Καθώς διανύουμε την περίοδο τω Απόκρεω και τμήματα της "κουρασμένης" κοινωνίας συνωστίζονται στις πλατείες και στους κεντρικούς δρόμους των ελληνικών πόλεων για να καρναβαλίσουν, ξορκίζοντας το κακό, την ίδια εκείνη ώρα που όλοι, υποτίθεται, έχουμε ως κοινό στόχο να ξεφύγουμε το δυνατό ταχύτερα από τη μέγγενη της πανδημίας, τα νοσοκομεία μας είναι γεμάτα με συμπατριώτες μας που νοσούν, υποφέρουν και ενίοτε  αποχαιρετούν τον «μάταιο» κόσμο.

Που σημαίνει ότι με αυτό τον τρόπο κάνουμε μια τρύπα στο νερό, είτε «πιστεύουμε» στον κορονοϊό είτε όχι.  

Η πανδημία  του SARS- CoV2 έχει καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία και τη ζήτηση ενέργειας, χώρια τα περισσότερα από δύο εκατομμύρια των θυμάτων που σωρρεύει, ήδη,  στο πέρασμά της. Στις 10 του περασμένου Νοεμβρίου γράφαμε στο energia.gr πως ασχέτως του εάν τελικά τα θαυματουργά εμβόλια εξαλείψουν την νέα υγειονομική απειλή κατά της ανθρωπότητας και διασώσουν εμάς και τις μελλοντικές γενεές από τον ύπουλο κορονοϊό, μέλλει να φανεί και πως έως εκείνη την ημέρα οφείλουμε να φερθούμε υπεύθυνα και όχι με αυτή την αβάσταχτη ελαφρότητα που διακρίνει ορισμένους.

Γράφαμε ακόμη (εδώ) πως η βέλτιστη λύση για να πάψουμε να θρηνούμε τους ανθρώπους μας, να θυσιάζουμε  πολύτιμους πόρους για νοσηλείες σε μονάδες εντατικής θεραπείας αλλά και για να προετοιμαστούμε για την ημέρα που η επιστήμη θα έχει αντιμετωπίσει στον πυρήνα της την πανδημία, είναι να παραμείνουμε σε καθεστώς αποκλεισμού, τουλάχιστον έως και τον προσεχή Μάιο, καθώς τα lockdown-"ακορντεόν", δεν θα αποδειχτούν επαρκή και θα έχουν δεινές συνέπειες για τον πληθυσμό.

Επιβεβαιώθηκαμε στο ακέραιο!

Μόνο με υγιή και εύρωστη την κοινωνία των πολιτών, μπορεί να υπάρξει οικονομική πρόοδος και ανάπτυξη. Τα ημίμετρα των τελευταίων μηνών αποτελούν ένα κράμα φοβικών συνδρόμων, ατολμίας και άγνοιας του πολιτικού προσωπικού σε παγκόσμια κλίμακα που όπως αποδεικνύνεται, δεν αντιμετωπίζουν ούτε την πανδημία, ούτε τις οικονομικές επιπτώσεις της.  

Οι πανδημίες έχουν όμως μακρύ παρελθόν και την τάση να αποτελούν σημεία καμπής για τις χώρες και τους λαούς που πλήττουν. Το 1832, μεγάλη πανδημία χολέρας σάρωσε το Παρίσι. Μέσα σε λίγους μόνο μήνες, χάθηκαν 20.000 από τους 650.000 κατοίκους της πόλης, με την πλειοψηφία τους να καταγράφονται στο κέντρο του Παρισιού όπου ζούσαν πολλοί φτωχοί εργάτες σε άθλιες συνθήκες. Οι πλούσιοι κατηγόρησαν τους φτωχούς για την εξάπλωση της νόσου και οι φτωχοί πίστευαν πως οι πλούσιοι τους είχαν δηλητηριάσει! Η ταξική πόλωση γέννησε εχθρότητα και θυμό που εκτονώθηκε με την εξέγερση του Παρισιού του 1832.

