του Κ.Ν. Σταμπολή
Με τους πρώτους τηλεκατευθυνόμενους και υψηλής ακριβείας πυραύλους-βόμβες ήδη να πλήττουν στρατηγικούς στόχους στη Βαγδάτη και τις χερσαίες δυνάμεις του Αγγλο-Αμερικανικού στρατού να προελαύνουν ακάθεκτες προς την Ιρακινή πρωτεύουσα, η αβεβαιότητα και σ΄ ένα βαθμό η απελπισία, που είχε καταλάβει τις διεθνείς αγορές φαίνεται ότι υποχωρεί. Απόδειξη η ανάκαμψη, την εβδομάδα που πέρασε στα επίπεδα του περασμένου μηνός, των περισσότερων χρηματιστηρίων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Μέσα σ΄ αυτό το κλίμα ακόμα και η τιμή του πετρελαίου η οποία προχωρούσε ακάθεκτη προς τα 40 δολ./βαρέλι τα τέλη της προηγούμενης εβδομάδας, υποχώρησε και αυτή αισθητά στα 28.58 δολ./βαρέλι για ποικιλία WTI στο NYMEX της Ν. Υόρκης και στα 25.73 δολ/βαρέλι στο International Petroleum Exchange του Λονδίνου για ποικιλία Brent για παραδόσεις Απριλίου (τιμές Παρασκευής στις 14:30).
Βέβαια οι λόγοι για την υποχώρηση των διεθνών τιμών πετρελαίου είναι κάπως διαφορετικοί από τη λογική που διέπει τις χρηματαγορές και έχουν πρωτίστως να κάνουν με την πληροφόρηση για την ύπαρξη ή μη επαρκών αποθεμάτων και την ομαλή ροή φορτίων από τον Κόλπο για την τροφοδότηση των διυλιστηρίων σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική. Παρά το γεγονός ότι η παραγωγή πετρελαίου από το Ιράκ, το οποίο μέχρι και την περασμένη εβδομάδα παρήγαγε 2.0 εκατ. βαρ./ημέρα, έχει σχεδόν σταματήσει ενώ αναμένεται κάμψη και της παραγωγής του Κουβέϊτ, το οποίο για προληπτικούς λόγους έχει κλείσει ορισμένες πετρελαιοπηγές του (το Κουβέϊτ παράγει 2.1 εκατ. βαρ./ημέρα), παρατηρείται επάρκεια στη διεθνή αγορά κυρίως λόγω των προληπτικών μέτρων που είχαν λάβει ορισμένες παραγωγοί χώρες τις τελευταίες εβδομάδες, αυξάνοντας αισθητά την παραγωγή τους στα πλαίσια δεσμεύσεων που είχε αναλάβει ο ΟΠΕΚ.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας η οποία μέσω της ARAMCO αύξησε σημαντικά την παραγωγή της από τις αρχές του χρόνου (έχει φθάσει τα 9.5 εκατ. βαρ./ημέρα σε σύγκριση με τα 8.0 εκατ. βαρ. που είναι η κανονική της παραγωγή) και μάλιστα με δική της πρωτοβουλία ναύλωσε 20 μεγάλα τάνκερ τύπου VLC τα οποία ήδη φορτωμένα πλέουν προς Ιαπωνία και ΗΠΑ έχοντας προ πολλού απομακρυνθεί από την επικίνδυνη περιοχή του Κόλπου. Αυξημένη τις τελευταίες εβδομάδες ήταν και η παραγωγή από χώρες εκτός ΟΠΕΚ όπως η Ρωσία και η Νορβηγία οι οποίες όμως λόγω των εξαιρετικά δυσμενών καιρικών συνθηκών φέτος τον χειμώνα δεν μπόρεσαν να διοχετεύσουν στην αγορά πολύ μεγάλες επιπλέον ποσότητες.
