και πλάτος 275-350 μέτρα. Πρόκειται για το τελευταίο από μια μακρά σειρά έργων φαραωνικού χαρακτήρα στα οποία αποδύεται η κυβέρνηση της γειτονικής χώρας, σε μια προσπάθεια να μεγιστοποιήσει το διεθνές κύρος και βάρος της αλλά και να χειραγωγήσει τις εξελίξεις στις γειτονικές χώρες, μετά τα υδροηλεκτρικά φράγματα στον Ευφράτη και τον Τίγρη στην ΝΑ Τουρκία –υπολογίζεται ότι περίπου 150 χιλιόμετρα του ποταμού Τίγρη θα μετατραπούν σε ένα τεράστιο ταμιευτήρα, καθώς η χώρα ολοκληρώνει το γιγάντιο φράγμα του Ιλίσου- το νέο αχανές αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης και το προεδρικό παλάτι στην Άγκυρα.
Η υπόσχεση –επειδή μια απλή τελετή δεν εγγυάται και την υλοποίηση ενός έργου- για την κατασκευή της νέας διώρυγας δημιουργεί ένα πλέγμα διεθνών ανησυχιών για το μέλλον της σύμβασης του 1936 που διέπει τα Στενά του Βοσπόρου, αλλά και αντιδράσεων στο εσωτερικό, σε πολιτικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.
Από οικονομικής άποψης, η χρηματοδότηση ενός τέτοιου μεγαλεπήβολου έργου μπορεί να αποδειχθεί αδύνατη λόγω των περιβαλλοντικών ανησυχιών και των επενδυτικών κινδύνων που ενέχει. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των τουρκικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που εμφανίζονται πολύ επιφυλακτικές να συνάψουν τα απαραίτητα δάνεια, επειδή έχουν υπογράψει το Παγκόσμιο Σύμφωνο Αειφορίας που αποτρέπει, στην ουσία, κάθε ανάμειξή τους στη χρηματοδότηση του καναλιού.
Εκτός αυτού, οι συμπράξεις ιδιωτικού-δημόσιου τομέα (ΣΔΙΤ) που χρησιμοποίησε κατά κόρον η Άγκυρα για την κατασκευή νέων νοσοκομείων, γεφυρών και αεροδρομίων, αμφισβητούνται ευρέως, καθώς είχαν ως αποτέλεσμα την εκτίναξη των δημοσίων δαπανών, σε μια περίοδο κατά την οποία η ισοτιμία της λίρας έχει πάρει την κατιούσα.
(Κυριότερα σημεία μεταφοράς αργού πετρελαίου από τη θάλασσα)
Πέραν όμως των ζητημάτων που άπτονται της διέλευσης του Βοσπόρου, τα Στενά έχουν μεγάλη σημασία για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια, καθώς μέσω αυτών μεταφέρεται το περίπου 3% της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου, ακόμη και εάν ο αριθμός των δεξαμενόπλοιων που διασχίζουν την θαλάσσια αυτή περιοχή έχει μειωθεί από το 2002, χάρη εν μέρει και στην κατασκευή των αγωγών μταφοράς πετρελαίου. Θυμίζουμε ότι η Τουρκία έχει αποδυθεί σε μια εντυπωσιακή προσπάθεια κατασκευής αγωγών μεταφοράς υδρογονανθράκων από την πρώην Σοβιετική Ένωση και το Ιράν, καθώς έχει θέσει ως στόχο της να γίνει μεγάλος περιφερειακός κόμβος διαμετακόμισης και εμπορίου ενέργειας.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι αγωγοί μεταφοράς φ. αερίου από το Ιράν, ο αγωγός Blue Stream Natural Gas Pipeline (ΒΤΕ) που μεταφέρει αέριο από το Μπακού, μέσω Τιφλίδας, στο Ερζουρούμ, ο διασυνδετήριος αγωγός με την Ελλάδα, ο ΤΑΝΑΡ καθώς και ο TurkStream
Επίσης, έχουν κατασκευαστεί ή κατασκευάζονται οι αγωγοί μεταφοράς πετρελαίου από το Ιράκ και το Αζερμπαϊτζάν (ΒΤC). Παράλληλα, ανακοινώθηκαν νέα κοιτάσματα αερλιου στην Μαύρη Θάλασσα. Παρά το γεγονός ότι δεν είναι ακόμη σαφές εάν τα νέα αυτά ευρήματα της Τουρκίας θα είναι εμπορικώς εκμεταλλεύσιμα και ως εκ τούτου θα αυξήσουν, πιθανώς τις διελεύσεις δεξαμενόπλοιων από τα Στενά, εν τούτοις η Άγκυρα έσπευσε να δημοσιοποιήσει την είδηση.
