Πριν από μερικές ημέρες ανακοινώθηκε η εγκατάσταση στην Ελλάδα συστήματος προειδοποίησης για τσουνάμι που «αναπτύσσεται υπό την αιγίδα της UNESCO» και «σε κάθε χώρα αποτελείται από σεισμογράφους και παλιρροιογράφους που συνδέονται με κέντρο παρακολούθησης». Μάλιστα, δημοσιεύτηκε ότι το σύστημα θα «θωρακίσει» πρώτα την Κρήτη με την εγκατάσταση παλιρροιογράφων στη Χρυσοσκαλίτισσα και στο Καστέλλι στα Χανιά.
Οι παλιρροιογράφοι είναι μετρητές της αλλαγής της στάθμης της θάλασσας όταν φτάσει το τσουνάμι και τοποθετούνται συνήθως σε λιμάνια. Δεν προσφέρουν καμιά απολύτως προστασία στην περιοχή που βρίσκονται εγκατεστημένοι γιατί ανιχνεύουν την άφιξη του θαλασσίου σεισμικού κύματος. Λόγω μη γραμμικής ανταπόκρισης της ακτογραμμής, συχνά δεν προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες ούτε για το ύψος του κύματος σε όμορες παραλίες. Το «νέο» σύστημα της Κρήτης θα είναι πιο χρήσιμο στην Ιταλία παρά στην Ελλάδα, γιατί με συναξιολόγηση προσομοιώσεων θα μπορεί να εκτιμηθεί το μέγεθος ενός πιθανού τσουνάμι από το ελληνικό σεισμικό τόξο στην Ιταλία, αφού όμως χτυπήσει τις παραλίες μας και ενεργοποιήσει τους παλιρροιογράφους.
Πώς όμως το σύστημα αυτό είναι «υπό την αιγίδα της UNESCO»; Η UNESCO έχει τρεις διαφορετικές διακρατικές ομάδες συνεργασίας για συστήματα προειδοποίησης από τσουνάμι. Η ομάδα για τον Ειρηνικό λειτουργεί από το 1960, ενώ εκείνες για τον Ινδικό Ωκεανό και για τη Μεσόγειο από το 2005. Η UNESCO γνωρίζει ότι διεθνώς τα συστήματα που βασίζονται μόνο σε σεισμογράφους και παλιρροιογράφους έχουν 75% αποτυχία στις προειδοποιήσεις τους. Τα μόνα συστήματα που μέχρι στιγμής έχουν 100% επιτυχία είναι αυτά που συναξιολογούν στοιχεία από «τσουναμογράφους».
Οι τελευταίοι μετρούν άμεσα το ύψος του κύματος μόλις δημιουργηθεί και προσφέρουν τα μόνα αξιόπιστα στοιχεία για σωστή εκτίμηση του κινδύνου πριν χτυπήσει το τσουνάμι. Η UNESCO βασίζεται στην εθελοντική διακρατική συνεργασία και σέβεται τις εθνικές επιλογές. Ετσι, από το 2005 έχουν εγκατασταθεί 35 νέοι τσουναμογράφοι στον Ειρηνικό Ωκεανό και 2 στον Ινδικό Ωκεανό (16 είναι υπό εγκατάσταση), αλλά κανένας στη Μεσόγειο (http://www.ndbc.noaa.gov/ dart.shtml).
