και μέσω των συντεταγμένων της αποτελεί ένα πρώτο βήμα για τον καθορισμό της θαλάσσιας ζώνης και της υφαλοκρηπίδας της Ελλάδας νότια της Κρήτης και στην Ανατολική Μεσόγειο γενικότερα.
Ένα θέμα που είχε μείνει σε εκκρεμότητα τα τελευταία 25 χρόνια, δηλ. από τότε που το Ελληνικό Κοινοβούλιο κύρωσε το Νέο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Τώρα, σε λιγότερο από δύο μήνες η Αθήνα, σε μια έκδηλη προσπάθεια να κερδίσει τον χαμένο χρόνο και να δημιουργήσει εντυπώσεις -γιατί τι άλλο σημαίνει η τεράστια προβολή που έχει λάβει το όλο θέμα- προχωρά σε δεύτερη οριοθέτηση μετά από αυτή με την Ιταλία στο Ιόνιο τον περασμένο Ιούνιο, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα για τις προθέσεις της. Η οριοθέτηση αν και προβληματική καθότι είναι μερική, αφού αφήνει κυριολεκτικά εκτός τη μισή Ρόδο και μεγάλο τμήμα της Κρήτης (βλέπε χάρτη), είχε σε αυτό το στάδιο τουλάχιστον πολύ συγκεκριμένους και επείγοντες στόχους.
- Με κόκκινες γραμμές η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου και με διακεκομμένες το παράνομο Τουρκολιβυκό μνημόνιο
Πρώτος στόχος ήτο να δοθεί μια σαφής και νομικά έγκυρη, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), απάντηση (έστω και καθυστερημένα) στο παράνομο Τούρκο-Λιβυκό μνημόνιο του Νοεμβρίου 2019. Υπό αυτή την έννοια η παρούσα χάραξη διεμβολίζει μέρος των ΑΟΖ Τουρκίας και Λιβύης όπως αυτές προκύπτουν από την μεταξύ τους συμφωνία. Ναι μεν απάντηση δίδεται αλλά είναι αποδυναμωμένη αφού αφήνει ανοικτό το θέμα της επήρειας Ρόδου και Καστελόριζου, όπως και δυτικά του 26 μεσημβρινού στην Κρήτη, με την προοπτική αυτή να καθορισθεί στο μέλλον. Αφού όπως δήλωσε ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας, "η παρούσα οριοθέτηση είναι τμηματική, δηλ. αποτελεί τμήμα συνολικής μεταγενέστερης οριοθέτησης μεταξύ των δύο χωρών", ανακοινώνοντας εμμέσως πλην σαφώς νέο γύρο διαπραγματεύσεων με το Καιρό ή προσφυγή σε διεθνή διαιτησία.
Και εάν μεν οι διαπραγματεύσεις γίνουν άμεσα έχει καλώς, αφού θα μπορούσε να υπάρξει σχετικά σύντομα οριοθέτηση για τα υπόλοιπα τμήματα ( δηλ. ανατολικά του 28 μεσημβρινού και δυτικά του 26 ου), εάν όμως παραπεμφθούν για τις Ελληνικές καλένδες τότε η σημερινή μερική οριοθέτηση μας δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ´ όσα υποτίθεται ότι λύνει. Άρα αφήνεται για το εγγύς η απώτερο μέλλον η οριοθέτηση ανατολικά και δυτικά της σημερινής τμηματικής χάραξης με δικαιολογία ότι δεν υπήρξε συμφωνία με την Αυγυπτιακή πλευρά, η οποία προφανώς και δεν επιθυμεί διαρρήξει πλήρως τις σχέσεις της με την Άγκυρα. Ομως αυτή η ασάφεια, για να μην πούμε αβεβαιότητα, θα μας κυνηγά ως εφιάλτης από εδώ και εμπρός ενώ δίνει τροφή στην Τουρκία να ισχυρίζεται ότι οι μη καθορισθείσες περιοχές δεν μας ανήκουν.
