συγκεκριμένα και απτά οικονομικά οφέλη που έχει η λειτουργία αιολικών εγκαταστάσεων για τις τοπικές κοινότητες και την εθνική οικονομία. Όμως παρά την πανδημία και τις επιπτώσεις της, προκαλεί εντύπωση το πώς δεκάδες τοπικές κοινωνίες, περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλογικότητες ανά τη χώρα έχουν ξεσηκωθεί για τις ανεμογεννήτριες.
Ασφαλώς τίθεται το πολύ εύλογο ερώτημα για το εάν η αιολική ενέργεια δεν αποτελεί μια εναλλακτική ανανεώσιμη πηγή ενέργειας που λειτουργεί προς όφελος του φυσικού περιβάλλοντος και της κοινωνίας. Γιατί λοιπόν υπό το σύνθημα «Ελεύθερα Βουνά Χωρίς Αιολικά» αντιδρούν οι κάτοικοι, οι τοπικοί φορείς κα οι τοπικές αρχές στα Άγραφα, Κοζάνη, Γρεβενά, Τρίκαλα, Αιτωλοακαρνανία, Φθιώτιδα, Ναύπακτο, Δράμα, Εύβοια, Τήνο, Νάξο, Άνδρο, Πάρο, Αμοργό, Ιεράπετρα Κρήτης κ.ά., ενώ χρειάστηκε να συγκρουστούν, όπως στην Τήνο και το Λαύριο, ακόμη και με τα ΜΑΤ που έσπευσαν για την βίαιη καταστολή τους;
Τελευταία το θέμα των αιολικών πάρκων, σχετικά με το χωροταξικό και την εγκατάσταση βιομηχανικής κλίμακας αιολικών σταθμών ακόμη και σε περιοχές NATURA, έχει βρεθεί στο επίκεντρο και από περιβαλλοντικών οργανώσεων, οι οποίες εκφράζουν επιφυλάξεις και αντιρρήσεις. Π.χ. η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει εκφράσει τις έντονες ανησυχίες και αντιρρήσεις της, ενώ η Greenpeace συμφωνεί με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στα νησιά αλλά «με σωστούς όρους και με την ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας», ενώ από την πλευρά της η WWF, παρατηρεί πως η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης δέχεται ανηλεή σφυροκόπηση, με δικαιολογία την απλοποίηση των διαδικασιών. «Δεν μπορεί να υπάρχουν εκπτώσεις στη νομοθεσία, αφού ακόμα και τα αιολικά πάρκα μπορεί να έχουν βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα», παρατηρεί εκπρόσωπος της οργάνωσης.
«Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η αιολική ενέργεια και οι ανεμογεννήτριες είναι μια εναλλακτική, ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Αυτά που αμφισβητούνται έντονα αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα, είναι η επιλογή πολύ μεγάλου μεγέθους ανεμογεννητριών και η χωροθέτησή τους, ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές», παρατηρούν οι δασολόγοι. «Στις περισσότερες περιοχές όπου οι κάτοικοι αντιδρούν εκτός των λόγων που αφορούν την επίδραση στο φυσικό περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα, τη ζημιά των δασών, υπάρχει και μια άλλη παράμετρος. Αντιδρούν στη βάναυση αλλοίωση του τοπίου έτσι όπως το έχουν γνωρίσει και το βιώνουν. Το τοπίο αυτό αποτελεί για τους κατοίκους του και συστατικό στοιχείο της ταυτότητας της τοπικής τους κοινωνίας. Έχουν μια εικόνα του χώρου τους κι αισθάνονται ότι αυτήν απειλείται από τις ανεμογεννήτριες.», δηλώνει εκπρόσωπος δασικών φορέων.
Από τα Άγραφα και τις καταστροφές εκεί ενός αιολικού πάρκου, την Εύβοια, την Αιτωλοακαρνανία, τη Φθιώτιδα, τη Νάξο, την Τήνο και τελευταία την Άνδρο, όπου τον περασμένο μήνα μια ολιγομελής ομάδα αντιδρούσε βίαια στη χωροθέτηση μόλις τριών ανεμογεννητριών, αλλά και στην Κρήτη, έχει ξεκινήσει ένα τσουνάμι κινητοποιήσεων από διάφορες συλλογικότητες που δρουν «δήθεν» εξ ονόματος της τοπικής κοινωνίας. Ως βασικά επιχειρήματα θέτουν την περιβαλλοντική επιβάρυνση και την αισθητική αλλοίωση του τοπίου.