Το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα κατά του Ταγίπ Ερντογάν το 2016, κατέδειξε την την περιβόητη γεωστρατηγική σημασία της Τουρκίας ως χώρα διέλευσης εμπορευμάτων μεταξύ Ρωσίας, Κεντρικής Ασίας και Ευρώπης. Ο Βόσπορος αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά σημεία στον κόσμο για τη θαλάσσια μεταφορά πετρελαίου. Πάνω από το 3% της παγκόσμιας προσφοράς, που μεταφράζεται σε περίπου 3 εκατ. βαρέλια ημερησίως, κυρίως από την Ρωσία και την Κασπία Θάλασσα, διέρχεται από το θαλάσσιο αυτό πέρασμα που συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά και την Μεσόγειο. Από τα Στενά διέρχονται ετησίως περί τα 48.000 πλοία, γεγονός που τα καθιστά μία από τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες πύλες στον κόσμο.
Με την κατασκευή των αγωγών που παρακάμπτουν τον Βόσπορο, μεταφέρονται περίπου 0,7 εκατ. βαρέλια πετρελαίου ημερησίως από το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν, απευθείας στους τερματικούς εξαγωγικούς σταθμούς της Τουρκίας στη Μεσόγειο, όπως είναι το λιμάνι του Ceyhan. Το Ceyhan αποτελεί, επίσης, τον τελικό προορισμό για τον αγωγό πετρελαίου που διασχίζει το Ιρακινό Κουρδιστάν και μεταφέρει περίπου 0,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως.
Εκτός όμως από κόμβος μεταφοράς ενεργειακών προϊόντων, η Τουρκία είναι και ένας πολύ σημαντικός καταναλωτής ενέργειας. Σήμερα βρίσκεται μεταξύ των κορυφαίων καταναλωτών φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Παράλληλα, διαθέτει μιαν εύρωστη βιομηχανία εξευγενισμού προϊόντων πετρελαίου με αποτέλεσμα να θεωρείται και σε αυτό τον τομέα μία από τις επτά κορυφαίες χώρες κατανάλωσης προϊόντων πετρελαίου στην Ευρώπη.
Eπιστρέφοντας στο καθαυτό ζήτημα της κατασκευής του νέου καναλιού πρέπει να τονιστεί πως εγείρονται μεγάλοι κίνδυνοι για το περιβάλλον, καθώς θα καταστρέψει δύο από τις κύριες δεξαμενές πόσιμου νερού της Κωνσταντινούπολης, ενώ απειλεί να μολύνει και τα υπόγεια αποθέματα νερού της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Θράκης.
Αν προσθέσει κανείς το αναγκαστικό ξήλωμα του οδικού δικτύου της περιοχής όπου θα εκτελεστεί το έργο, καθώς επίσης των αγωγών νερού και φ. αερίου, του ηλεκτρικού δικτύου αλλά και την υποχρεωτική μεταφορά ολόκληρων συνοικιών σε άλλες τοποθεσίες, αντιλαμβάνεται το μέγεθος του εγχειρήματος και τις ποικίλλες επιπτώσεις του -για να μην αναφερθούμε στη δυνατότητα που παρουσιάζεται στο τουρκικό σύστημα διαπλοκής να επεκτείνει τη δράση και τα κέρδη του.
Τέλος, όπως υποστηρίζουν άριστα πληροφορημένες πηγές από την περιοχή, η Ρωσία δεν έχει αντιδράσει ακόμη στο σχέδιο, επειδή το θεωρεί περισσότερο έναν εσωτερικό πολιτικό ελιγμό του Ερντογάν, παρά ένα project με πραγματικές πιθανότητες να ολοκληρωθεί. Eνδεχομένως με μια «μικρή» διαφορά: Αν η Άγκυρα έθετε θέμα αναθεώρησης της συνθήκης του Μοντρέ, η Μόσχα είναι βέβαιο πως θα άλλαζε άρδην στάση.
Σε γενικές γραμμές διπλωματικοί κύκλοι επισημαίνουν πως δεν υπάρχει νομική βάση για την παράκαμψη της Συμφωνίας του Μοντρέ, με εξαίρεση την περίπτωση να κατασκευάζονταν ξεχωριστοί θαλάσσιοι δίαυλοι που θα παρέκαμπταν τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια.