Έτσι, όπως αναφέρει το δημοσίευμα, μετά και την απώλεια υποστήριξης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο αγωγός EastMed, δεν φαίνεται τίποτα περισσότερο από ένα όνειρο.
Ωστόσο, σύμφωνα με τo άρθρο του ισραηλινού ειδησεογραφικού πρακτορείο, το αποτέλεσμα δεν είναι απόλυτα αρνητικό, καθώς ορισμένες θετικές εξελίξεις έχουν προχωρήσει χάρη στο έργο.
Ειδικότερα, νωρίτερα αυτό το μήνα, αξιωματούχοι από το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο συναντήθηκαν στην Αθήνα με στόχο την εμβάθυνση της ενεργειακής συνεργασίας των τριών κρατών σε έργα αγωγών φυσικού αερίου, ειδικά υπό το φως του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία. Ας σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκφράσει ενδιαφέρον για τη μείωση της εξάρτησής της από το ρωσικό αέριο λόγω του πολέμου.
Ο Υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Ιωάννης Κασουλίδης, σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, δήλωσε ότι «προχωράμε με έργα όπως ο EuroAsia Interconnector και ο αγωγός EastMed… και είμαστε βέβαιοι ότι όταν υλοποιηθούν, θα έχουν άλλη πρακτική και γεωστρατηγική αξία για την Ανατολική Μεσόγειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Η Κύπρος, η Ελλάδα και το Ισραήλ συμφώνησαν επίσης να κατασκευάσουν το μεγαλύτερο και βαθύτερο υποβρύχιο καλώδιο στον κόσμο για τη σύνδεση των δικτύων ηλεκτρικής τους ενέργειας: πρόκειται για το EuroAsia Interconnector, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2024. Ωστόσο, ο Simon Henderson, διευθυντής του Προγράμματος Bernstein για τον Κόλπο και την Ενεργειακή Πολιτική στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής (WINEP), είπε στο JNS ότι υπάρχουν ορισμένα προβλήματα σχετικά με τον αγωγό, μερικά από τα οποία είναι «το πολύ μεγάλο μήκος, το πολύ μεγάλο βάθος, το ότι δεν υπάρχει "αρκετό φυσικό αέριο", ενώ, από την άλλη, υπάρχουν "θέματα κυριαρχίας", με ορισμένες χώρες να διεκδικούν ανταγωνιστικές διεκδικήσεις στις ίδιες περιοχές από τις οποίες θα περάσει ο αγωγός.
«Αν και η Τουρκία δεν είναι μέρος του έργου EastMed, ωστόσο, το γεγονός ότι κήρυξε αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) που επικαλύπτει τη διαδρομή του αγωγού και έχει μια υπάρχουσα διαμάχη ΑΟΖ με την Ελλάδα, προκαλεί πάρα πολλούς πονοκεφάλους», σύμφωνα με τον Χέντερσον. Ο Ισραηλινός ειδικός σημειώνει, επίσης, ότι δεν ήταν σίγουρος ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν υποστηρίξει ποτέ πραγματικά τον αγωγό, αν και «ήθελαν να ενθαρρύνουν τη συνεργασία μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου».
Ο αγωγός EastMed είναι ένας προτεινόμενος αγωγός μήκους 1.300 μιλίων - 1.000 μίλια εκ των οποίων θα είναι υποθαλάσσια - από τη λεκάνη της Λεβαντίνης προς την Ευρώπη, και ο οποίος θα περνάει από την Κύπρο, την Ελλάδα και την Ιταλία.
Ενώ η κυβέρνηση Τραμπ υποστήριξε το έργο, η κυβέρνηση Μπάιντεν το έχει «παγώσει», καθώς το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ έστειλε ένα non-paper στην Ελλάδα τον Ιανουάριο στο οποίο εξέφραζε επιφυλάξεις για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του αγωγού και την οικονομική σκοπιμότητα. Σύμφωνα με τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, το non-paper περιέγραφε το έργο ως «πρωταρχική πηγή έντασης» και κάτι που «αποσταθεροποιούσε» την περιοχή βάζοντας την Τουρκία και τις περιφερειακές χώρες σε αντιπαράθεση. Μολονότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν παρείχαν τη χρηματοδότηση —που εκτιμάται σε σχεδόν 7 δισεκατομμύρια δολάρια— η πολιτική τους υποστήριξη θεωρήθηκε απαραίτητη για να προχωρήσει το πρότζεκτ.
«Μια πολύ μεγάλη πρόκληση από πλευράς μηχανικής»
Ο Elai Rettig, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα πολιτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Bar-Ilan στο Ramat Gan, ο οποίος ειδικεύεται στην ενεργειακή γεωπολιτική, είπε στο JNS ότι ο αγωγός «δεν είχε οικονομική βιωσιμότητα τη στιγμή που οι ΗΠΑ έκαναν την ανακοίνωση».
