Η ανάγκη μεταφοράς καυσίμων μέσω αγωγῶν και βυτιοφόρων καθιστά τη λύση του ενεργειακού προβλήματος εγγενώςς ἀκριβή. Ἡ ἴδια ἡ βιομηχανία ἐνέργειας τό καταλαβαίνει, γι’αὐτό καί οἱ μεγάλοι παραγωγοί προσπαθοῦν νά διαφοροποιηθοῦν.
Προσέξτε, όμως, αυτή τη λέξη: «διαφοροποίηση». Το πως θα γίνει, μπορεί να εξελιχθεί σε τιμωρία των παραγωγών και των χρηστών ενός κρίσιμου πόρου, για τον οποίο δεν υπάρχουν ακόμη επαρκείς εναλλακτικές επιλογές.
Τo νέο αφήγημα της Ευρώπης είναι και πρέπει να είναι αυτό της πράσινης μετάβασης. Γι αυτό, δεν υπάρχει αμφιβολία. Για οποιαδήποτε, όμως, πιθανότητα ανάπτυξης ή ἐπιτυχίας, η περιβαλλοντική ατζέντα της Ευρώπης πρέπει να είναι οικουμενική, ειδάλλως οι Ευρωπαίοι καταναλωτές και η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα πληρώσουν πάλι τα «σπασμένα».
Ενώ τόσο η Κίνα όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες - για να αναφέρουμε δύο από τους μεγαλύτερους ρυπαντές στον πλανήτη - μπορεί να εμφανίζονται πρόθυμες να αναλάβουν δεσμεύσεις, εάν η ΕΕ μείνει μόνη της στην τήρηση των δεσμεύσεων, η ανταγωνιστικότητά της θα υποφέρει, η βιομηχανική της βάση θα καταρρακωθεί και οι δυνητικά οπισθοδρομικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της μετάβασης θα επιδεινωθούν.
Η Κίνα αντιμετωπίζει αυτήν την κατάσταση πιο ἔξυπνα. Ετσι, προς το παρόν, η Κίνα παραμένει ἐξαρτημένη από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, εισάγοντας τεράστιες ποσότητες και από τα τρία. Αλλά Η κυβέρνησή της σχεδιάζει, επίσης, μία σταδιακή μετάβαση σε καθαρότερη ενέργεια, η οποία θα περιλαμβάνει όχι μόνο ηλιακή και αιολική ενέργεια αλλά ένα τεράστιο πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας, τα επόμενα χρόνια.
Είμαι πεπεισμένος ότι πρέπει να προσθέσουμε στο μείγμα των ενεργειακών πολιτικών μας και την πυρηνική ενέργεια, αν θέλουμε να παράγουμε καθαρή, αξιόπιστη, 24ωρη ηλεκτρική ενέργεια, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθῆκες. Σίγουρα, δεν θέλω νέες καταστροφές τύπου Τσερνόμπιλ ή Φουκουσίμα.
Ἐπί πλέον, στον καθορισμό τοῦ ἐνεργειακοῦ μείγματος, ἡ ΕΕ ὀφείλει νά λάβει ὑπ’ ὄψη τά πλεονεκτήματα καί τίς ἰδιαιτερότητες τῶν φυσικῶν πόρων κάθε χώρας. Ὅπως, ἐπίσης, ὀφείλει νά διαμορφώσει κατάλληλους μηχανισμούς ἀντιμετώπισης τῆς ἐνεργειακῆς φτώχειας τόσο στούς πολῖτες – καταναλωτές ὅσο καί στήν βιομηχανική παραγωγή.
Γνωρίζω ὅτι στήν Δύση καί, εἰδικά, στήν σεισμογενῆ χώρα μας οἱ ἐπιφυλάξεις γιά τήν πυρηνική ἐνέργεια εἶναι ὑπαρκτές καί λογικές. Ὅμως, νέες λύσεις, πού δέν ἐξαρτῶνται ἀπό ἐξωτερικά τροφοδοτούμενα συστήματα ψύξης νεροῦ, μποροῦν νά ἐξαλείφουν μεγάλο μέρος τοῦ κινδύνου. Ἐπίκεινται τεχνολογίες, ὅπως ἡ χρήση ὑγροῦ νατρίου ἀντί γιά νερό στήν ψύξη τοῦ ἀντιδραστῆρα, οἱ ἀντιδραστῆρες θορίου καί ἡ πυρηνική σύντηξη, οἱ ὁποῖες ἐνισχύουν τήν ἄποψη ὅτι ἡ πυρηνική ἐνέργεια εἶναι ἡ γέφυρα γιά νά μᾶς μεταφέρει ἀπό τόν ἄνθρακα σέ ἕναν κόσμο καθαρῆς, βιώσιμης, ἄφθονης καί φθηνῆς ἐνέργειας.
Φυσικά, ἡ πυρηνική ἐνέργεια ἀπό μόνη της δέν εἶναι ἡ ἀπάντηση. Οὔτε ἡ ἡλιακή καί ἡ αἰολική ἐνέργεια, οὔτε τό πετρέλαιο, τό φυσικό ἀέριο ἤ ὁ ἄνθρακας. Δέν ἔχουμε κἄν μιλήσει γιά τίς τεχνολογίες, πού μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσουν νά συνεχίσουμε νά χρησιμοποιοῦμε ὀρυκτά καύσιμα, ἐνῶ, παράλληλα, μειώνουμε σημαντικά τίς ἐπιβλαβεῖς ἐκπομπές. Πολλές τεχνολογικές λύσεις ἐξελίσσονται καί σέ αὐτό τό πεδίο. Ἡ κλιμάκωση τῆς βιομηχανίας βιομάζας, ἐπίσης, θά εἶναι ζωτικῆς σημασίας γιά τήν παροχή ἐνέργειας καί θερμότητας μέ δυνατότητα ἀπαλλαγῆς ἀπό τίς ἐκπομπές ἄνθρακα.
