Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει καθώς οι τελευταίες ανταγωνιστικές διαδικασίες οδήγησαν σε μεσοσταθμικές τιμές της τάξης των 49,81 €/MWh (Φ/Β εγκαταστάσεις) και 55,67 €/MWh (Αιολικές εγκαταστάσεις), ενώ υπογραμμίζει, επίσης, ότι ο αρχικός στόχος συνολικής ισχύος 2,6GW την περίοδο 2018-2020 υπερκαλύφθηκε, καθώς 2,71 GW έχουν ήδη κατακυρωθεί, κάτι που αυξάνει σημαντικά την αξιοπιστία, τη συνέπεια και την αποτελεσματικότητα της Ελλάδας και την καθιστά έναν από τους πιο σημαντικούς προορισμούς μεγάλων επενδυτών του εξωτερικού.
Ειδικότερα, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Ελλάδας επισημαίνει ότι παρακολούθησε στενά τη διενέργεια και τα αποτελέσματα κάθε μίας από τις 16 ανταγωνιστικές διαδικασίες (συμπεριλαμβανομένης της πιλοτικής ανταγωνιστικής διαδικασίας το 2016) και με συνεχείς σχετικές γνωμοδοτήσεις βελτίωνε διαρκώς τη διενέργεια των επόμενων ανταγωνιστικών διαδικασιών προς όφελος, τόσο της αγοράς ΑΠΕ όσο και των καταναλωτών και της εθνικής οικονομίας.
Βλ. εδώ την έκθεση αποτελεσμάτων των Ανταγωνιστικών διαδικασιών Υποβολής προσφορών για σταθμούς ΑΠΕ της περιόδου 2018-2020 που διενεργήθηκαν από τη ΡΑΕ:
Ανάλυση αποτελεσμάτων των ανταγωνιστικών διαδικασιών
Το σημαντικότερο, ίσως, αποτέλεσμα της εκκίνησης των ανταγωνιστικών διαδικασιών ήταν το γεγονός ότι διενεργήθηκαν σε μία χρονική περίοδο οικονομικής κρίσης, κατά την οποία,η αγορά των ΑΠΕ, και ειδικά η αγορά των φωτοβολταϊκών σταθμών, βρισκόταν σε αβεβαιότητα ως προς το μέλλον της, με πολλούς επενδυτές, από εγχώριες εταιρείες και από το εξωτερικό, να εγκαταλείπουν τα σχέδια για επενδύσεις στον τομέα αυτό στην Ελλάδα, αλλά και με την αγορά να βρίσκεται σε πτωτική τάση, περιοριζόμενη στον τομέα συντήρησης των εν λειτουργία πάρκων. Επιπλέον, η έναρξη των ανταγωνιστικών διαδικασιών διαμόρφωσαν ένα νέο, σταθερό επενδυτικό περιβάλλον για τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ και οδήγησαν σταδιακά στην επίτευξη των στόχων της χώρας για τη δημοπράτηση περίπου 2.600MW.Ενδεικτικό είναι ότι οι διαγωνισμοί που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα έως και τον Ιούλιο του 2020 οδήγησαν σε κατακύρωση ισχύος δημοπράτησης περί τα 1,28GWΦ/Β και 1,43GWαιολικώνέργων, με συνολικό άθροισμα 2,71GW, υπερκαλύπτοντας τους στόχους που έθεσε εξ’ αρχής η Ελληνική Πολιτεία.