«Δεν τους είδαμε όμως να αντιδρούν για τη μόλυνση των ρυπογόνων πετρελαϊκών μονάδων παραγωγής ρεύματος στα νησιά, ούτε για τις λιγνιτικές μονάδες που για χρόνια επιβαρύνουν το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία στις δύο ενεργειακές Περιφέρειες της χώρας, της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης. Ούτε τους είδαμε να αντιδρούν στην κατασκευή ογκοδέστατων ξενοδοχειακών μονάδων που πληγώνουν μόνιμα τα ευαίσθητα παραλιακά τοπία στις Κυκλάδες, την Κρήτη, την Πελοπόννησο κ.α.», αναφέρει στέλεχος της αγοράς, και συνεχίζει: «Διαμαρτύρονται διότι δήθεν τους ενοχλούν αισθητικά οι ανεμογεννήτριες, αλλά δεν έχουμε δει να καταθέτουν μια εναλλακτική πρόταση για τη μετάβαση της χώρας σε ένα καθαρό ενεργειακό μείγμα».
Όμως τα τελευταία χρόνια έχουμε δει δεκάδες επενδύσεις ΑΠΕ να ακυρώνονται ή να περνούν πολλά χρόνια έως ότου υλοποιηθούν, λόγω παράλογων αντιδράσεων που μπλοκάρουν τις διαδικασίες ακόμη και σε πλήρως αδειοδοτημένα έργα.
Επιπτώσεις στο περιβάλλον
Σχετικά με τις επιπτώσεις από την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών εκπρόσωποι των εταιρειών παρατηρούν ότι: «Οι επιπτώσεις των αιολικών πάρκων είναι τοπικές και εντοπισμένες και μειώνονται με ορθή χωροθέτηση (π.χ. εκτός δασικών περιοχών) και εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών. Οι ανεμογεννήτριες δεν επιβαρύνουν την ανθρώπινη υγεία, δεν εκπέμπουν ακτινοβολία ενώ ο θόρυβος στα σύγχρονα αιολικά πάρκα έχει περιοριστεί. Τα αιολικά πάρκα είναι σίγουρα λιγότερο ενοχλητικά από τις καταστροφές και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος που προκαλούν οι μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ιδιαίτερα η συνεχής δόμηση που έχει καταστρέψει το σύνολο σχεδόν των παραδοσιακών οικισμών που κάποτε είχε η Ελλάδα και τα οποία αποτέλεσαν πόλο έλξης υψηλού επιπέδου τουρισμού την μεταπολεμική περίοδο.»
Όπως εξάλλου αναφέρει η συντάκτρια του Energia.gr, Μάχη Τράτσα, σε πρόσφατο άρθρο της (22/6): «Επιπλέον, οι ανεμογεννήτριες έχουν θετικό ενεργειακό και περιβαλλοντικό ισοζύγιο. Η ενέργεια που απαιτείται για την κατασκευή, τη λειτουργία και την απεγκατάστασή τους παράγεται από αυτές μέσα στους πρώτους 5-12 μήνες λειτουργίας τους. Τα υλικά μιας ανεμογεννήτριας ανακυκλώνονται σε ποσοστό 85%-90%, ενώ μπορούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Πρόκληση αποτελεί η ανακύκλωση των πτερυγίων, τα οποία αποτελούνται από σύνθετα υλικά, όμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή πλοιαρίων και σκαφών αναψυχής. Ο αιολικός κλάδος συνεργάζεται με τη χημική βιομηχανία και τη βιομηχανία σύνθετων υλικών, ώστε οι λύσεις που ήδη υπάρχουν να εξελιχθούν.»
Βεβαίως, αντίστοιχα προβλήματα με τον αιολικό τομέα στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν και χώρες με ιδιαιτέρως αναπτυγμένα χαρτοφυλάκια ΑΠΕ. Μια πρόσφατη υπόθεση που αφορά στην εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, για κατασκευή αιολικών πάρκων στο Βέλγιο. Η υπόθεση ξεκινά, σχεδόν μια δεκαετία πριν, και μπορεί κανείς να διακρίνει πολλές ομοιότητες με αντίστοιχες υποθέσεις που έχουν εκτυλιχτεί στη χώρα μας. Το 2011 όταν η NV Electrabel είχε υποβάλλει στην αρμόδια φλαμανδική αρχή αίτηση χορήγησης πολεοδομικής άδειας για την εγκατάσταση οκτώ ανεμογεννητριών. Στην πορεία απέσυρε την αίτηση για μία εξ αυτών. Με απόφαση της 30ής Νοεμβρίου 2016, η φλαμανδική διοίκηση χορήγησε, κατόπιν εξέτασης των ενστάσεων και παρατηρήσεων που είχαν υποβληθεί (όπως για επιπτώσεις για το τοπίο, την ηχορύπανση, την χωροταξία), άδεια για την εγκατάσταση πέντε ανεμογεννητριών σε εκτάσεις κατά μήκος αυτοκινητόδρομου που βρίσκεται στους δήμους Aalter και Nevele.