Με την Ελληνική πλευρά να δρα υπό καθεστώς βιασύνης αφού ήτο επείγον να δοθεί έμπρακτη απάντηση στην Τουρκία (που όμως μπορούσε να είχε δοθεί άμεσα εδώ και μήνες με πολλούς άλλους τρόπους όπως έχουμε προτείνει μέσα από τη στήλη εδώ) η συμφωνία εμφανίζεται ετεροβαρής για την Ελλάδα αφού έγινε όχι βάσει της αρχής της μέσης γραμμής αλλά της αναλογικότητας, και μοιράζει τις θαλάσσιες εκτάσεις σε ποσοστό 56% υπέρ της Αιγύπτου και 44% υπέρ της Ελλάδας. Με την οριοθέτηση να αφήνει εκτός μεγάλο μέρος της Ρόδου και όλο το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου δίδεται η εντύπωση ότι η Ελλάδα ενδίδει στην τουρκική επεκτατική πολιτική, η οποία θεωρεί δικό της ζωτικό χώρο την περιοχή ανατολικά του 28ου μεσημβρινού.
Ο δεύτερος στόχος της συμφωνίας ήτο να δοθεί ένα σαφές μήνυμα προς την Τουρκία αλλά και προς τους συμμάχους και εταίρους μας στην ΕΕ ότι η Ελλάδα είναι αποφασισμένη να βάλει τέλος στην ασάφεια που επικρατεί τα τελευταία χρόνια ως προς την υφαλοκρηπίδα της και γενικά τις περιοχές που θεωρεί ότι μπορεί να εξασκήσει κυριαρχικά δικαιώματα. Διαπραγματευόμενη με την Αίγυπτο η Αθήνα απέδειξε ότι διαθέτει το απαραίτητο νομικό και διπλωματικό οπλοστάσιο και αρκετούς βαθμούς ελευθερίας κινήσεων. Η δε μη συμπερίληψη της περιοχής ανατολικά της Ρόδου, συμπεριλαμβανομένου και του Καστελόριζου, στην σημερινή οριοθέτηση φανερώνει μια διπλωματική ευελιξία, πράγμα που θεωρείται απαραίτητο για την επίτευξη αύριο μιας καθολικής συμφωνίας.
Συνολικά κρινόμενη η επιτευχθείσα συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών, όπως όλες οι διμερείς συμφωνίες, εμπεριέχει θετικά και αρνητικά σημεία. Η συμφωνία απαντά μεν στα επείγοντα ζητήματα που προκύπτουν από τις Τουρκικές εχθρικές κινήσεις εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας και τα επεκτατικά σχέδια της Άγκυρας στην Μεσόγειο (απόδειξη η άμεση Τουρκική αντίδραση και ενόχληση με την κινητοποίηση για έρευνες νοτιοδυτικά του Καστελόριζου), αλλά αφήνει ασάφειες ως προς τη συνολική ρύθμιση που απαιτείται για τον καθορισμό ελληνικής ΑΟΖ στην ευρύτερη περιοχή.
Με το να μην έχει ακόμα δημοσιευθεί το πλήρες κείμενο της συμφωνίας και τα ακριβή στοιχεία της οριοθέτησης δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις προβλέψεις για την ακριβή επήρεια Κρήτης, Ρόδου και Καστελόριζου και άρα παρέλκει μια λεπτομερής κριτική.
Τέλος, η συμφωνία θα πρέπει να κριθεί στο πλαίσιο που πολλοί έγκριτοι νομικοί και διεθνολόγοι αποκαλούν την "σφαίρα του εφικτού". Όπως και σε πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις ισχύει η αρχή ότι στη διεθνή πολιτική δεν γίνεται αυτό που επιθυμείς αλλά εκείνο που μπορεί να επιτευχθεί στις δεδομένες συνθήκες. Ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος, σε πρόσφατο άρθρο του στην Καθημερινή ( 9/8) συνοψίζει άριστα την κατάσταση παρατηρώντας, " ...πρέπει να επισημανθεί ότι η συμφωνία με την Αίγυπτο αποτελεί θετικό στάδιο στην αντιμετώπιση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Μας προσφέρει ένα ισχυρό χαρτί που σε συνδυασμό με την διπλωματία, τις συμμαχίες και κυρίως την αποτρεπτική ισχύ των Ενόπλων Δυνάμεων μας βοηθά να ισορροπήσουμε την κατάσταση στην περιοχή. Δεν λύνει όμως, ούτε το πρόβλημα των οριοθετήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και, βεβαίως, ούτε το πρόβλημα με την Τουρκία. Η λύση θα προέλθει μόνον μέσα από την διευθέτηση όλων των ορίων της περιοχής. Δεδομένου ότι δεν μπορεί να γίνει συμφωνημένη διευθέτηση διότι θα αντιδρά η Τουρκία, καθίσταται μονόδρομος η δικαστική επίλυση"