Ο δυναμικός χαρακτήρας της ηλεκτρονικής δημοπρασίας αντικατοπτρίζει την εικόνα της αγοράς των αιολικών και φωτοβολταϊκών έργων σε πραγματικό χρόνο. Η σταδιακή υλοποίηση των επιτυχόντων συμμετεχόντων έργων, εντός των χρονοδιαγραμμάτων, τα οποία έχουν προβλεφθεί από τις εκάστοτε Προκηρύξεις από τη ΡΑΕ, σύμφωνα με τα στοιχεία παρακολούθησης που διαθέτει η Αρχή, αποδεικνύει την άμεση σχέση των ανταγωνιστικών διαδικασιών με την έγκαιρη υλοποίηση των έργων, κάτι που οδηγεί αφενός στην ένταξη των ΑΠΕ και την επίτευξη των εθνικών δεσμεύσεων, και αφετέρου στη μείωση του κόστους για τον καταναλωτή.
Η σταθερή μείωση των τιμών αναφοράς μεσοσταθμικά, για κάθε τεχνολογία, ανάλογα με την εγκατεστημένη ισχύ του κάθε έργου και το είδος της ανταγωνιστικής διαδικασίας (τεχνολογικά ουδέτερη ή ειδική ανά τεχνολογία), για όλα τα έτη 2018 -2020, αποτυπώνεται στα παρακάτω διαγράμματα:
Σύμφωνα με τα δύο αυτά σχήματα, η μεσοσταθμική τιμή αναφοράς για τους αιολικούς σταθμούς εγκατεστημένης ισχύος ≤ 50 MW, σημείωσε μείωση της τάξης του 13,34 %, συγκρίνοντας το έτος 2018 με το έτος 2020, καθώς από τα 64,24 €/MWh στις ειδικές ανά τεχνολογία ανταγωνιστικές διαδικασίες του έτους 2018 έφτασε στα55,67 €/MWh το 2020. Η πτωτική τάση της μεσοσταθμικής τιμής τεχνολογίας, συγκρίνοντας το έτος 2018 με το έτος 2020, διατηρήθηκε και για τις φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, όπου σημειώθηκε μείωση ανά εγκατεστημένη ισχύ, ως εξής:
- φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις εγκατεστημένης ισχύος PPV ≤ 500 kW: 23,46 %
- φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις εγκατεστημένης ισχύοςPPV ≤1 MW: 28,62 %
- φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις εγκατεστημένης ισχύος 1 MW
Για τις κοινές ανταγωνιστικές διαδικασίες αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών, η μείωση της μεσοσταθμικής τιμής από το έτος 2019 στο 2020 ήταν αξιοσημείωτη, καθώς από τα 57,03 €/MWh κατέληξε στα 51,59€/MWh, με ένα ρυθμό μείωσης 9,54%. Διαφαίνεται συνεπώς η συνεχής τάση μείωσης των μεσοσταθμικών τιμών κάθε τεχνολογίας αιολικών και φωτοβολταϊκών έργων ανά έτος, αντικατοπτρίζοντας έτσι την άμεση συσχέτιση του ρυθμιστικού πλαισίου σε συνδυασμό με το πραγματικό κόστος παραγωγής μίας μονάδας ΑΠΕ. Μοναδική εξαίρεση αυτής της αξιοσημείωτης μείωσης των τιμών αποτελεί η τεχνολογία των αιολικών έργων κατά την περίοδο 2018-2019, όπου σημαντικό παράγοντα διαδραμάτισε η αλλαγή του επιπέδου ανταγωνισμού από 75% σε 40%.