Η δύσκολη πραγματικότητα
Σε κάθε περίπτωση, σήμερα η εγκατεστημένη αιολική ισχύς στα 3.6 GW αντιστοιχεί μόλις στο 18 % της συνολικής ηλεκτρικής ισχύος της χώρας και υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος έως ότου φτάσει η Ελλάδα να καλύψει τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που προβλέπει συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας στο 35% έως το 2030. Για τα Αιολικά είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι από σήμερα μέχρι το 2030 θα πρέπει να προστεθεί 3.5-4.0 GW νέας ισχύος. Δηλαδή όση αιολική ισχύς εγκαταστάθηκε στη χώρα τα προηγούμενα 25 χρόνια! Για να καλυφθεί αυτή η διαφορά θα πρέπει να αξιοποιηθεί το τεράστιο αιολικό δυναμικό της χώρας, ιδιαιτέρα του Αιγαίου και της Κρήτης. Απαιτούνται διεπενδύσεις τόσο σε μεγάλες μονάδες ΑΠΕ όσο και σε μικρές, οι οποίες αναμένεται να ευνοηθούν από τις επικείμενες ηλεκτρικές διασυνδέσεις με το ηπειρώτικο δίκτυο ηλεκτρισμού που θα δίνουν τη δυνατότητα αμφίδρομης μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
«Τα αιολικά πάρκα δημιουργούν πολλαπλά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες, νέες δουλειές, μείωση του λογαριασμού ρεύματος, τοπικά έργα ανάπτυξης και υποδομών. Για παράδειγμα, στη νότια Εύβοια, τα αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 218,7MW που κατασκευάστηκαν την περίοδο 1998-2017 έχουν προσφέρει συνολικά 82,6 εκατ. ευρώ στην τοπική κοινωνία έως το 2018 και συνεχίζουν να προσφέρουν 4 εκατ. ευρώ κάθε έτος», υπογραμμίζει η ΕΛΕΤΑΕΝ. Και όλα αυτά χωρίς να συγκρούονται με άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες. Δεν μειώνουν την αξία της γης και δεν έχουν αρνητική επίπτωση στον τουρισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κεφαλονιά, όπου τα τελευταία 15 έτη εγκαθίστανται συνεχώς νέα αιολικά πάρκα, ενώ παράλληλα διπλασιάστηκαν οι ξενοδοχειακές κλίνες μέσης και ανώτερης κατηγορίας.
Όμως παρά τα ανωτέρω οφέλη που προσφέρει η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας για την εθνική οικονομία και τις τοπικές κοινότητες υπάρχει σε πλήρη εξέλιξη το σημερινό κύμα αμφισβήτησης και απαξίωσης που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εγκατάσταση νέων μονάδων, και το ερώτημα που σαφώς τίθεται είναι με ποιο σχέδιο και εν όψει της κλιμακούμενης αντίδρασης θα πορευτεί η κυβέρνηση στην προώθηση των σχεδίων της για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και την επίτευξη των Ευρωπαϊκών στόχων. Εκπρόσωποι της βιομηχανίας θεωρούν ότι είναι τελείως ανεδαφικό να ομιλούμε σήμερα για επίτευξη στόχων και σημαντική αύξηση εγκατεστημένων μονάδων ΑΠΕ, χωρίς την ύπαρξη επιτελικού σχεδίου, το οποίο όχι μόνο απουσιάζει, αλλά ούτε καν συζητείται.
Οι αντιδράσεις κατά των ανεμογεννητριών δεν περιορίζονται πλέον σε τοπικό επίπεδο αφού τις τελευταίες εβδομάδες έχουν σημειωθεί καταδρομικές επιδρομές, σε στιλ Ρουβίκωνα, με στόχο εταιρείες στην Αθήνα που σχεδιάζουν και διαχειρίζονται αιολικά πάρκα. Έτσι την ώρα που η χώρα (μέσω του ΕΣΕΚ) θέτει υπερφιλόδοξους στόχους για πλήρη απολιγνιτοποίηση και την ταχεία και μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο μέχρι το 2030, με προοπτική να καλύπτεται το 65 % της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες μέχρι το 2030, ένα διευρυμένο και μάλλον δημοφιλές (και ασφαλώς υποκινούμενο) κύμα αντιδράσεων θέτει τροχοπέδη και έμπρακτα αμφισβητεί την επιχειρούμενη τώρα αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου της χώρας.