Στην παρούσα συγκυρία ουσιαστικό ρόλο παίζει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) ο οποίος εδρεύει στο Παρίσι και δρα ως συντονιστικό όργανο ανάμεσα στις χώρες μέλη του, ανάμεσα τους και η Ελλάδα, που είναι κυρίως πετρελαιοεισαγωγικές χώρες. Το ΙΕΑ ιδρύθηκε αμέσως μετά την μεγάλη πετρελαϊκή κρίση του 1973 με στόχο να παρέχει κατάλληλη πληροφόρηση για τις ενεργειακές ανάγκες των μελών του, τη δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων (τα οποία φυλάσσονται ξεχωριστά σε κάθε χώρα) ενώ συγχρόνως προωθεί τις προσπάθειες για την εξεύρεση και εκμετάλλευση εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Επιπλέον, ο ΙΕΑ αποτελεί και μία επίσημη γέφυρα μεταξύ του οργανισμού πετρελαιοπαραγωγών κρατών, δηλ. του ΟΠΕΚ και των πετρελαιοεισαγωγικών χωρών. Η συμβολή του ΙΕΑ στην προκείμενη περίπτωση υπήρξε καταλυτική αφού με ανακοίνωση του την περασμένη Τετάρτη ο οργανισμός καθησύχασε τις αγορές ότι είναι έτοιμος ν΄ αποδεσμεύσει 2.5 εκατ. βαρέλια την ημέρα, για όσες ημέρες χρειασθεί, από τα στρατηγικά του αποθέματα, τα οποία περιλαμβάνουν ένα μέρος των στρατηγικών αποθεμάτων των ΗΠΑ. (Οι ΗΠΑ συγκαταλέγονται στα 26 μέλη του Οργανισμού). Να θυμίσουμε ότι αρκετές ημέρες πριν η Αμερικανική κυβέρνηση με ξεχωριστή ανακοίνωση της είχε καθησυχάσει την εγχώρια αγορά δηλώνοντας ότι είναι έτοιμη ν΄ αποδεσμεύσει επαρκή ποσότητα από τα εθνικά στρατηγικά αποθέματα. Η ανακοίνωση του ΙΕΑ, που δεσμεύει αυτομάτως όλες τις χώρες μέλη του, είχε άμεσο αποτέλεσμα στην αγορά αφού οι τιμές για την ποικιλία WTI στο NYMEX της Ν. Υόρκης υποχώρησαν στα 30.85 δολ. την Τετάρτη (πτώση 23% σε σύγκριση με την περασμένη εβδομάδα) και στα 27.28 δολ./βαρέλι στο Λονδίνο για την ποικιλία Brent, για παραδώσεις Απριλίου. Σύμφωνα με αναλυτές στο Λονδίνο το ΙΕΑ ενδεχομένως να μην χρειασθεί να κινητοποιήσει τον μηχανισμό του για αποδέσμευση ποσοτήτων αργού και προϊόντων εάν οι τιμές εξακολουθήσουν για λίγες ημέρες να κινούνται κάτω από τα 30 δολ./βαρέλι, αφού μία τέτοια ενέργεια θα ωθούσε την τιμή του γύρω στα 20 δολ./βαρέλι. Είναι εντυπωσιακό πάντως το γεγονός, σχολίαζαν οι ανωτέρω αναλυτές, πως μέσα σε διάστημα μίας μόνο εβδομάδας η αγορά έκανε στροφή 180ο μοιρών και από σενάρια για 50 δολ./βαρέλι που προεξοφλούσε πριν λίγες ημέρες, βρέθηκε ξαφνικά ν΄ αντιμετωπίζει μία κατάσταση υπερπροσφοράς.
Βέβαια σε μία εμπόλεμη κατάσταση όπως η σημερινή, οι κίνδυνοι για μία απότομη ανατίμηση των διεθνών τιμών παραμένουν πολύ πραγματικοί, τονίζει ο Ελληνικής καταγωγής γνωστός αναλυτής Dr Leo Drollas, ανώτερο στέλεχος του Κέντρου Παγκόσμιων Ενεργειακών Μελετών (CGES) του Σείχη Ζακί Γιαμανί στο Λοδνίνο, για να συμπληρώσει ότι σε περίπτωση που πυρποληθούν οι πετρελαιοπηγές στο Ιράκ τότε θα χρειασθεί ο ΙΕΑ ν΄ αποδεσμεύσει πραγματικά, και όχι φραστικά όπως συνήθως συμβαίνει, συνολικές ποσότητες τις τάξεως των 20.0 εκατ. βαρ. ώστε να κρατηθούν οι τιμές σε λογικά επίπεδα.
Ο παρεμβατικός ρόλος του ΙΕΑ, με την αποδέσμευση σημαντικών ποσοτήτων πετρελαίου στην αγορά, ίσως τελικά να είναι αναπόφευκτος, παρατηρούν ανώτερα στελέχη του Οργανισμού στο Παρίσι αφού πέρα από την πραγματικά εύφλεκτη κατάσταση στο Ιράκ, παρουσιάζονται προβλήματα παραγωγής και σε άλλα μέρη του κόσμου όπως στη Βενεζουέλα όπου η παραγωγή δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως αλλά τώρα και στην Νιγηρία όπου λόγω εχθροπραξιών μεταξύ κυβερνητικών στρατευμάτων και εθνικιστών της φυλής Ιτζάου, στο Νιγηριανό Δέλτα, η εταιρεία SHELL που εκμεταλλεύεται τα κοιτάσματα της περιοχής αναγκάσθηκε να σταματήσει την παραγωγή από 10 πηγάδια με αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγή κατά 150.000 βαρέλια ημερησίως. (Η Νιγηρία παράγει 2.0 εκατ. βαρ./ημέρα).
