Η Απελευθέρωση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Αναβάλλεται για μία Τριετία.

Οι πρόσφατες αυξήσεις των τιμολογίων της ΔΕΗ και η κινητικότητα από πλευράς Ανεξάρτητων Παραγωγών (ΑΠ), οι οποίοι τους τελευταίους μήνες έχουν ανακοινώσει την πρόθεση τους να κατασκευάσουν αρκετές νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, έχουν δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι οδεύουμε ολοταχώς προς την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Δηλαδή στην δημιουργία συνθηκών ανταγωνισμού μεταξύ παραγωγών και επιλογής προμηθευτού από τον πελάτη, ακόμα και οικιακών καταναλωτών. Η αλήθεια είναι ότι απέχουμε πολύ από αυτήν την ιδεατή κατάσταση, αφού αυτή τη στιγμή η αγορά σχεδόν μονοπωλείται από την ΔΕΗ, και θα κυριαρχείται για μεγάλο διάστημα ακόμη.

Για να υπάρξει απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού, όπως νοείται στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Οδηγιών, αλλά και από την κοινή λογική θα πρέπει πρώτα να απελευθερωθούν τα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος και να παύσουν να καθορίζονται με αποφάσεις του εκάστοτε Υπουργού Ανάπτυξης. Επίσης, θα πρέπει ένα ποσοστό, τουλάχιστον 30% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, να προέρχεται από Α.Π. Σήμερα η ΔΕΗ κατέχει το 95% της εγκατεστημένης ισχύος και ελέγχει το 100% της προσφερόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. Παρά το γεγονός ότι η αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλήρως απελευθερωμένη από τον Ιούλιο του 2007 για όλους τους καταναλωτές (βιομηχανικούς, επαγγελματικούς, οικιακούς) στην Ελλάδα η αγορά παραμένει ερμητικά κλειστή δέσμια των «φθηνών» τιμολογίων της ΔΕΗ, κάτι που οι εν δυνάμει ανταγωνιστές αδυνατούν να παρακάμψουν, καθώς έχουν πολύ υψηλότερο κόστος καυσίμου.

 Τα δειλά βήματα που είχαν γίνει στο παρελθόν, όταν εταιρείες εισαγωγής ρεύματος έκαναν συμβόλαια πώλησης με επιλέγοντες πελάτες, δηλαδή μεγάλες βιομηχανικές και εμπορικές εταιρείες οι οποίες από το 2001 είχαν το δικαίωμα να επιλέγουν τον προμηθευτή ηλεκτρισμού, έμειναν και αυτά μετέωρα. Η χονδρική αγορά ηλεκτρισμού, (μέσω του pool του ΔΕΣΜΗΕ) με τις υψηλότερες τιμές που προσέφερε, απορρόφησε τους νέους παίκτες – που προτιμούν να πωλούν εκεί, κερδίζοντας περισσότερα – και δημιούργησε μία από τις μεγαλύτερες στρεβλώσεις σε βάρος της ΔΕΗ. Η Επιχείρηση υποχρεώθηκε να αγοράζει ρεύμα ακριβότερα από τις τιμές που πουλούσε στους πελάτες της, μέσω των ρυθμιζόμενων από την κυβέρνηση τιμολογίων.

Παρ’ όλα αυτά η Ελλάδα παραμένει μία πολλά υποσχόμενη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας με συνεχώς αυξανόμενες καταναλώσεις της τάξης του 3,0-3,5% σε ετήσια βάση, που θεωρείται από τους πλέον υψηλούς ρυθμούς στην Ευρώπη. Να σημειώσουμε ότι στην δεκαετία του ‘90 η αύξηση της ζήτησης ήτο ακόμη υψηλότερη στα 4.0- 4.5% κατ’ έτος.

Οι λόγοι που ενισχύουν την κατανάλωση έχουν να κάνουν με την αύξηση της ζήτησης από τα νοικοκυριά λόγω της πληθώρας των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών που εγκαθιστώνται συνεχώς (κλιματιστικά, τηλεοράσεις, video, computers, ψυγεία), την αύξηση του αριθμού των νοικοκυριών (π.χ. δεύτερη ή και τρίτη κατοικία, νέα νοικοκυριά από οικονομικούς μετανάστες κτλ) και τον μεγαλύτερο χρόνο που αφιερώνει ο μέσος άνθρωπος εντός της κατοικίας ή στον χώρο εργασίας του με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας.