Συσχέτιση ΟΤΣ με τιμές διαγωνισμών
Η συσχέτιση των τιμών, που έχουν προκύψει από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες,με αυτές της οριακής τιμής του συστήματος, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ανάλυση και αξιολόγηση. Από τα αποτελέσματα των διαγωνισμών του 2020 επιβεβαιώνεται ότι η μεγάλη μείωση των τιμών που έλαβε χώρα στα 49,81€/MWh και 55,67€/MWh για την τεχνολογία των Φ/Β και αιολικών εγκαταστάσεων, αντίστοιχα, προσυπογράφει ότι το ποσοστό ωρών, κατά τις οποίες η ΟΤΣ είναι σε υψηλότερα επίπεδα από τις προαναφερθείσες τιμές, συμβαίνει σε ποσοστό υψηλότερο του 85%. Εάν αναλυθούν τα παρακάτω στοιχεία του ακόλουθου πίνακα, συμπεραίνεται ότι, όσον αφορά την τιμή των 49,81€/MWh στον τελευταίο διαγωνισμό των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων του Ιουλίου 2020, οι ώρες του ίδιου έτους, κατά τις οποίες η ΟΤΣ ήταν υψηλότερη, ήταν 7.847, δηλαδή 89,6%. Για την τιμή των 55,67€/MWh, που προέκυψε από τους διαγωνισμούς του Ιουλίου2020 για τις αιολικές εγκαταστάσεις, προκύπτει ότι οι ώρες του έτους 2019,κατά τις οποίες η ΟΤΣ ήταν υψηλότερη, ανέρχονται σε 7.500 ώρες του έτους, ήτοι 85,6% επί των ωρών. Η ανωτέρω σύγκριση των τιμών ΟΤΣ και Τ.Α. διαγωνισμών αποτελεί ασφαλή ένδειξη ότι το κόστος παραγωγής ενέργειας μίας μονάδας ΑΠΕ είναι στα ίδια επίπεδα με το κόστος παραγωγής μίας συμβατικής μονάδας.
Από τις δεκατέσσερεις (14) ανταγωνιστικές διαδικασίες, που διενεργήθηκαν την περίοδο 2018-2020και με βάση τα ως άνω αποτελέσματα των διαγραμμάτων, διαπιστώθηκαν ειδικότερα τα ακόλουθα:
- Η ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα, που αναπτύχθηκε αποτελεί πρωτοποριακό χαρακτηριστικό των ανταγωνιστικών διαδικασιών σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, καθώς σε πλήθος χωρών ακόμα και σήμερα οι ανταγωνιστικές διαδικασίες πραγματοποιούνται με υποβολή φακέλων σε έντυπη μορφή (π.χ. Γερμανία). Η διεξαγωγή της ανταγωνιστικής διαδικασίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διευκόλυνε τη διαδικασία, μείωσε τη γραφειοκρατία και ενίσχυσε τη διαφάνεια, καθώς ο αλγόριθμος εξετάζει τις προσφορές κατά τη διάρκεια της δυναμικής αυτής διαδικασίας, χωρίς την παρέμβαση ανθρώπινου παράγοντα.
- Δεν παρουσιάστηκε λάθος στη διαδικασία εγγραφής των συμμετεχόντων, στη διαδικασία υποβολής της αίτησης και της ανάρτησης των δικαιολογητικών στην ηλεκτρονική πλατφόρμα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, από το πρώτο στάδιο μέχρι και την τρέχουσα φάση παρακολούθησης της εξέλιξης των έργων, οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να επιλύσουν όποιες δυσκολίες προέκυπταν, τόσο στο τηλεφωνικό κέντρο του παρόχου της ηλεκτρονικής πλατφόρμας όσο και μέσω των στελεχών της ΡΑΕ που ήταν διαθέσιμη κάθε στιγμή για όλη την περίοδο των ανταγωνιστικών διαδικασιών. Δε σημειώθηκαν προβλήματα στην κατανόηση και τη χρήση των εφαρμογών κατά τη διάρκεια εκπαίδευσης των χρηστών. Προς αυτή την κατεύθυνση συνέβαλαν και οι «εικονικές δημοπρασίες», οι οποίες προετοίμασαν και εξοικείωσαν τους συμμετέχοντες με το νέο σύστημακαι πραγματοποιήθηκαν σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, έγκαιρα προτού λάβουν χώρα οι ηλεκτρονικές δημοπρασίες.