Γιατί όμως; Οι κυνικοί θα έλεγαν ότι αυτό οφείλεται στο ότι την ομάδα της UNESCO για την Ανατολική Μεσόγειο τη νέμονται Ιταλοί και Ελληνες. Τί μπορεί όμως να κρύβεται πίσω από τη φαρσοκωμωδία που πάλι βιώσαμε με τις δηλώσεις πρωταγωνιστών που ξανα-ανακοινώνουν «πρωτοποριακά» συστήματα προειδοποίησης και «σημαντικές προόδους» κάθε λίγα χρόνια, χωρίς όμως να λειτουργεί κάποιο τέτοιο σύστημα και χωρίς να υπάρχουν στη Μεσόγειο τσουναμογράφοι όπως ήδη λειτουργούν αλλού;
Μήπως επειδή ορισμένοι Eυρωπαίοι εταίροι πασχίζουν ακόμη να αντιγράψουν από την πίσω πόρτα τους αμερικανικούς και γερμανικούς τσουναμογράφους και έτσι καθυστερούν σε βάρος της Μεσογείου και δη της Ελλάδος, με την ανοχή –ποιος ξέρει γιατί;– των Eλλήνων συνεργατών τους;
Μήπως, οι ημέτεροι που έχουν εξαγγείλει επανειλημμένως από το 1998 συστήματα προειδοποίησης (πριν από την εποχή των τσουναμογράφων) επιλέγουν να εγκαθιστούν τώρα την τεχνολογία του προχθές για να καλύψουν παλιές υποχρεώσεις από πολλαπλές χρηματοδοτήσεις, μια και καλή;
Μήπως είναι τυχαίο ότι οι ίδιοι πρωταγωνιστές πρότειναν την εγκατάσταση συστημάτων «ελέγχου» σεισμικού κινδύνου στο λεκανοπέδιο της Αττικής για τους Ολυμπιακούς, για διαφόρους λόγους τα εγκατέστησαν τελικά –κατά τις δημόσιες δηλώσεις τους– το 2006, αλλά ακόμη δεν έχουν παρουσιάσει ούτε μία καταγραφή σεισμών από αυτά; Μήπως δεν αντιλαμβάνονται ότι η Ελλάδα αλλάζει;
Ολα αυτά δεν μπορούν να συνεχιστούν. Υπάρχει πεπερασμένος κίνδυνος που ακόμη δεν αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα ούτε ερασιτεχνικά, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Αστεροσκοπείου για ταχεία ανίχνευση σεισμών. Μας χρειάζεται εθνική στρατηγική. Στην πολιτική προστασία αδοκίμαστα συστήματα δεύτερης διαλογής δεν είναι επιλέξιμα.
Διακυβεύονται και ζωές και η αξιοπιστία της Ελλάδος. Εχουμε αναλογιστεί τι θα γίνει αν άλλοι γείτονές μας αναλάβουν τον επιχειρησιακό έλεγχο του συστήματος για το Αιγαίο; Αν –κατ’ αναλογία με τα στοιχεία για τον Ειρηνικό πριν από τη χρήση τσουναμογράφων– η αστοχία των προειδοποιήσεων είναι 75%, πολύ συχνά θα έχουμε ψευδείς συναγερμούς, που θα οδηγήσουν στην απαξίωση του συστήματος. Εκείνο που μας χρειάζεται πρωταρχικά είναι εκπαίδευση στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και κοινή λογική.
Σε μία χώρα που τα περισσότερα πιθανά τσουνάμι χτυπούν σε λιγότερο από 15 λεπτά τις πλησιέστερες ακτές, είναι επικίνδυνο να ισχυριζόμαστε ότι θωρακίζουμε με παλιρροιογράφους τις ίδιες τοποθεσίες στις οποίες τους εγκαθιστούμε, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι θα υπάρχει χρόνος για έγκαιρο συναγερμό.
Για όλους μας, ένας σεισμός που διαρκεί πάνω από μισό λεπτό είναι η μόνη προειδοποίηση ότι, αν είμαστε πάνω ή κοντά σε παραλία, θα πρέπει να απομακρυνθούμε άμεσα και να περιμένουμε τουλάχιστον 30 λεπτά ή μέχρι η πολιτική προστασία μάς ενημερώσει ότι είναι ασφαλές να επιστρέψουμε. Η αυτοπροειδοποίηση δουλεύει καλύτερα από τους παλιρροιογράφους της ρετρό ελληνικής κακοδαιμονίας.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28/03/2008)