Μέχρι πρόσφατα την αποκλειστική ευθύνη για ν’ αντιμετωπισθούν οι αυξανόμενες ανάγκες της χώρας σε ηλεκτρισμό την είχε η ΔΕΗ, η οποία μέσω της Διεύθυνσης Προγραμματισμού, εκπονούσε τις απαραίτητες μελέτες και εισηγήτο στην διοίκηση της Επιχείρησης για τις νέες μονάδες που έπρεπε να δρομολογηθούν . Έτσι , κατασκευάστηκαν όλες οι μεγάλες λιγνιτικές μονάδες, τα υδροηλεκτρικά έργα και οι πρώτες μονάδες φυσικού αερίου (Λαύριο, Αγ. Γεώργιος, Κομοτηνή) ενώ επετεύχθη ο εξηλεκτρισμός όλης της χώρας με δυσανάλογο πολλές φορές κόστος (κυρίως στη νησιωτική χώρα). Το μοντέλο όμως αυτό καταργήθηκε ουσιαστικά από το 2003 οπότε και ίσχυσε η νέα Κοινοτική Οδηγία (2003/54/EC) η οποία προβλέπει την μετάβαση σ’ ένα νέο απελευθερωμένο καθεστώς όπου στην αγορά συμμετέχουν και άλλοι πέραν του ενός παίκτου και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας παύει να είναι το μονοπώλιο μιας (συνήθως κρατικής) εταιρείας.

Πράγματι, εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα αρχίζει η δραστηριοποίηση του ανεξάρτητου Διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ) ενώ από το 2001 είχε δημιουργηθεί και η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) η οποία και έχει την ευθύνη για την εύρυθμο λειτουργία όλου του ενεργειακού τομέα της χώρας. Έτσι ο προγραμματισμός για το σύνολο της ηλεκτρικής αγοράς μεταφέρθηκε από τη ΔΕΗ στον ΔΕΣΜΗΕ, υπό την επίβλεψη της ΡΑΕ και πάντα υπό τον σφικτό εναγκαλισμό του Υπουργείου Ανάπτυξης (ΥΠΑΝ). Η ΔΕΗ έτσι περιορίστηκε στον προγραμματισμό των δικών της μόνο δραστηριοτήτων.

Τόσο η ΡΑΕ όσο και ο ΔΕΣΜΗΕ αλλά και το ΥΠΑΝ υποτίθεται ότι θα μεριμνούσαν για την ομαλή μετάβαση στην νέα απελευθερωμένη και ανταγωνιστική αγορά. Όμως οι πολιτικές δεσμεύσεις (βλέπε ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ) και μια βαθιά ριζωμένη κρατικιστική αντίληψη περί λειτουργίας της αγοράς από τα δύο μεγάλα κόμματα ακύρωσαν στην πράξη την διαδικασία απελευθέρωσης δημιουργώντας μία σειρά από εμπόδια που αποθάρρυναν τους όποιους σοβαρούς παίκτες να επενδύσουν, να κατασκευάσουν νέες μονάδες και να πάρουν το οικονομικό ρίσκο συμμετοχής τους σε μία αγορά η οποία κυριαρχείτο από την ΔΕΗ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο άκρως γραφειοκρατικός και άχρηστος εν τέλει διαγωνισμός του ΔΕΣΜΗΕ, ο οποίος πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2006 μετά από διετή προετοιμασία, με στόχο την προσέλκυση μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων στην ηλεκτροπαραγωγή.