- Η διαδικασία αξιολόγησης των ηλεκτρονικά υποβληθεισών αιτήσεων και αρχείων στην ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα διεξήχθη από τη ΡΑΕ άμεσα, μειώνοντας δραστικά τον απαιτούμενο, υπό άλλες συνθήκες, χρόνο αξιολόγησης και δουλεύοντας άοκνα σε πολύ στενά χρονικά περιθώρια. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η Αρχή κατάφερε τον Ιούλιο του 2018, σε χρόνο μόλις 14 ημερολογιακών ημερών (9 εργάσιμες) να αξιολογήσει 177 αιτήσεις της Κατηγορίας Ι (Φ/Β≤1671MW), 34 αιτήσεις της Κατηγορίας ΙΙ (1MW<Φ/Β≤ 20MW) και 14 αιτήσεις της Κατηγορίας ΙΙΙ (Αιολικές εγκαταστάσεις).
- Κατά τις 14 ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβλήθηκαν ηλεκτρονικά 8.998 αρχεία, συνολικού όγκου 11,785GB, για 687έργα που έλαβαν μέρος.
- Κατά τις 14 ανταγωνιστικές διαδικασίες, από τα 687 έργα που συμμετείχαν στις ανταγωνιστικές διαδικασίες κατακύρωσαν τιμές αναφοράς 346 έργα και βρίσκονται στο στάδιο υλοποίησης.
- Τα δομικά χαρακτηριστικά κάθε προκήρυξης, η Εγγυητική Επιστολή Συμμετοχής, η Εγγυητική Επιστολή Καλής Εκτέλεσης, ο κανόνας του ελάχιστου επιπέδου ανταγωνισμού, η υποχρέωση σύνδεσης με το δίκτυο εντός συγκεκριμένου χρονικού ορίου, ο κανόνας ότι η εναπομείνουσα ισχύς μεταφέρεται στην επόμενη ανταγωνιστική διαδικασία δημιούργησαν ένα ολοκληρωμένο, σταθερό, απολύτως διαφανές πλαίσιο ανταγωνιστικών διαδικασιών και οδήγησαν σε τεράστιο επενδυτικό ενδιαφέρον που εκφράστηκε και με την υποβολή 15GWνέων αιτήσεων τον Δεκέμβριο του 2019.
- Οι διαγωνισμοί ΑΠΕ στην Ελλάδα δημιούργησαν νέους κανόνες στην αποζημίωση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικούς και φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Με την εξασφάλιση του ανταγωνισμού μέσω του κανόνα ελάχιστου επιπέδου ανταγωνισμού που ξεκίνησε το 2018 σε ποσοστό 75% και συνεχίστηκε το 2019 και 2020 σε ποσοστό 40% σημειώθηκε δραστική μείωση των τιμών. Τον Ιούλιο του 2020 οι μεσοσταθμικές τιμές ανήλθαν σε55,67€/MWh για τους αιολικούς και 49,81 €/MWhγια τους Φ/Β σταθμούς στις ανά τεχνολογία ανταγωνιστικές διαδικασίες ενώ στην τελευταία κοινή ανταγωνιστική διαδικασία (Απρίλιος 2020) η μεσοσταθμική τιμή ανήλθε σε 51,57 €/MWh.Οι νέες αυτές μειωμένες τιμές αντανακλούν το πραγματικό κόστος παραγωγής μίας μονάδας ΑΠΕ, όπου κάνοντας συσχέτιση με την Ο.Τ.Σ., διαφαίνεται ότι κυμαίνονται στα ίδια επίπεδα με τις συμβατικέςμονάδες.
- Οι διαγωνισμοί έργων ΑΠΕ αποτελούν ένα πραγματικό όχημα ανάπτυξης των ΑΠΕ στην Ελλάδα, όπου βάσει του νέου ολοκληρωμένου και εγκεκριμένου από την Ε.Ε. θεσμικού πλαισίου στήριξης αυτών, έχουν ήδη τεθεί οι βάσεις για προσέλκυση νέων επενδύσεων παράλληλα με την εκπλήρωση των στόχων που έχει θέσει η Πολιτεία για την αντιμετώπιση του φαινομένου της Κλιματικής Αλλαγής.