Εξήγησε ότι ο EastMed σχεδιάστηκε για να είναι ο μεγαλύτερος και βαθύτερος υποθαλάσσιος αγωγός στον κόσμο για μια σχετικά μικρή ποσότητα αερίου. Ο Rettig τονίζει ότι σε ορισμένες περιοχές, η πίεση του νερού θα ανάγκαζε τον αγωγό να έχει μάλλον μικρή διάμετρο, και σε άλλες περιοχές, όπως κοντά στο νησί της Κρήτης, ο πυθμένας της θάλασσας είναι ηφαιστειακός, οπότε το έδαφος είναι ασταθές.
«Αποτελεί ένα πολύ απαιτητικό μηχανολογικό έργο», είπε. «Θα κόστιζε πολύ και θα απαιτούσε από τους ευρωπαίους πελάτες να πληρώσουν υψηλό τίμημα για να καλύψουν το κόστος του αγωγού». Τώρα, είπε, «οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη εκτινάσσονται στα ύψη, οπότε αυτό μπορεί να δικαιολογήσει τον αγωγό. Αλλά όταν κατασκευάζετε έναν αγωγό, πρέπει να εκτιμήσετε την τιμή σε πέντε χρόνια από τώρα, όταν θα έχει κατασκευαστεί ο αγωγός και όχι με βάση τις τιμές αυτή τη στιγμή. Έτσι, οι επενδυτές ακόμα αμφιταλαντεύονται. Πριν κατασκευάσουν έναν αγωγό, πρέπει να εξασφαλίσουν ένα δεσμευτικό συμβόλαιο διάρκειας 10 έως 15 ετών με έναν πελάτη στην Ευρώπη σε σταθερή τιμή», αλλά κανείς δεν είναι διατεθειμένος να δεσμευτεί.
Ο Rettig σημείωσε ότι όταν η Αμερική ανακοίνωσε ότι θα «αποσύρει την υποστήριξή της» από τον αγωγό, «αυτό δεν σήμαινε πολλά επειδή οι ΗΠΑ δεν προσφέρθηκαν να πληρώσουν για τον αγωγό σε κανένα σημείο. Οπότε, αυτό, ως επί το πλείστον, επέδρασε ψυχολογικά ώστε να μπει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του πρότζεκτ και να ‘απελευθερώσει’ το Ισραήλ για να αρχίσει να διαπραγματεύεται άλλες επιλογές, όπως το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) ή έναν αγωγό προς την Τουρκία, χωρίς να εξοργίσει την Ελλάδα και την Κύπρο».
Τέλος, ο Rettig είπε ότι ο αγωγός είναι πιθανό να ακυρωθεί. Η ανακοίνωση των ΗΠΑ, σημείωσε, ήταν ένας τρόπος για τον Amos Hochstein, τον ανώτερο σύμβουλο του State Department για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια, να «ταρακουνήσει τα πράγματα». Σύμφωνα με τον Rettig, αυτό θα μπορούσε να είναι μία «ανταμοιβή» προς την Τουρκία, «ως μέρος της προσπάθειας να αναθερμανθούν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και ίσως να κατευνάσει την Τουρκία και να τους κάνει να επιτρέψουν στην Κύπρο να αναπτύξει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της και να σταματήσει να την εμποδίζει με πολεμικά πλοία».
Ο Rettig διευκρίνισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «δεν πληρώνουν για τον αγωγό ή για το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Απλώς διευκολύνουν τις συζητήσεις».
Πρόσθεσε ότι «ίσως υπήρχε η αίσθηση ότι τα πράγματα έχουν απλώς ‘κολλήσει’ επειδή η επιλογή του EastMed δεν κινείται, επομένως μπορεί να «σκοτώσουν» το πρότζεκτ για να υποκινήσουν νέους τύπους συνομιλιών με την Τουρκία ή τον Λίβανο και να επανεκκινήσουν τα πράγματα και, μάλιστα, σε νέα βάση».
Ο Rettig, επίσης, πρόσθεσε ότι δεν ήταν σίγουρος πόσο οικονομικά βιώσιμη είναι η υλοποίηση του EuroAsia Interconnector, «αλλά είναι καλό να το συζητάμε. Διατηρεί ζεστές τις σχέσεις Ισραήλ-Κύπρου και τον διάλογο σε εξέλιξη».
Ο Χέντερσον συμφώνησε, γράφοντας σε ανάλυση του Ιανουαρίου για το WINEP ότι «αν και το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος είναι αναμφίβολα απογοητευμένες για την αποχώρηση των ΗΠΑ και της ΕΕ. υποστήριξη, το έργο υπηρέτησε τον πολύτιμο σκοπό της διπλωματικής επαφής τους».