Η Ένωση για τη Μεσόγειο μορφοποιείται σε μιά ευέλικτη, αν και κάπως χαοτική οργάνωση, με κύριο αντικείμενο τα προγράμματα κοινής δράσης (Εστία, 16-4-2008). Η «Κοινωνία των Πολιτών» καλείται να διαδραματίσει ένα ρόλο εξίσου σημαντικό με τις κυβερνήσεις.
Η δεύτερη μεγάλη καινοτομία αφορά την ισοτιμία Βορράς-Νότος. Η διαδικασία της Βαρκελώνης έτεινε να επιβάλει τον ισχυρό Βορρά, επιλογή την οποία αναπόφευκτα απέρριψε ο Νότος. Το σφάλμα αυτό κατ’ αρχήν δεν θα επαναληφθεί.
Στο νέο σχήμα για την Ένωση, λιγότερο φιλόδοξο από το αρχικό, αλλά περισσότερο ευέλικτο και δημοκρατικό, υπάρχει ένα ισχυρό σημείο σύγκλισης, το οποίο θα συγκροτήσει το γεωγραφικό της κέντρο: Είναι η Γραμματεία, με ευθύνη να συντονίζει τα προγράμματα και να προετοιμάζει την πολιτική θεματολογία.
Έχει ιδιαίτερη σημασία σε ποια χώρα θα εγκατασταθεί η Γραμματεία αυτή. Η Γαλλία δεν μπορεί να την διεκδικήσει χωρίς να κατηγορηθεί για ηγεμονισμό. Οι δύο άλλες πρωτοπόρες χώρες, η Ιταλία και η Ισπανία, ανταγωνίζονται την Γαλλία στο μεσογειακό γίγνεσθαι - επομένως αποκλείονται εκ των πραγμάτων.
Με γνώμονα την ισοτιμία μεταξύ Βορρά και Νότου, και ως κίνηση φιλοφρόνησης προς το αδύνατο μέρος της συνεργασίας, η Γαλλία δήλωσε ότι η Γραμματεία θα εγκατασταθεί σε χώρα του Νότου. Σε πρόσφατο ταξίδι του στην Τυνησία, ο Πρόεδρος Σαρκοζύ την πρότεινε ως έδρα της Γραμματείας.
Το ζήτημα δεν έχει κριθεί οριστικά. Οι χώρες του μεσογειακού Νότου δεν εντάσσονται σε ένα ενιαίο δίκτυο, όπως συμβαίνει με τα μεσογειακά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όχι μόνον δεν έχουν αναπτύξει δεσμούς αλληλεγγύης, αλλά συχνά οι σχέσεις τους διατρέχονται από έντονους ανταγωνισμούς. Η επιλογή της μιας θα εγείρει δυσαρέσκειες και αντιδράσεις στις υπόλοιπες. Επιπλέον, ο σεβασμός στα δικαιώματα του ανθρώπου, ένα ιδιαιτέρως ευαίσθητο πολιτικά θέμα, λειτουργεί ανασταλτικά για την υποψηφιότητα πολλών από τις χώρες αυτές- συνεπώς και για την Τυνησία.
Μια ομάδα τεχνοκρατών, υπό τον Πρέσβυ Alain Le Roy, προετοιμάζει την Σύνοδο της 13ης Ιουλίου, κατά την οποία θα ληφθούν οι σχετικές αποφάσεις. Ασφαλώς θα αναζητηθεί μια λύση κοινής αποδοχής. Ο διαθέσιμος χρόνος, όμως, είναι πλεον μετρημένος.
Επομένως, η συγκυρία είναι κατάλληλη, ώστε η Ελλάδα να προτείνει ως ρεαλιστική διέξοδο την ήδη προταθείσα εγκατάσταση της Γραμματείας στην Κρήτη (Εστία,15-5-07), με σαφή και ισχυρά επιχειρήματα:
Γεωγραφικά η Κρήτη είναι το νοτιότερο σημείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια πραγματική γέφυρα μεταξύ μεσογειακού Βορρά και Νότου. Η Μεγαλόνησος έχει φιλοξενήσει όλους τους πολιτισμούς της Μεσογείου: Ορθόδοξοι, Λατίνοι και Μουσουλμάνοι κυριάρχησαν κατά περιόδους στο νησί. Η Κρήτη, ο μοναδικός αυτός τόπος όπου γεννήθηκαν οι θεμελιακοί μύθοι του μεσογειακού και του ευρωπαϊκού πολιτισμού, θα εμπλουτίσει την νέα Ένωση με ιστορικό βάθος και συμβολική προοπτική. Θα προσδώσει πνευματικό περιεχόμενο σε ένα σχέδιο που κινδυνεύει να ολισθήσει σε οικονομισμό, δηλαδή να συρρικνωθεί σε απλά διαχειριστικά προγράμματα.
Αν ο Πρόεδρος Σαρκοζύ υποστηρίξει την Κρήτη, θα αποκτήσει την δυνατότητα να υπερκεράσει τον συμβιβασμό που του επεβλήθη και να επανέλθει, τουλάχιστον εν μέρει, στο αρχικό του όραμα: μέσα από την πολιτισμική προοπτική θα επιστρέψει και η πολιτική προοπτική.
Last but not least, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα του μεσογειακού Βορρά, η οποία συγκεντρώνει συμπάθεια και αποδοχή από όλες τις χώρες του μεσογειακού Νότου. Οι δυσκολίες του ιστορικού παρελθόντος δημιουργούν γέφυρες κατανόησης και φιλίας με πληθυσμούς που δοκιμάζονται σήμερα με ανάλογες εμπειρίες (φτώχεια, αστάθεια, δικτατορία, μετανάστευση). Επομένως, η Κρήτη μπορεί να αποσπάσει την σύμφωνο γνώμη της πλειονότητας κατά την Σύνοδο της 13ης Ιουλίου.
Ακόμη και αν τελικά η πρόταση απορριφθεί, η Ελλάδα θα έχει δείξει εμπράκτως το ενδιαφέρον της, με ενδεχόμενο επακόλουθο να διεκδικήσει επιτυχώς κάποια άλλη διάκριση, όπως επί παραδείγματι την συμμετοχή της στην Προεδρία της Ένωσης.
Η «κρητική λύση», αν παρουσιαστεί πειστικά, μπορεί να αποδειχθεί η Λύση. Η επικείμενη επίσκεψη του Προέδρου Σαρκοζύ στην Ελλάδα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία προβολής. Με την προϋπόθεση, φυσικά, να κινητοποιηθούν τάχιστα οι αρμόδιοι.
Ο κ. Γεώργιος-Στυλιανός Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 12/05/2008)