) τότε το ανωτέρω ποσοστό διαμορφώνεται στα 35.0% περίπου και αντιστοιχεί σε παραγωγή 26.5 εκατ. βαρ. ανά ημέρα. Δεν στερείται λοιπόν λογικής η ανησυχία για το τι θα γίνει εάν για λόγους συμπαράστασης, όλες ή έστω μερικές, οι Αραβικές χώρες αποφασίσουν να διακόψουν την τροφοδότηση της αγοράς και επιβάλλουν ένα άτυπο εμπάργκο μερικών ημερών. Ή ακόμα και για λόγους προστασίας των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων μειώσουν ή σταματήσουν την παραγωγή σε ορισμένα τμήματα. Σε μία τέτοια περίπτωση, και παρά το γεγονός ότι άλλοι μεγάλοι παραγωγοί όπως η Ρωσία, η Νορβηγία, Μεξικό, Νιγηρία κλπ θα σπεύσουν ν΄ αυξήσουν την παραγωγή τους, οι τιμές θα εκτιναχθούν στα ύψη, δηλ. ομιλούμε για πάνω από $50 δολ/βαρέλι και ενδεχομένως $60 δολ/βαρ., ενώ αναπόφευκτα θα παρουσιαστούν και προβλήματα στις μεταφορές και στις παραδόσεις αργού. Η Βόρεια Ευρώπη και η Ρωσία πλήττονται από σφοδρή κακοκαιρία αυτή την εποχή, γεγονός που θα δυσχεράνει περαιτέρω τον εφοδιασμό των αγορών Ευρώπης-ΗΠΑ με αύξηση της παραγωγής.
Αλλά ακόμη και εάν δεν υπάρξουν προβλήματα στην παραγωγή, η έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων πρόκειται να εντείνει την αβεβαιότητα στην αγορά με αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής του αργού σε επίπεδα που ξένοι αναλυτές προεξοφλούν από τώρα ότι θα κυμανθούν μεταξύ $42 και $46 δολ./βαρέλι έστω για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Πάντως οι διεθνείς τιμές την Πέμπτη το απόγευμα (13/2) εκυμαίνοντο στα 33 δολ/βαρέλι στο IPE στο Λονδίνο για πετρέλαιο τύπου Brent για παραδόσεις Μαρτίου και στα 36.85 δολ/βαρέλι στην αγορά NYMEΧ της Ν. Υόρκης για ποιότητα WTI για παραδόσεις Απριλίου.
Το ερώτημα που τίθεται είναι πόσο καλά είναι προετοιμασμένη η χώρα μας ν΄ ανταπεξέλθει σε μία πετρελαϊκή κρίση ή έστω ολιγοήμερη αναστάτωση στην αγορά. Οσο αφορά τη διασφάλιση του ανεφοδιασμού της αγοράς τόσο αρμόδιοι παράγοντες του Υπουργείου Ανάπτυξης, που έχει την ευθύνη για τον ενεργειακό τομέα της χώρας, όσο και εκπρόσωποι των τριών διυλιστηρίων που λειτουργούν στη χώρα, διαβεβαιώνουν ότι και επαρκή αποθέματα υπάρχουν και ότι μία πρόσκαιρη μεγάλη άνοδος στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου δεν πρόκειται να έχει άμεσες δραματικές επιπτώσεις στην διαμόρφωση προς τα άνω των τιμών καταναλωτού. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση προς την «Κ» του Προέδρου των «Ελληνικών Πετρελαίων» κ. Γεωργίου Μωραίτη:
«Δεν υπάρχει πρόβλημα επάρκειας σε καύσιμα για την Ελληνική αγορά, από το ενδεχόμενο πολέμου στο Ιράκ. Έχω και πρόσφατα δηλώσει ότι τα αποθέματά μας είναι μεγαλύτερα από τη θεσμοθετημένη υποχρέωση αποθεμάτων ασφαλείας για 90 ημέρες. Συνεπώς η Ελλάδα δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει πρόβλημα επάρκειας καυσίμων.
Υπενθυμίζω επίσης ότι το Υπουργείο Ανάπτυξης με το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει, αλλά και με πρόσθετες πρωτοβουλίες που προωθεί, έχει τη δυνατότητα περαιτέρω παρεμβάσεων, αν προκύψει κρίση. Αλλωστε και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες, ώστε να μην εμφανιστούν προβλήματα.
Σημειωτέον ότι το ποσοστό πετρελαίου από την αγορά του Ιράκ είναι πάρα πολύ μικρό, που σε περίπτωση κρίσης θα είναι δυνατό να αναπληρωθεί από άλλες παραγωγούς χώρες.
