Το έτος 2007 ήταν καθοριστικό για την χώρα μας. Όμως, περισσότερο από τις πυρκαγιές και τις εκλογές, τα όσα διαδραματίστηκαν στον γεωπολιτικό της περίγυρο θα επηρεάσουν αποφασιστικά την πορεία της κατά τα ερχόμενα έτη. Χρειάζεται, επομένως, να ανατρέξουμε στις αλλαγές τις οποίες έφερε ο χρόνος που λήγει, πριν αναρωτηθούμε τι είδους γεωπολιτικές εξελίξεις πρέπει να αναμένουμε.
Σε παγκόσμια κλίμακα, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολούθησαν να διαδραματίζουν κυριαρχικό ρόλο. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η διεθνής δράση της Υπερδύναμης αντιστοιχεί και ακολουθεί την θεωρία του Francis Fukuyama για το «Τέλος της Ιστορίας». Η θεωρία αυτή προβλέπει και αποβλέπει στην διεθνή ειρήνη, την οποία θα εξασφαλίσει η επικράτηση των δυτικών αξιών σε όλες τις χώρες του κόσμου. Η αμερικανική πολιτική επεδίωξε να επιταχύνει την εφαρμογή της θεωρίας: ευνόησε την διάδοση του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού, δηλαδή την εξαγωγή της «δυτικής ιδέας», με όλα τα μέσα τα οποία διέθεσε αφειδώς. Επεχείρησε να προωθήσει την ελευθερία, έστω και εις βάρος της σταθερότητας.
Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 οδήγησε σε ριζική αναθεώρηση της γραμμής αυτής, καθώς οι Αμερικανοί υπέστησαν τις συνέπειες του γεωπολιτικού φιλελευθερισμού στο ίδιο τους το έδαφος. Η νέα κατεύθυνση της αμερικανικής πολιτικής, πολύ λιγότερο φιλόδοξη, ακολούθησε την θεωρία του Samuel Huntington για την «Σύγκρουση των Πολιτισμών». Εφόσον δεν έμοιαζε δυνατόν να δυτικοποιηθούν οι ισλαμιστές, έπρεπε, τουλάχιστον, να εμποδιστεί η δράση τους. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα αρκούσε η επίδειξη της συντριπτικής στρατιωτικής υπεροπλίας της Αμερικής.
Όμως ούτε η συντηρητική προσέγγιση αποδείχθηκε αποτελεσματική. Η αμερικανική διπλωματική και πολιτική δράση, αντί να σταθεροποιήσει την Ανθρωπότητα, ενίσχυσε την αστάθεια σε πολλές κρίσιμες περιοχές του κόσμου. Το 2007 είναι το έτος κατά το οποίο τα αμερικανικά αδιέξοδα έγιναν συνείδηση, όπως εμφανώς δείχνουν οι συζητήσεις για την ενδεχόμενη αποχώρηση της Αμερικής από το Ιράκ.
Κατά το 2007, η αμερικανική επίδραση στον κόσμο δεν εξαφανίστηκε μεν, αλλά ούτε και ενισχύθηκε.
Σε κλίμακα ηπειρωτική, δηλαδή Ευρασιατική, στην οποία εντάσσεται και η Ελλάδα, η σημαντικότερη εξέλιξη εστιάζεται στη Ρωσία. Το 2007 ανετράπησαν πλήρως οι απόψεις που προέβλεπαν οριστική περιθωριοποίηση της ρωσικής ισχύος. Υπό την ηγεσία του Πούτιν, μετά από μια δεκαετία παρακμής, ξεκίνησε η ανοικοδόμηση. Οι πολιτικές μέθοδοι, ακόμη και αν δεν ανταποκρίνονται στα κριτήρια της Δύσης, επιτρέπουν στον ρωσικό λαό να ανακτήσει την τρωθείσα αξιοπρέπειά του. Επιβεβαιώθηκαν έτσι άλλες, προγενέστερες γεωπολιτικές αρχές, αν και κατά πολλούς αναλυτές «παρωχημένες». Ένα έθνος με υπερχιλιετή ιστορία δεν εξαφανίζεται, παρά τις όποιες διακυμάνσεις της πορείας του. Επίσης, αποδείχθηκε και πάλι ότι ο ηττημένος αντίπαλος δεν πρέπει να εξουθενώνεται ούτε να ταπεινώνεται. Το σφάλμα αυτό διέπραξαν οι νικητές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και το πλήρωσε ακριβά η Ανθρωπότητα. Ας ελπίσουμε ότι η ανερχόμενη Ρωσία δεν θα θελήσει να πάρει εκδίκηση από την Δύση για τους εξευτελισμούς τους οποίους υπέστη επί Γιέλτσιν.
Τέλος, στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίαρχο γεγονός είναι η επικράτηση του Νικολά Σαρκοζύ στη Γαλλία. Φιλοαμερικανός και φιλοδυτικός, ο νέος Γάλλος Πρόεδρος διεκδικεί, πάντως, για την χώρα του έναν ενισχυμένο διεθνή ρόλο, τόσο στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι όσο και σε χώρους με παραδοσιακή γαλλική επιρροή, όπως η Αφρική και η Μεσόγειος.
Σχετική πτώση της Αμερικής και άνοδος παλαιών ευρωπαϊκών δυνάμεων, όπως η Ρωσία και η Γαλλία, χαρακτηρίζουν το παρελθόν έτος. Οι νέες αυτές διεθνείς δυναμικές συνδέονται με σημαντικές τοπικές εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις. Τόσο η Ρωσία όσο και η Γαλλία, με διαφορετικές βέβαια εκφράσεις και σε διαφορετικούς βαθμούς, στρέφονται προς εθνικιστικές, συγκεντρωτικές και αυταρχικές μορφές ιδεολογίας και διακυβέρνησης, έχοντας την συντριπτική υποστήριξη της κοινής γνώμης. Οι υπερβάσεις της ελευθερίας δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τη στροφή αυτή.
Το εκκρεμές της Ιστορίας μοιάζει να αλλάζει κατεύθυνση. Το 2007 θα αποδειχθεί ίσως έτος-καμπή στην αιώρηση ανάμεσα σε ελευθερία και σταθερότητα, το κύριο δηλαδή διακύβευμα της Πολιτικής από την Αρχαιότητα ως σήμερα. Αν η υπόθεση αυτή ισχύσει, η Ελλάδα δεν θα μείνει εκτός της γενικότερης γεωπολιτικής και ιδεολογικής αυτής δυναμικής.
(ΕΣΤΙΑ 18/12/2007)
*Ο κ. Γεώργιος – Στυλιανός Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη (Παρίσι Ι)