Ἔχει, ὅμως, καταστεῖ σαφές πώς ἡ πυρηνική ἐνέργεια θά παίξει σημαντικό ρόλο στήν ἐπίτευξη τῶν κλιματικῶν στόχων τῆς ΕΕ καί ἡ παραγωγή της πρόκειται νά ξεπεράσει τίς ἕως τώρα προσδοκίες.
Γιά τήν ΕΕ, ἡ ἀνάλυση τῶν δεδομένων δείχνει ὅτι μία ἐπιτυχημένη πορεία πρός τήν οὐδετερότητα τοῦ ἄνθρακα τό 2050, μέ παράλληλη διατήρηση τῆς ἀσφάλειας τοῦ ἐφοδιασμοῦ, ἀποφυγῆς ἐπικίνδυνων τεχνολογικῶν ἐπιλογῶν καί περιορισμοῦ τοῦ κόστους, ἀπαιτεῖ ἰσχυρό μερίδιο τῆς ἱκανότητας παραγωγῆς πυρηνικῆς ἐνέργειας.
Ἡ συμβολή τῆς πυρηνικῆς ἐνέργειας στήν καταπολέμηση τῆς ὑπερθέρμανσης τοῦ πλανήτη ἀναγνωρίζεται συνεχῶς ἀπό ἔγκυρους ὀργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου τοῦ Διεθνοῦς Ὀργανισμοῦ Ἐνέργειας (IEA) καί τοῦ Ὀργανισμοῦ Ὁλοκληρωμένης Πρόληψης καί Ἐλέγχου τῆς Ρύπανσης (IPPC). Γιά περισσότερα ἀπό πενῆντα χρόνια, ἡ εὐρωπαϊκή βιομηχανία πυρηνικῆς ἐνέργειας ἔχει ἀποδείξει ὅτι εἶναι ἀξιόπιστη καί ἀσφαλής γιά τόν ἄνθρωπο καί τό περιβάλλον.
Γνωρίζουμε ὅλοι ὅτι ἡ λύση τῆς ἄσκησης γιά ἄφθονη καί φθηνή ἐνέργεια, χωρίς ἐπιπτώσεις στό περιβάλλον καί τό κλῖμα, εἶναι μία μεγάλη πρόκληση, πού ἀπαιτεῖ βαθειά ἀλλαγή σέ πολλά διαφορετικά ἐπίπεδα λήψης ἀποφάσεων. Γνωρίζουμε, ἐπίσης, ὅτι θά ἀπαιτήσει μία πραγματική ἐπανάσταση στίς καταναλωτικές συνήθειες.
Ἐάν δέν κινηθοῦμε ἀμέσως σ’ αὐτή τήν κατεύθυνση, ἡ κλιματική ἀλλαγή μπορεῖ νά ἐξελιχθεῖ σέ καταλύτη ἐπιτάχυνσης καί πολλαπλασιασμοῦ κρίσεων μέ τρομακτικές ἐπιπτώσεις γιά τήν οἰκονομία καί τήν κοινωνία. Ἡ παραγωγή τροφίμων, ἡ πρόσβαση σέ πόσιμο νερό, ἡ θερμοκρασία τοῦ περιβάλλοντος καί ἡ τροφική ἁλυσίδα θά ἀπειληθοῦν μέ κατάρρευση. Συγχρόνως, θά εἴμαστε ἐκτεθειμένοι σέ ὁλοένα πιό συχνά καί πιό σφοδρά καταστροφικά καιρικά φαινόμενα.
Ἑπομένως, τό ἐρώτημα ἐδῶ εἶναι ἄν θά ὁδηγηθοῦμε σέ ἀνεπιθύμητες ἀλλαγές, πού ἐπιβάλλονται ἀπό ἕναν ἐξαντλημένο πλανήτη ἤ ἄν εἴμαστε σέ θέση νά ὑιοθετήσουμε ἐμεῖς, μέ δική μας ἐπιλογή, τέτοιες ἀλλαγές γιά τό κοινό καλό τῆς ἀνθρωπότητας.
Ἄν θέλουμε νά διασφαλίσουμε ὅτι ὁ κόσμος θά παραμείνει ἕνας βιώσιμος καί ἀνθρώπινος τόπος γιά ὅλους, καθώς πραγματοποιοῦμε αὐτήν τήν ἱστορική μετάβαση.
Ἄν ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἔχουμε τό ἠθικό καθῆκον νά δείξουμε στόν κόσμο πώς εἶναι ἐφικτό νά φροντίσουμε τόσο τόν πλανήτη ὅσο καί τούς ἀνθρώπους.
ΥΓ: Ἡ συνέχεια τῶν σκέψεων περί τῆς «Ἠθικῆς τῆς Ἀναπτύξεως» μεταφέρεται γιά τό ἑπόμενο φύλλο λόγω τοῦ ἀφιερώματος στήν ἐνέργεια.
*Ὁ Ἀθανάσιος Ι. Σκορδᾶς εἶναι πρ. Ὑφυπουργός, στέλεχος ἐπιχειρήσεων καί πρόεδρος τοῦ Think Tank ΡΕΥΜΑ.