Η ανακοίνωση των εκτιμήσεων της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) κατέστησε σαφή την ανάγκη λήψης άμεσων και δραστικών μέτρων προκειμένου να αποτραπούν οι κλιματικές και περιβαλλοντικές αλλαγές που απειλούν να θέσουν σε κίνδυνο την επιβίωση του ανθρώπου σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Κι αυτό, γιατί αν εξαιτίας των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων μεταβληθεί το κλίμα και αυξηθεί η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας, τότε οι κλιματικές αλλαγές και τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν θα απειλήσουν τον πλανήτη, ο οποίος θα συνεχίσει να περιστρέφεται όπως πάντα, αλλά τις κοινωνίες των ανθρώπων καθιστώντας προβληματική την παρουσία τους στην επιφάνεια του πλανήτη.
Η IPCC ανακοίνωσε, με τον πλέον εμφατικό τρόπο, ότι προκειμένου να αποφευχθεί η έναρξη σημαντικών και μη αναστρέψιμων κλιματικών αλλαγών στον πλανήτη, η αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, στη διάρκεια των επόμενων 10-20 ετών, δεν θα πρέπει να προκαλέσει αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας περισσότερο από 2,0 - 2.4C σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής περιόδου. Προκειμένου δε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος οι εκπομπές CO2 θα πρέπει να μειωθούν σε ποσοστά 50%-80% μέχρι το 2050.
Ο στόχος
Ενας στόχος που δικαιολογεί και την πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να αποδεχθεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μείωση των εκπομπών στις χώρες της Ε.Ε. σε ποσοστό 20% έως 30% μέχρι το 2020.
Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα σύνθετο καθώς συνδέεται κυρίως με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και το βασικό υπόβαθρό της, που είναι η χρήση των υδρογονανθράκων για την ικανοποίηση των ενεργειακών αναγκών της.
Η επικράτηση και διάδοση των μηχανών εσωτερικής καύσης, από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, διαμόρφωσε όχι μόνο τον σημερινό βαθμό εξάρτησης από αυτούς αλλά και δημιούργησε και τη σημαντικότερη αιτία για την απειλούμενη Κλιματική Αλλαγή, ως αποτέλεσμα των εκπεμπόμενων καυσαερίων.
Παγκόσμια συνεργασία
Η επίτευξη όμως του φιλόδοξου στόχου, που έθεσε η IPCC απαιτεί την συνεργασία όλων των χωρών του πλανήτη και την εφαρμογή ενός σύνθετου πλέγματος πολιτικών, τεχνολογικών λύσεων και κινήτρων. Λύσεις στις οποίες περιλαμβάνονται η επίτευξη υψηλότερων βαθμών εξοικονόμησης ενέργειας σε ολόκληρο το φάσμα της κατανάλωσης, η βελτίωση των βαθμών απόδοσης των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η διεύρυνση της συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών, η χρήση βιοκαυσίμων, η προώθηση νέων καθαρών τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας, η χρήση πυρηνικής ενέργειας με τη μορφή της σχάσης ή της σύντηξης, αν και όταν επιτευχθεί ο φιλόδοξος αυτός στόχος κ.α.
Παρ όλα αυτά η παγκόσμια οικονομία θα συνεχίσει να εξαρτάται για πολλά χρόνια από τα ορυκτά καύσιμα και επομένως το μεγαλύτερο βάρος της προσπάθειας για τη μείωση των εκπομπών θα πρέπει να εστιασθεί σε αυτά. Η παγκόσμια ζήτηση πρωτογενούς ενέργειας αναμένεται να διπλασιασθεί μέχρι το 2030 και το μεγαλύτερο ποσοστό της ζήτησης θα καλυφθεί από αυτά.
Ενεργειακή υποδομή
Καθώς τα ορυκτά καύσιμα και ιδιαίτερα ο άνθρακας αποτελούν τη σπονδυλική στήλη της παγκόσμιας ενεργειακής υποδομής και η χρήση τους θα είναι υποχρεωτική για τις επόμενες δεκαετίες, θα πρέπει να διεξαχθεί κυριολεκτικά ένας αγώνας δρόμου προκειμένου να περιορισθούν οι εκπομπές στα όρια που προαναφέρθηκαν, χωρίς να περιορισθεί η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και ιδιαίτερα αυτή των αναπτυσσόμενων χωρών, που δεν εμφανίζονται πρόθυμες να επωμισθούν το προκύπτον πρόσθετο κόστος αλλαγής καυσίμου ή εισαγωγής νέων τεχνολογιών.