Γενικότερα, η Αρχή τονίζει ότι παρακολουθεί στενά την υλοποίηση των έργων σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα που προβλέπονται σε κάθε ανταγωνιστική διαδικασία και διαπιστώνει ότι τα έργα κατασκευάζονται και συνδέονται στο δίκτυο εντός των εν λόγω χρονικών ορίων. Ως εκ τούτου εκτιμάται ότι εντός των επόμενων 2-3 ετών όλα τα έργα συνολικής ισχύος 2,7GW θα έχουν συνδεθεί με το δίκτυο, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην αντιμετώπιση του φαινομένου της Κλιματικής Αλλαγής και της απολιγνιτοποίησης.
Προοπτικές για το μέλλον
Βάσει της εκτενούς ανάλυσης που πραγματοποίησε στο πλαίσιο της Έκθεσης Αποτελεσμάτων των Ανταγωνιστικών Διαδικασιών Υποβολής Προσφορών για ΑΠΕ της Περιόδου 2018-2020 η ΡΑΕ, στο βαθμό που επηρεάζουν οι ανταγωνιστικές διαδικασίες την ανάπτυξη των ΑΠΕ, κρίνεται ως βέλτιστη λύση η ανάγκη συνέχισή τους και μετά το 2020, με την Πολιτεία να πρέπει να προβεί άμεσα στις απαιτούμενες ενέργειες, που χρειάζονται για την επικείμενη έγκριση από την Ε.Ε.. Με την υλοποίηση των διασυνδέσεων των νησιών με την Ηπειρωτική Ελλάδα (μικρή και μεγάλη διασύνδεση της Κρήτης, Κυκλάδες, κ.τ.λ.) υπάρχει άμεσα η δυνατότητα ανάπτυξης σημαντικού δυναμικού των ΑΠΕ, με εξαιρετικά υψηλό βαθμό απόδοσης λόγω της θέσης εγκατάστασης. Προκειμένου η χώρα να εκμεταλλευτεί τον πόρο αυτό με το βέλτιστο τρόπο, δηλαδή το διαθέσιμο ηλεκτρικό χώρο χωρίς κανένα αδειοδοτημένο έργο, θα πρέπει να σχεδιαστούν και να διενεργηθούν ανταγωνιστικές διαδικασίες για Μη Ώριμα έργα (η ΡΑΕ έχει στείλει τη Γνώμη 3/2020).
Το ενδιαφέρον για νέες επενδύσεις στις περιοχές αυτές αναμένεται να είναι τεράστιο και με το σωστό σχεδιασμό ανταγωνιστικών διαδικασιών αφενός θα διασφαλιστεί η υλοποίηση νέων έργων ΑΠΕ, αφετέρου θα εξασφαλιστούν εξαιρετικά χαμηλές τιμές προς όφελος των καταναλωτών. Στο σημείο αυτό τίθεται μία σειρά από ζητήματα, τα οποία θα πρέπει να διευθετηθούν, όπως π.χ. το είδος της τεχνολογίας που θα λάβει μέρος (Μικτοί διαγωνισμοί ή ειδικοί κατά τεχνολογία), το μέγεθος της ισχύος των έργων, ο σχεδιασμός του αλγορίθμου, που θα επιλύσει τις σχετικές ενδεχόμενες επικαλύψεις κ.ά. Επιπροσθέτως, για την εφαρμογή όλων των ανωτέρω και την προοπτική εφαρμογής ανταγωνιστικών διαδικασιών στο μέλλον, ουσιαστική συμβολή έχει και το νέο πληροφοριακό σύστημα ΑΠΕ, που έχει αναπτυχθεί από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, απλοποιώντας το πρώτο στάδιο της αδειοδοτικής διαδικασίας