Η μετεωρική άνοδος του Βλαντιμίρ Πούτιν στο διεθνές πολιτικό στερέωμα συνδέθηκε εξαρχής με το Κόσοβο. Hταν ο πόλεμος του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας, το 1999, σε πείσμα του ρωσικού βέτο, που γκρέμισε τις αυταπάτες του Γέλτσιν περί ισότιμης, εταιρικής σχέσης με τις ΗΠΑ και στάθηκε καταλύτης για την αλλαγή φρουράς στο Κρεμλίνο, με εντολή την αναγέννηση της Ρωσίας ως ανεξάρτητης, παγκόσμιας δύναμης.
Δύο μήνες πριν από την παράδοση της προεδρίας στον επιλεγμένο διάδοχό του, Ντιμίτρι Μεντβέντεφ, ο Πούτιν επέστρεψε στην πολιτική του αφετηρία. Και τι επιστροφή! Εκμεταλλευόμενος την απογοήτευση των Σέρβων από τη Δύση λόγω της προγραμματισμένης απόσχισης του Κοσόβου, ο Ρώσος ηγέτης φιλοδοξεί να αποσπάσει τον παραδοσιακά ατίθασο «Σλάβο αδελφό» από το πεδίο βαρύτητας της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Κάτι περισσότερο: Να μετατρέψει τη Σερβία σε ενεργειακό, οικονομικό ή και πολιτικό προγεφύρωμα της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια, κάτι που δεν κατάφεραν ούτε ο Στάλιν, ούτε οι επίγονοί του επί «υπαρκτού σοσιαλισμού»!
Συμφωνία με Gazprom
Σημείο καμπής, από αυτή την άποψη, υπήρξε η συμφωνία ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ της Σερβίας και του ρωσικού μεγαθηρίου Gazprom – πρόεδρος της οποίας, ας το θυμήσουμε, είναι ο Μεντβέντεφ. Η συμφωνία, την οποία ανακοίνωσε την Τρίτη ο Σέρβος πρωθυπουργός Βόιτσλαβ Κοστούνιτσα, προβλέπει: Την πώληση μεγάλου μέρους της κρατικής, πετρελαϊκής εταιρείας NIS στην Gazprom, την κατασκευή τεραστίων εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου στη Βοϊβοντίνα και τη σύνδεση της Σερβίας με τον ρωσοϊταλικό αγωγό South Stream, που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο, μέσω Μαύρης Θάλασσας, στην Ευρώπη.
Φιλοδυτικοί κύκλοι στο Βελιγράδι κατήγγειλαν τη συμφωνία ως λεόντειο, υποστηρίζοντας ότι η Μόσχα θα αποκτήσει «κοψοχρονιά» σημαντικά μερίδια του εθνικού πλούτου. Είναι κοινό μυστικό ότι μεταξύ των αντιπάλων της συμφωνίας περιλαμβανόταν και ο πρόεδρος της χώρας, Μπόρις Τάντιτς, στρατηγική επιλογή του οποίου είναι η ενσωμάτωση της Σερβίας στις ευρωατλαντικές δομές. Ωστόσο, ο Τάντιτς πειθαναγκάστηκε να αλλάξει γραμμή, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την εκ των ων ουκ άνευ υποστήριξη του Κοστούνιτσα στο δεύτερο και αποφασιστικό γύρο των προεδρικών εκλογών, που θα πραγματοποιηθεί στις 3 Φεβρουαρίου.
Συνέντευξη
Την περασμένη Κυριακή, μόλις δύο ημέρες πριν από την ανακοίνωση της ρωσοσερβικής συμφωνίας, ο Τάντιτς ήρθε δεύτερος κατά τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, τέσσερις μονάδες πίσω από τον υπερεθνικιστή Τόμισλαβ Νίκολιτς (39,5%), ο οποίος προτείνει ανοιχτά τη διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Σερβίας-Ε.Ε. και τη στρατηγική συμμαχία Βελιγραδίου-Μόσχας εξαιτίας του Κοσόβου. Σε συνέντευξή του στη γαλλική Le Monde, το Σάββατο, 19 Ιανουαρίου, ήταν κάτι περισσότερο από σαφής:
«Οι Βρυξέλλες δεν μας σέβονται, επομένως θεωρούμε ότι είμαστε υποχρεωμένοι να στραφούμε προς τη Ρωσία. Αλλωστε, το να διακόψουμε τους δεσμούς με την Ε.Ε. δεν θα ήταν καμιά μεγάλη ζημιά… Γιατί να μη φανταστούμε ρωσική παρουσία, από πλευράς επιχειρησιακής υποστήριξης, στη Σερβία; Κατέχουμε μια ενδιαφέρουσα γεωγραφική θέση ώστε να εγκαταστήσουμε ρωσικά ραντάρ, τα οποία, προφανώς, θα προστατεύονται από Ρώσους στρατιώτες».