Ωστόσο, στο ενδεχόμενο πολέμου, δεν μπορούν να αποκλεισθούν προβλήματα με τις τιμές των καυσίμων, οι οποίες αναμένεται να αυξηθούν. Ανατιμητικές τάσεις τροφοδοτούνται ήδη, και κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι μέρος της αύξησης αποτελεί «προεξόφληση» της ανατίμησης που θα προκύψει τότε. Διαπιστώνουμε όμως ότι οι αυξήσεις των διεθνών τιμών δεν έχουν περάσει στην Ελληνική αγορά σε όλη τους την έκταση. Πέραν βεβαίως των μηχανισμών διαχείρισης και ελέγχου που διαθέτει η πολιτεία, έχω την πεποίθηση ότι όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές σε περιόδους ανατιμητικών τάσεων, οφείλουν να λειτουργούν με ψυχραιμία και σύνεση. Χωρίς να διακινδυνεύουμε ζημίες των εταιριών του Ομίλου, δεν θεωρούμε ότι αυτές οι κρίσεις αποτελούν ευκαιρίες για συσσώρευση κερδών».
Οσο αφορά τα αποθέματα, έχει ενδιαφέρον η τελευταία εξέλιξη αφού βάσει του νέου νομοσχεδίου για την οργάνωση της Αγοράς Πετρελαιοειδών (του Ν. 3054/02) αυτά πλέον τηρούνται σχεδόν αποκλειστικά από τα τρία διυλιστήρια της χώρας(ΕΛΠΕ, ΜΟΤΟΡΟΙΛ και ΠΕΤΡΟΛΑ) εξασφαλίζοντας έτσι περαιτέρω συνθήκες ασφαλείας ως προς την ύπαρξη τους και την τήρηση τους. Ενας άλλος παράγοντας που ενισχύει το αίσθημα ασφαλείας είναι η σύνθεση των προμηθευτών χωρών από τις οποίες η χώρα μας εισάγει πετρέλαιο. Στον πίνακα που παρατίθεται παρουσιάζονται οι χώρες προμηθευτές και οι ποσότητες αργού πετρελαίου που προμηθεύτηκε η Ελλάδα για το 2001 (έτος για το οποίο υπάρχουν απόλυτα ελεγμένα στοιχεία).
Εδώ παρατηρούμε ότι υπάρχει μία σημαντική διαφοροποίηση ως προς τις πηγές έτσι ώστε να μην υπάρχει εξάρτηση από μία μόνο χώρα. Αξίζει επίσης ν΄ αναφερθεί ότι και τα τρία διυλιστήρια, πέρα από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια τους με εταιρείες των ανωτέρω χωρών, κατά καιρούς προμηθεύονται ικανές ποσότητες και από την διεθνή ευκαιριακή αγορά (spot) ενώ ένα συγκεκριμένο διυλιστήριο (MOTOROIL) απολαμβάνει μίας ειδικής σχέσης με τον μεγαλύτερο προμηθευτή του κόσμου, την Σαουδαραβική ARAMCO, η οποία εξ΄ άλλου συμμετέχει κατά 50% στο μετοχικό κεφάλαιο της.
Σύμφωνα με δηλώσεις του Προέδρου της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) καθηγ. κ. Παντελή Κάπρου προς την «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», η χώρα μας είναι πολύ καλά προετοιμασμένη από οποιαδήποτε άλλη φορά, στην αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα των καυσίμων. Τελευταία η ΡΑΕ, μας πληροφορεί ο καθηγ. Π. Κάπρος, προχώρησε στην εκπόνηση του Κανονισμού, για λογαριασμό του ΥΠΑΝ, όπως προβλέπεται από το νέο νομοσχέδιο, για την Τήρηση των Αποθεμάτων Ασφαλείας στον οποίο περιλαμβάνονται:
· Οι όροι σύμφωνα με τους οποίους όσοι συμμετέχουν στην αγορά υπόκεινται σε υποχρέωση τήρησης αποθεμάτων.
· Οι ποσότητες, η σύνθεση των πετρελαϊκών προϊόντων και το χρονικό πλαίσιο αυτής της υποχρέωσης.
· Οι λεπτομέρειες των μετρήσεων ανά κατηγορία προϊόντων.
· Η παρακολούθηση και ο έλεγχος της συμμόρφωσης των υπόχρεων.
· Η πιστοποίηση της αποθηκευτικής υποδομής που κατέχουν οι υπόχρεοι.
· Η πρόσβαση τρίτων στους αποθηκευτικούς χώρους.
· Οι τεχνικές, οικονομικές, νομικές και διαδικαστικές λεπτομέρειες σχετικά με την ενδεχόμενη χρήση των αποθεμάτων ασφαλείας σε περίπτωση πετρελαϊκής κρίσης και έκτακτης ανάγκης.
