«Το τέλος βρίσκεται στην αρχή κι ωστόσο συνεχίζουμε» και στα καθ’ ημάς. Στην οικονομία, στην ασφάλεια, στην ενέργεια. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ακρίβεια και το ενεργειακό κόστος. Έναν χρόνο μετά, βρισκόμαστε στην αρχή, χωρίς καμία αποκρυσταλλωμένη πολιτική ανάσχεσης του ενεργειακού κόστους, με την κοινωνία και την οικονομία στα όριά της και την Κυβέρνηση να καρκινοβατεί ανάμεσα στην ευρωπαϊκή αναβλητικότητα και την δική της πολιτική δυστοκία. Διότι ένα χρόνο μετά τις πρώτες προειδοποιήσεις για τα όσα επρόκειτο να ακολουθήσουν αναφορικά με την εκτίναξη των τιμών ενέργειας και την συνακόλουθη επιβάρυνση όλης της εφοδιαστικής αλυσίδας, βρισκόμαστε ακόμη στο μηδέν: απουσία ρυθμιστικής παρέμβασης, στρεβλώσεις στην αγορά, σιωπηλές Αρχές, καταναλωτές και επιχειρήσεις σε ασφυξία.
Απ’ τις σελίδες της «Καθημερινής» είχα προειδοποιήσει: Η αύξηση του ενεργειακού κόστους είναι πολυπαραγοντική, με αναφορά φυσικά σε διεθνές συνθήκες, αλλ’ ασφαλώς και σε εσωτερικά προβλήματα και στρεβλώσεις. Εμφανίστηκε ως παγκόσμια ή συγκυριακή, φέρνει ωστόσο στην επιφάνεια τις εσωτερικές παθογένειες στη χάραξη της ενεργειακής πολιτικής της χώρας μας και απειλεί σοβαρά την οικονομία και την κοινωνική συνοχή «εις πτώσιν πολλών». Σήμερα, ένα χρόνο μετά, η κατάσταση είναι γνωστή: «Έκρηξη» των ληξιπρόθεσμων οφειλών με συνεχώς διογκούμενο τον αριθμό των καταναλωτών που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στους αλλεπάλληλους αυξημένους λογαριασμούς ρεύματος. Λόγω αυτής της οικονομικής «κόπωσης» τα υπερήμερα χρέη κινούνται σε διπλάσια επίπεδα, συγκριτικά με ένα εξάμηνο νωρίτερα. Η αύξηση των ληξιπρόθεσμων λογαριασμών ρεύματος αγγίζει το 400%. Ο πληθωρισμός καλπάζει, πολλές βιομηχανικές επιχειρήσεις αναστέλλουν την παραγωγή τους και εταιρείες λιανικής αδυνατούν να αντισταθμίσουν τα κόστη. Στην Ελλάδα η άνοδος των τιμών ξεπερνάει κατά πολύ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το υψηλό ενεργειακό κόστος δεν αυξάνει μόνον τις τελικές τιμές, «ακρωτηριάζει» και υγιείς παραγωγικές μονάδες, οι οποίες είτε κλείνουν είτε περιορίζουν την παραγωγή τους γεννώντας ελλείψεις σε άλλους κλάδους, π.χ. στη γεωργία, στην οικοδομή, κ.ο.κ., όπου ακολούθως η περιορισμένη προσφορά οδηγεί σε νέο γύρο ανατιμήσεων.
Γιατί η Κυβέρνηση δεν προχώρησε εγκαίρως σε ένα τρίπτυχο δημοσιονομικών - ρυθμιστικών - ελεγκτικών παρεμβάσεων, όπως έπραξαν άλλες χώρες; Γιατί μόλις τον Μάιο άρχισε να επεξεργάζεται κάποιο σχέδιο παρεμβάσεων στην χονδρική ηλεκτρικής ενέργειας, αφού είχε προηγηθεί επί μήνες η μονότονη διαβεβαίωση ότι οι «αγορές λειτουργούν κανονικά», «οι ενεργειακές επιχειρήσεις δεν έχουν ουρανοκατέβατα κέρδη», «οι μονάδες φυσικού αερίου είναι φθηνότερες απ’ τις λιγνιτικές», «η ΔΕΠΑ αγοράζει φθηνότερα απ΄ τους γείτονές της», «οι Βρυξέλλες θα λάβουν τα δέοντα μέτρα»; Ένα χρόνο μετά γνωρίζουμε καλώς: οι αγορές (ιδίως οι ρηχές και ολιγοπωλιακές) εν τέλει δεν λειτουργούν τέλεια, υπάρχουν πράγματι υπερκέρδη των ενεργειακών εταιρειών (ΔΕΗ, ΔΕΠΑ, ανεξάρτητοι Η/Π), οι τιμές των πετρελαιοειδών καλπάζουν σε δυσθεώρητα ύψη, οι μονάδες φυσικού αερίου παράγουν σήμερα ηλεκτρισμό πολύ ακριβότερα απ’ τις λιγνιτικές, η ΔΕΠΑ απ΄ τον Ιανουάριο 2022 αγοράζει κατά 30% ακριβότερα σε σχέση με την Bulgargaz το ρωσικό φυσικό αέριο λόγω μεγαλύτερης αναλογίας χρηματιστηριακών κόμβων- πετρελαίου (80/20) στη φόρμουλα της τιμής, και οι Βρυξέλλες δεν έλαβαν τόσους μήνες τα αναμενόμενα δραστικά μέτρα που προσδοκούσε η Κυβέρνηση. Εν τω μεταξύ, όλες οι χώρες της ΕΕ έσπευσαν να οχυρωθούν με «έξυπνες» δημοσιονομικές, ρυθμιστικές και ελεγκτικές παρεμβάσεις. Με φορολόγηση των υπερκερδών και ισόποση μείωση του ΕΦΚ και ΦΠΑ, με πλαφόν στα κέρδη των ενεργειακών εταιρειών τους, με αποσύνδεση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας απ’ τις τιμές φυσικού αερίου. Έγκαιρα και αποτελεσματικά.
Στην Ελλάδα ακόμη σχεδιάζεται ο μηχανισμός που θα ισχύσει (;) απ’ τον Ιούλιο μετά την προχθεσινή απόρριψη απ’ την Κομισιόν του Plan A που γνωστοποίησε όψιμα μέσα στον Μάιο η Κυβέρνηση, καθώς και σχέδιο για την «φορολόγηση» των υπερκερδών με την υιοθέτηση κατάφορα αντίθετων προς το Ευρωπαϊκό Δίκαιο Ανταγωνισμού μηχανισμών σταυροειδών επιδοτήσεων και συμψηφισμού κερδών σε χονδρική-λιανική που ακυρώνουν οποιαδήποτε «φορολόγηση».
«Το τέλος βρίσκεται στην αρχή, και ωστόσο συνεχίζουμε» (S. Beckett).
* Ο Νικόλαος Φαραντούρης είναι Καθηγητής της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Δίκαιο Ενέργειας & Ανταγωνισμού και Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ενέργεια στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Διετέλεσε επί 10ετία Μέλος ΔΣ, Διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών & Νομικός Σύμβουλος στη ΔΕΠΑ και Πρόεδρος της Νομικής Επιτροπής της EUROGAS, της ένωσης 45 εταιρειών φυσικού αερίου στην Ευρώπη.