Ασφαλώς, ο Τάντιτς θα ενισχυθεί από τις Βρυξέλλες ώστε να επικρατήσει, έστω με την ψυχή στο στόμα, στον δεύτερο γύρο έναντι του υπερεθνικιστή αντιπάλου του, κάτι που είχε καταφέρει το 2004. Είναι γι’ αυτό τον λόγο που η Δύση έπεισε τους Κοσοβάρους να περιμένουν τις σερβικές εκλογές προτού ανακηρύξουν την ανεξαρτησία τους. Για τον ίδιο λόγο οι Βρυξέλλες φρόντισαν να ορίσουν την 28η Ιανουαρίου (μόλις έξι ημέρες πριν από τον δεύτερο γύρο) την υπογραφή της «Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης» με τη Σερβία. Ενα αναμφισβήτητο δώρο για τον Τάντιτς, που προσπαθεί να δώσει στις προεδρικές εκλογές χαρακτήρα δημοψηφίσματος με το ερώτημα: «Ευρωπαϊκό μέλλον ή απομόνωση»;
Ντε φάκτο κυριαρχία
Ωστόσο, το 2008 δεν είναι 2004. Η ενδυναμωμένη Ρωσία του Πούτιν εγγυάται στη Σερβία ότι το Κόσοβο δεν πρόκειται να γίνει μέλος των Ηνωμένων Εθνών και ότι το Βελιγράδι θα ασκεί ντε φάκτο κυριαρχία στους σερβικούς πληθυσμούς του νέου κρατίδιου, όπως και της Βοσνίας. Το κυριότερο, η Μόσχα υπόσχεται τη μετατροπή της Σερβίας σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο και μπορεί να της προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στα πεδία των εμπορικών συναλλαγών και των βιομηχανικών επενδύσεων. Ηδη έχει εκδηλωθεί ρωσικό ενδιαφέρον για τη σερβική, αεροπορική εταιρεία JAT και για σημαντικές επενδύσεις στο πεδίο της επεξεργασίας χαλκού.
Ο ρωσικός εναγκαλισμός γίνεται ακόμη περισσότερο δελεαστικός ύστερα από τις σημαντικές συμφωνίες που έκλεισε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στη Σόφια, στις 18 Ιανουαρίου, μόλις τέσσερις ημέρες πριν από το ρωσοσερβικό «ντιλ». Οι συμφωνίες περιελάμβαναν την κατασκευή, από τη Ρωσία, βουλγαρικού σταθμού πυρηνικής ενέργειας και, το κυριότερο, τη συμμετοχή της Βουλγαρίας στον South Stream. Ηταν μια σημαντική, «εκτός έδρας» επιτυχία του Πούτιν: Mια χώρα της αμερικανόφιλης «νέας Ευρώπης», μέλος του ΝΑΤΟ από το 2004 και της Ε.Ε. από το 2007, εντάσσεται στο ρωσικό σύστημα διανομής φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Ενα βαρύ πλήγμα για τον ήδη προβληματικό, από την πλευρά της οικονομικής βιωσιμότητας, εναλλακτικό αγωγό Nabucco, που προκρίνουν Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες. Ο συνδυασμός των νέων πολιτικών και οικονομικών δεδομένων στην περιοχή εξηγεί τη στροφή του Κοστούνιτσα, εταίρου του Τάντιτς στον φιλοδυτικό, κυβερνητικό συνασπισμό της Σερβίας, ακόμη πιο κοντά προς τη ρωσική γραμμή.
Ο Σέρβος πρωθυπουργός προκάλεσε πανικό στο στρατόπεδο Τάντιτς όταν δήλωσε ότι, «αν η Ευρωπαϊκή Ενωση αναγνωρίσει το Κόσοβο, η Σερβία οφείλει να παραιτηθεί από την ενταξιακή της προοπτική». Υπό αυτές τις συνθήκες, ακόμη κι αν εκλεγεί στον δεύτερο γύρο ο Τάντιτς, δεν θα είναι εύκολο να αγνοήσει την καινούργια, περιφερειακή πραγματικότητα.