Από την πανούκλα της εποχής του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού και τον «Μαύρο Θάνατο», έως την Επιδημία της Γρίπης το 1918, η ιστορία βρίθει παραδείγματα εστιών νόσων που επέφεραν τεράστια κοινωνική αναστάτωση επιπτώσεις, όπως αναδιαμόρφωση πολιτικής, υπονόμευση του κοινωνικού συστήματος και τελικά σοβαρή κοινωνική αναταραχή. Κι αυτό επειδή πιθανώς, μια επιδημία μπορεί να αποκαλύψει ή να επιδεινώσει προϋπάρχοντα σοβαρά προβλήματα, όπως ανεπαρκή δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας, έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, ή αντίληψη της κυβερνητικής αδιαφορίας, ανικανότητας ή διαφθοράς. Ιστορικά, τα κρούσματα μεταδοτικών ασθενειών οδήγησαν επίσης σε εθνοτικές ή θρησκευτικές αντιδράσεις, ή και σε επιδείνωση των εντάσεων μεταξύ των οικονομικών τάξεων. Παρά τα άφθονα παραδείγματα, τα ποσοτικά στοιχεία σχετικά με τη σχέση μεταξύ επιδημιών και κοινωνικής αναταραχής είναι περιορισμένα και περιορίζονται σε συγκεκριμένα επεισόδια.

Πρόσφατη έρευνα που εκπόνησαν στελέχη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου καλύπτει αυτό το κενό και προσφέρει στοιχεία για τις τελευταίες δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια βασική πρόκληση της έρευνας για την κοινωνική αναταραχή είναι να εντοπιστούν το πότε συνέβησαν αυτά τα περιστατικά αναταραχής. Μολονότι υπάρχει πληροφόρηση εν τούτοις είτε είναι ανεπαρκής ή ασυνεχής. Εν τούτοις, στο ΔΝΤ βρήκαν τον τρόπο να καλύψουν τα κενά και να δημιουργήσουν ένα δείκτη σταθερής σύγκρισης των κοινωνικών αναταραχών, σε μηνιαία βάση, που αφορά σε 130 χώρες και καλύπτει την περίοδο από το 1985 έως σήμερα. Με βάση τον δείκτη, η έρευνα διαπιστώνει ότι σε χώρες με συχνότερες και σοβαρές επιδημίες υπήρξε μεγαλύτερη αναταραχή, κατά μέσο όρο.

Κατά τη διάρκεια και αμέσως ύστερα από το ξέσπασμα μιας πανδημίας, τα σημάδια κοινωνικών αναταραχών είναι πιθανό να μην εμφανίζονται αμέσως και τούτο επειδή σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης η επικοινωνία και οι μετακινήσεις περιορίζονται και αυτό δεν συμβάλει στη διοργάνωση των διαδηλώσεων. Ακόμα, η κοινή γνώμη μπορεί να ευνοήσει τη συνοχή και την αλληλεγγύη. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατεστημένη πολιτική τάξη μπορεί να σπεύσει να επωφεληθεί από μια ανάλογη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία της και να καταστείλει τις διαφωνίες. Η εμπειρία του Covid-19 συνάδει, έως στιγμής, με αυτό το ιστορικό μοτίβο. Στην πραγματικότητα, τα σημαντικά περιστατικά κοινωνικής αναταραχής, παγκοσμίως, υποχώρησαν στο χαμηλότερο επίπεδό τους της τελευταίας πενταετίας, με εξαίρεση τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Λίβανο. 

Όμως, πέραν των άμεσων επιπτώσεων, ο κίνδυνος ξεσπάσματος κοινωνικής αναταραχής αυξάνεται μακροπρόθεσμα. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας του ΔΝΤ,  με την πάροδο του χρόνου αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης ταραχών και αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, ενώ υπάρχουν στατιστικά ευρήματα που παραπέμπουν σε αυξημένο κίνδυνο πρόκλησης μείζονων κυβερνητικών κρίσεων!

Εάν η ιστορία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πρόβλεψης, όσο θα υποχωρεί η πανδημία, τόσο θα αυξάνεται η πιθανότητα επανεκδήλωσης φαινομένων κοινωνικής αναταραχής. Αυτές οι απειλές μπορεί να είναι μεγαλύτερες όταν η υγειονομική κρίση εκθέτει, ή επιδεινώνει προϋπάρχοντα προβλήματα, όπως έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, κακή διακυβέρνηση, φτώχεια, κοινωνική και φυλετική ανισότητα.