Το πολύχρηστο πρόθεμα μετάυποδηλώνει χρονική ακολουθία αλλά και κρίση, καμπή, μεταίχμιο, μεταμόρφωση, παροδικότητα, διάχυση· τη μετάβαση σε ένα επόμενο στάδιο, αλλά ακόμη χωρίς ταυτότητα, από όπου περνούν σαν αστραπή κομμάτια του παρελθόντος· μια μείξη πρότερης και παρούσας κατάστασης, αλλά και μια διαρκή ρήξη με το παρελθόν, μια αποδόμησή του, σαν μια έκρηξη να το έχει σκορπίσει σε χίλια κομμάτια.
Ζούμε, εδώ και μερικές δεκαετίες, στην εποχή του τεχνολογικού και επικοινωνιακού μπουμ, της μετατροπής της γνώσης σε πληροφορία, της κυριαρχίας των πολυμέσων και της ρευστότητας, που μπορεί να ονομαστεί μεταβιομηχανική για τις κοινωνίες και μεταμοντέρνα για τον πολιτισμό. Ως μοντέρνο νοούμε συνήθως ό,τι έχει σχέση με τη βιομηχανοποίηση, την πρόοδο, την επιστημονική σκέψη, τον ορθολογισμό, την οργανωτικότητα, τη σταθερότητα, το κυνήγι της τάξης και αρμονίας, την τιθάσευση των ενστίκτων, την υπευθυνότητα. Ως μεταμοντέρνο εκλαμβάνουμε την αμφισβήτηση των βεβαιοτήτων και των καθολικών εξηγήσεων, της πορείας μόνο προς τα εμπρός· τη δυσπιστία απέναντι στα στέρεα θεμέλια και την αντικειμενικότητα· την απόρριψη των μεγάλων αφηγήσεων και των ιδεολογιών. Αλλά ταυτόχρονα μεταμοντέρνο σημαίνει και κατακερματισμός, αποσπασματικότητα, προσωρινότητα, σχετικότητα, αμφιθυμία, σύγχυση, χάος· ένα συνονθύλευμα ειρωνείας, τυχαιότητας, πλουραλιστικού παιχνιδιού, αναιρέσεων, αντιφάσεων και παρωδίας. Μαζί προσπάθεια υπέρβασης των ορίων και εγκατάλειψη των σχεδίων.
Μετα-μοντερνισμός, μετα-νεωτερικότητα, μετα-υλισμός, μεταγλώσσα, μετα-ανάλυση, μετα-αλήθεια, μετα-γεγονός, μετα-δεδομένα, μετα-μνημόνιο, μετα-δημοκρατία, μετα-ιστορία... Ο σπόρος της αμφιβολίας και της συχνά χρήσιμης κριτικής, που περιέκλειαν κάποτε όλα τα μετά- έγινε σήμερα δυναμίτιδα που διαμελίζει τα πάντα, αξιοπρόσεκτα κι αμελητέα, αδιάψευστα κι αναληθή, μετατρέποντάς τα σε έναν ασαφή πολτό. Εγινε όπλο στα χέρια συνωμοσιολόγων και λαϊκιστών, ψευδολόγων, δεισιδαιμόνων και πάσης φύσεως αρνητών. Εκείνων που αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή, τη σφαιρικότητα της γης, την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, την ύπαρξη του κορωνοϊού.
Μετα-αλήθεια είναι η υπέρβαση, η περιφρόνηση της αλήθειας. Δεν έχει να κάνει με το κλασικό ψεύδος, δηλαδή με την απόκρυψη της αλήθειας, που προϋποθέτει την ακριβή γνώση του τι είναι παραποιημένο και τι πραγματικό, αλλά με την ανενδοίαστη ανεξέλεγκτη δημιουργία πλαστών, παντελώς ανύπαρκτων δεδομένων, με την ελευθερία παράθεσης μυθευμάτων, χωρίς έγνοια για τις συνέπειες. Μετα-γεγονός δεν είναι το διαστρεβλωμένο αλλά το απολύτως κατασκευασμένο συμβάν. Αμφότερα, καρποί της κακόβουλης, τυχοδιωκτικής, χρησοθηρικής χρήσης του Διαδικτύου, από εκείνους οι οποίοι ενδιαφέρονται μόνο για τα συναισθήματα που θα προκαλέσουν τα δήθεν γεγονότα, αδιαφορώντας πλήρως για το περιεχόμενό τους.
Στη μετα-COVID-19 εποχή, οι επιστημονικές αβεβαιότητες και αντιφάσεις (π.χ. το «όχι» και στη συνέχεια το «ναι» του ΠΟΥ στις κλινικές δοκιμές της υδροξυχλωροκίνης, το «ναι» και το «όχι» στη χρήση χλωροκίνης κ.ά.) ενέτειναν τη δυσπιστία και διευκόλυναν την ταύτιση με ειδήσεις που αμφισβητούν την ύπαρξη του κινδύνου και την αποτελεσματικότητα των προληπτικών μέτρων. Αλλά και χωρίς αυτές δεν θα έλειπαν οι φαντασιοπληξίες, οι παραφροσύνες, οι δόλιες αλλοιώσεις, οι συσκοτισμοί, οι νοθείες με κίνητρα ιδεολογικά, πολιτικά, οικονομικά, ρατσιστικά («ο κινέζικος ιός), σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης εσωστρέφειας και υπερεθνικισμού, υπερ-δικτύων και ανεργίας, αιφνίδιων αλλαγών στην επικοινωνία, τις συναλλαγές, τις μετακινήσεις. Οι κοινωνίες έλκονται από την υπερβολή, ιδίως σε εποχές κρίσης. Η κατανάλωση της στίλβης ή της λάσπης που υποτίθεται πως εκτονώνει και ψυχαγωγεί, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο φανατισμού και σύγχυσης, αφού όσο περισσότερες μετα-αλήθειες διαβάζει κάποιος στο Διαδίκτυο, τόσο περισσότερες εμφανίζονται στις οθόνες του. Στα πολλαπλά μέτωπα της μετα-COVID-19 εποχής διεξάγονται μάχες όχι μόνο λέξεων, αλλά κρίσιμων εννοιών, αντιλήψεων και Ιστορίας.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 07/06/2020)