Η ύπαρξη του νέου θεσμικού πλαισίου στον τομέα των πετρελαιοειδών παρέχει σημαντική ευχέρεια στην αντιμετώπιση καταστάσεων όπως αυτές που προκαλούνται σε περιόδους κρίσεων εφοδιασμού υγρών καυσίμων, τονίζει ο καθηγ. κ. Π. Κάπρος. Ετσι, βάσει του άρθρου 13 του νέου νόμου προβλέπεται η λειτουργία Επιτροπής Διαχείρισης Κρίσεων η οποία αποτελείται από τον γενικό γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης ως πρόεδρο, τον πρόεδρο της ΡΑΕ, τους διευθυντές πετρελαϊκής Πολιτικής, Εγκαταστάσεων Πετρελαιοειδών και Πολιτικού Σχεδιασμού Εκτακτης Ανάγκης του Υπουργείου Ανάπτυξης, εκπροσώπους των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και των υπουργείων Εθνικής άμυνας, Οικονομίας και Οικονομικών, Μεταφορών και Επικοινωνιών και Εμπορικής Ναυτιλίας. Τέλος, στην Επιτροπή συμμετέχουν εκπρόσωποι των κλάδων εμπορίας, λιανικής εμπορίας και των εργαζομένων.
Βασικό έργο της Επιτροπής είναι η κατάρτιση και εισήγηση προς τον Υπουργό Ανάπτυξης Σχεδίου Μέτρων Εκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση κρίσεων εφοδιασμού υγρών καυσίμων, εισηγείται θέματα σχετικά με τον Κανονισμό Τήρησης Αποθεμάτων Ασφαλείας και την εφαρμογή του, συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Ενωση και τον ΔΟΕ προκειμένου να επιτευχθεί συντονισμός για την αντιμετώπιση κρίσεων, στα πλαίσια των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας.
Εάν κρίνουμε από τις αντιδράσεις της αγοράς όπου επικρατεί αρκετή νευρικότητα και μεγάλη αβεβαιότητα ως προς την εξέλιξη των τιμών, φαίνεται ότι η συγκρότηση της Επιτροπής Διαχείρισης Κρίσεων για την πετρελαιαγορά δεν πρόκειται ν΄ αργήσει για πολύ. Τα πάντα θα εξαρτηθούν από το πότε ακριβώς θα εκδηλωθεί η στρατιωτική επέμβαση των Αμερικανών και το πώς θα αντιδράσουν οι διεθνείς αγορές, μας πληροφορούν στελέχη μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών στην Ελλάδα. Το θέμα που απασχολεί την αγορά είναι όχι τόσο η διαμόρφωση της τιμής, αλλά η χρονική διάρκεια διατήρησης των υψηλών τιμών. Σε περίπτωση που αυτές διατηρηθούν για μία περίοδο άνω των δύο εβδομάδων θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για απότομη αύξηση των τιμών σε επίπεδο καταναλωτή, οπότε η λήψη έκτακτων μέτρων από πλευράς πολιτείας δεν πρέπει ν΄ αποκλείεται.
Διαφωτιστική είναι η δήλωση του προέδρου της Ένωσης Βενζινοπωλών Ελλάδος κ. Δημήτρη Μακρυβέλιου: «Από αρχές Δεκεμβρίου οι τιμές του πετρελαίου θέρμανσης έχουν αυξηθεί 18% κι της βενζίνης 12% κατά μέσο όρο ενώ οι διεθνείς τιμές αργού και προϊόντων κατά 35% την ίδια περίοδο. Ο λόγος που δεν έχουν ενσωματωθεί πλήρως αυτές οι αυξήσεις στις τιμές προϊόντων στη χώρα μας οφείλεται στην ευνοϊκή διαμόρφωση της σχέσης ευρώ-δολαρίου προς όφελος του ευρώ, την ίδια χρονική περίοδο. Ομως οι σημαντικές αυξήσεις που αναμένονται στις διεθνείς τιμές τις προσεχείς εβδομάδες, αργά ή γρήγορα θα επηρεάσουν και τις εδώ τιμές».
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες της «Κ» ήδη μελετάται από το Υπουργείο Ανάπτυξης μία σειρά μέτρων που θα πρέπει να ληφθούν σε περίπτωση εκτεταμένης περιόδου υψηλών διεθνών τιμών. Τα μέτρα αυτά θα στραφούν περισσότερο στον περιορισμό της κατανάλωσης, έστω και για προληπτικούς λόγους, παρά στην θέσπιση πλαφόν στις τιμές, όπως προβλέπει ο νέος Νόμος. Και αυτό γιατί στην περίπτωση επιβολής πλαφόν το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό ίσως αποδειχθεί δυσβάσταχτο.