Ο διαγωνισμός εστέφθηκε με πλήρη αποτυχία, αφού μία από τις πιο σοβαρές εταιρείες στον τομέα της ιδιωτικής ηλεκτροπαραγωγής γύρισε την πλάτη στον ΔΕΣΜΗΕ. Η Endessa Hellas, δεν έλαβε καν μέρος ενώ μία επίσης σημαντική εταιρεία στο χώρο, η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή ενώ έλαβε μέρος, αποφάσισε τελικά να κινηθεί ανεξάρτητα μην περιμένοντας καν τ’ αποτελέσματα, και να ξεκινήσει την κατασκευή μιας μεγάλης θερμικής μονάδος εκτός διαδικασιών του εν λόγω διαγωνισμού.

Έτσι η σημερινή κατάσταση από άποψη προγραμματισμού για την κατασκευή νέων μονάδων που χρειάζεται το ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας για να λειτουργεί ικανοποιητικά και να μπορεί ν’ ανταποκρίνεται στις αυξημένες ανάγκες μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

 (α) Λόγω της κακοδαιμονίας και εσωστρέφειας που επικράτησε την περίοδο 2002-2006, δεν προβλέφθηκε η κατασκευή νέων μονάδων (πέραν του Λαυρίου Νο. 5 της ΔΕΗ) με αποτέλεσμα όλο το 2007 να μην μπορέσει να ενταχθεί ούτε μία νέα μονάδα στο σύστημα, με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα.

(β) Την άνοιξη του 2007, μετά την αποτυχία του διαγωνισμού του ΔΕΣΜΗΕ, οι ιδιώτες παραγωγοί παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους και ανακοινώνουν επενδύσεις με την κατασκευή νέων θερμικών μονάδων η ολοκλήρωση και ένταξη των οποίων όμως θα γίνει το 2009 (βλέπε πίνακα). Παράλληλα η ΔΕΗ, αφού ξεπέρασε πολλά νομικά εμπόδια, προχώρησε στην ανάθεση της κατασκευής της νέας μονάδας φυσικού αερίου στο Αλιβέρι η οποία όμως και αυτή δεν θα είναι έτοιμη πριν τις αρχές του 2010.

(γ) Από τώρα μέχρι το καλοκαίρι του 2009 δεν προβλέπεται η ένταξη ούτε μίας νέας μεγάλης μονάδας στο διασυνδεδεμένο σύστημα, (πλην μερικών αιολικών πάρκων με ισχύ που δεν προβλέπεται να ξεπεράσει τα 400 MW, οι οποίες κατ’ ουδένα τρόπο μπορούν να καλύψουν φορτία βάσης) με αποτέλεσμα το καλοκαίρι του 2008 να φαντάζει ακόμα πιο άσχημο από το φετινό. Η δε ένταξη της μονάδας συμπαραγωγής (330 MW) της Endessa Hellas εντός του 2008 - αφού προηγουμένως επιλυθεί το θέμα αλλαγής ορίων λειτουργίας της - μπορεί μικρή μόνο ανακούφιση να προσφέρει στο σύστημα.

Όμως όπως φαίνεται από τον πίνακα με την προβλεπόμενη ένταξη νέων ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων στο διασυνδεδεμένο δίκτυο, οι Ανεξάρτητοι Παραγωγοί έχουν προεξοφλήσει το άνοιγμα της αγοράς και τη συνεχή αύξηση των αναγκών και σπεύδουν να προγραμματίσουν και να κατασκευάσουν νέες μονάδες. Έτσι βάσει των ήδη ανακοινωθέντων στοιχείων και αδειοδοτήσεων της ΡΑΕ το 2010 η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠ προβλέπεται να φθάσει τα 2,470 MW, δηλαδή 22% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος, ποσοστό που μπορεί να αυξηθεί εάν εν τω μεταξύ η ΔΕΗ, με την έναρξη λειτουργίας της νέας μονάδας στο Αλιβέρι, αποσύρει πλήρως την παλαιωμένη πετρελαϊκή μονάδα ισχύος 200 MW. Εάν παράλληλα οι ιδιώτες προμηθευτές έχουν αρχίσει να τροφοδοτούν τους πελάτες με δικό τους ρεύμα (που θα παράγεται από τη ΔΕΗ ή από αυτούς) τότε μπορεί το 2010 να είναι το έτος καμπή για την απελευθέρωση της ηλεκτρικής αγοράς στην χώρα μας.