Με το 60% των ολικών εκπομπών να προέρχεται από τον τομέα της ενέργειας, το 40% οφείλεται στον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Λαμβάνοντας υπ όψη ότι ποσοστό πάνω από το 70% οφείλεται στη χρήση του άνθρακα υπολογίζεται ότι το 18% του συνόλου των εκπομπών προέρχεται από αυτόν.
Η χρήση όμως του άνθρακα αναμένεται ότι θα αυξηθεί στη διάρκεια των επόμενων ετών. Αυτό οφείλεται τόσο στο γεγονός ότι η διαπιστούμενη αύξηση της τιμής των υδρογονανθράκων τον καθιστά περισσότερο ελκυστικό, όσο και στο γεγονός ότι εκτεταμένα κοιτάσματα του ευρίσκονται σε οικονομικά αναπτυσσόμενες χώρες με δραματικά αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση, που δεν έχουν την πολυτέλεια να αποστούν από τη χρήση του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας (ΙΕΑ) προβλέπει ότι μέχρι το 2030 θα έχουν κατασκευασθεί 3.000 νέοι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμο τον άνθρακα, με αποτέλεσμα την αθροιστική παραγωγή 0,75 τρισ. tn CO2 , δηλαδή 30% περισσότερους από όσους έχει εκπέμψει η ανθρωπότητα μέχρι σήμερα.
Περισσότερο από κάθε άλλη φορά τα θέματα της ενεργειακής πολιτικής μεταφέρονται στο πυρήνα όχι μόνο της παγκόσμιας οικονομίας και των μεγάλων γεωπολιτικών συγκρούσεων αλλά κυριολεκτικά στο κέντρο των εξελίξεων από τις οποίες θα κριθεί η ίδια η επιβίωση του ανθρώπινου είδους.
Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έχει οδηγήσει αναπόφευκτα στην παγκοσμιοποίηση των προβλημάτων της ασφάλειας της ενεργειακής τροφοδοσίας αλλά και αυτών της αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών και κλιματικών προκλήσεων.
Συλλογική προσπάθεια
Τα προβλήματα γίνονται διαρκώς περισσότερο σύνθετα και απειλητικά και η αντιμετώπισή τους απαιτεί συνεργίες σε παγκόσμια κλίμακα.
Ο δυτικός άνθρωπος αφού διαμόρφωσε και επέβαλε την αξιακή κυριαρχία του στον πλανήτη στηριζόμενος στις συγκλίνουσες δογματικές θρησκευτικές και επιστημονικές παραδοχές για την κατοχή της λυτρώνουσας αλήθειας ευρίσκεται αντιμέτωπος με τις δυνάμεις που ως μαθητευόμενος μάγος απελευθέρωσε.
Ισως ποτέ άλλοτε το νεωτερικό πρόταγμα να μην ήταν τόσο επίκαιρο όσο τώρα.
Μέσα στα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια που η φύση της απειλής επιβάλλει ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει κατανοώντας το μέγεθός της, να χρησιμοποιήσει την πολιτική, την επιστημονική έρευνα, τη ορθολογική σκέψη και την αλληλεγγύη που δημιουργεί η ανάγκη αποφυγής του υπέρτατου κοινού κινδύνου για να την αντιμετωπίσει.
Κι αυτή είναι μία προσπάθεια που πρέπει να καλύψει ολόκληρο τον πλανήτη και να ενεργοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους.
Σε αυτή την κοινή προσπάθεια η Ελλάς οφείλει να αναλάβει την εκπλήρωση του δικού της μεριδίου υποχρεώσεων πριν είναι απελπιστικά αργά.
Οι αρνητικές επιπτώσεις των αναποτελεσματικών πολιτικών του παρελθόντος είναι ορατές και καταστροφικές σε βαθμό που δεν επιτρέπουν σε κανένα μας τον εφησυχασμό. Η διακήρυξη της IPCC και η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Ε.Ε. μπορεί και πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία για την κατανόηση και αντιμετώπιση της απειλής που αντιμετωπίζει όχι μόνο η ποιότητα της ζωής μας αλλά η ίδια η ζωή μας.