Αξίζει να θυμίσουμε ότι η διεθνής πετρελαϊκή παραγωγή αγγίζει πλέον τα 79.40 εκατ.βαρ./ημέρα (με τις χώρες του ΟΠΕΚ να παράγουν τα 27.16 εκατ. βαρ./ημέρα από αυτά) όντως αυξημένη κατά 3.02 εκατ. βαρ./ημέρα, σε σύγκριση με πέρυσι και με τον ΟΠΕΚ να καλύπτει τη διαφορά των 2.1 εκατ. βαρ./ημέρα. Εάν λάβουμε υπ΄ όψη ότι η παγκόσμια πετρελαϊκή ζήτηση (βάσει στοιχείων Φεβρουαρίου 03) είχε διαμορφωθεί στα 78.01 εκ.βαρ/ημέρα, καταλαβαίνουμε ότι το διεθνές σύστημα παραγωγής (από χώρες του ΟΠΕΚ και εκτός ΟΠΕΚ) αφήνει ένα πολύ μικρό περιθώριο ασφαλείας, μόνο 1.39 εκατ. βαρ./ημέρα, έτσι που μία μόνο μικρή ανωμαλία στην παραγωγή να δημιουργεί πρόβλημα επάρκειας και να έχει επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Εάν και πρέπει να αποκλείεται μία σύντομη επάνοδος του Ιράκ στην ενεργό πετρελαιοπαραγωγή, ιδίως εάν υπάρξουν καταστροφές στην παραγωγική του βάση, ο ρόλος που αναμένεται να διαδραματίσει σε μακροπρόθεσμη βάση είναι πολύ σημαντικός. Με βεβαιωμένα και μη αποθέματα που ξεπερνούν τα 300 δισ. βαρέλια, και είναι τα δεύτερα παγκοσμίως μετά αυτά της Σαουδικής Αραβίας που ανέρχονται στα 800 δισ. βαρέλια, και με χαμηλά σχετικά έξοδα έρευνας και παραγωγής, η αξιοποίηση του πετρελαϊκού πλούτου του Ιράκ θα αναδειχθεί σε υπ΄ αριθμό ένα προτεραιότητα (μαζί με τη σίτιση του λιμοκτονούντος πληθυσμού) των Αγγλο-Αμερικανικών δυνάμεων κατοχής μετά την κατάληψη της Βαγδάτης.
Εικάζεται ότι με τον τερματισμό των εχθροπραξιών στο Ιράκ, η στρατιωτική διοίκηση που θ΄ αναλάβει προσωρινά την διακυβέρνηση της χώρας, (εκτιμάται για περίοδο 2-3 ετών), θα σπεύσει να υπογράψει συμβόλαια κοινής εκμετάλλευσης (production sharing agrements) με διάφορες γνωστές πετρελαϊκές εταιρείες (η Γαλλική Total, η Ρωσική Lukoil και η Κινεζική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου έχουν ήδη ανενεργές συμφωνίες στα χέρια τους που είναι άγνωστο εάν τιμηθούν από τη νέα διοίκηση) κατ΄ αρχάς για την εκμετάλλευση των βεβαιωμένων κοιτασμάτων.
Παράλληλα οι διοικούντες θα προσπαθήσουν να επαναλειτουργήσουν τις υπάρχουσες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της χώρας ώστε ν΄ αποκατασταθεί η παραγωγή και έτσι από τα έσοδα ν΄ αρχίσουν να αποπληρώνουν το κόστος του πολέμου. Όμως πέρα από την κυνική πλευρά του θέματος το Ιράκ με δυνατότητα παραγωγής που μετά τις κατάλληλες επενδύσεις μπορεί να φθάσει και τα 6.0 έως 7.0 εκατ. βαρ./ημέρα μπορεί ν΄ αναδειχθεί ως η δεύτερη μεγάλη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου, με μεγάλες δυνατότητες για επιπλέον παραγωγή (spare capacity) και απώτερο στόχο την ανάδειξη του ως τον βασικό παραγωγό μπαλαντέρ (swing producer) του διεθνούς πετρελαιοπαραγωγικού μηχανισμού. Και όλα αυτά υπό Αγγλο-Αμερικανική κηδεμονία και οργάνωση. Αρα πλήρης επαλήθευση των λεγόμενων γνωστού ναυτιλιακού παράγοντα ο οποίος σε άσχετο χρόνο και χαριτολογώντας μου είχε εκμηστηρευθεί ότι ανώτερο κυβερνητικό στέλεχος των ΗΠΑ και μέλος του επιτελείου του προέδρου Μπους, πέρυσι τέτοια εποχή, είχε δηλώσει στον Γενικό Γραμματέα του ΟΠΕΚ ότι «ή θα μας επιτρέψετε να εισέλθουμε στον ΟΠΕΚ, διαφορετικά να είσθε βέβαιοι ότι θα εισέλθουμε στη Βαγδάτη».