Η αντίσταση την οποία προβάλλουν ορισμένοι πανεπιστημιακοί στην μεταρρύθμιση της Ανωτάτης Παιδείας, αν και αδικαιολόγητη, εξηγείται από συντεχνιακούς λόγους. Έχοντας ερμηνεύσει το πανεπιστημιακό λειτούργημα ως οιονεί εμπορική επιχείρηση, αντιδρούν στην συρρίκνωση των κερδών ή στην αύξηση του κόστους λειτουργίας. Η στάση, όμως, των φοιτητών μοιάζει παράλογη. Οι συνήθεις εξηγήσεις δεν ευσταθούν.
Δεν είναι οι φοιτητές υποχρεωτικά οκνηροί κακομαθημένοι νέοι, εθισμένοι στην καλοπέραση. Δεν θα είχαν εισαχθεί στα Πανεπιστήμια έτσι. Ούτε η θεωρία της κομματικής χειραγώγησης αρκεί. Οι φοιτητές ανέχονται την διάλυση του Πανεπιστημίου, προφανώς γιατί η συνθηματολογία από τους «ταραξίες» αντανακλά απόηχους από τις βαθύτερες ανησυχίες τους.
Ανεξάρτητα από την λανθασμένη τους πορεία, οι ακραίοι φοιτητές αντιπροσωπεύουν συχνά το πιό ευφυές, δυναμικό και ιδεαλιστικό τμήμα της φοιτητικής νεολαίας. Δεν είναι λύση να τους δαιμονοποιούμε. Οι «μειοψηφίες» και η δράση τους δεν είναι η αιτία, αλλά η συνέπεια του προβλήματος της Ανωτάτης Παιδείας.
Το πρόβλημα εδράζεται στην αντίφαση ανάμεσα στον επίσημο και τον de facto ρόλο των Πανεπιστημίων. Θεωρητικά, το Πανεπιστήμιο παρέχει γνώσεις και δεξιότητες, χάρη στις οποίες ο απόφοιτος μπορεί να καταλάβει ηγετική θέση στην κοινωνία. Το πτυχίο είναι απλώς η κατακλείδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η πραγματικότητα όμως απέχει πολύ από την θεωρία. Σήμερα πιά η διδακτική λειτουργία έχει μειωθεί στο ελάχιστο. Ο ρόλος του Πανεπιστημίου έχει επικεντρωθεί στην πιστοποίηση: παρέχει πτυχία. Το δευτερογενές υπερέβη το πρωτογενές.
Βεβαίως, τα πτυχία σταδιακά απαξιώνονται. Δεν αρκούν για να εξασφαλίσουν επαγγελματική απασχόληση. Ακόμη και στο Δημόσιο, οι διαγωνισμοί εκτοπίζουν τις επετηρίδες. Το πτυχίο έχει πάψει να αποτελεί ικανή συνθήκη για την επαγγελματική σταδιοδρομία. Είναι άραγε ακόμη αναγκαία;
Στον ιδιωτικό τομέα ήδη αμφισβητείται. Στον δημόσιο εξακολουθεί να αποτελεί προϋπόθεση. Καθώς στην Ελλάδα το «Δημόσιο» εξακολουθεί να συνιστά επαγγελματικό ορίζοντα για τους περισσοτέρους νέους, οι κανόνες της παροχής των πτυχίων, η λειτουργία της πιστοποίησης, καθορίζει το πεδίο του ανταγωνισμού. Ο σημερινός νέος επιδιώκει να αποκτήσει την πιστοποίηση όσο το δυνατόν πιό ανώδυνα, ώστε να εισαχθεί το ταχύτερο στην πραγματική αρένα: διαγωνισμοί, παράπλευροι διορισμοί, πελατειακό σύστημα.
Ούτως ή άλλως δεν εμπιστεύεται τις γνώσεις που θα αποκτήσει στο Πανεπιστήμιο. Για τους διαγωνισμούς, ασύγκριτα αποτελεσματικότερα είναι τα ιδιωτικά φροντιστήρια, πολλά από τα οποία λειτουργούν ως άτυπα Πανεπιστήμια. Επομένως, η μεταρρύθμιση η οποία αποσκοπεί να επαναφέρει το Πανεπιστήμιο στην πραγματική του λειτουργία φαίνεται άχρηστη, ίσως και επικίνδυνη περιπλοκή.
Στην λογική της μάχης για την επιβίωση, όσο λιγότεροι ανταγωνιστές υπάρχουν, τόσο το καλύτερο. Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, ιδιαίτερα αν λειτουργήσουν «α-λά- ελληνικά», ενδέχεται να πλημμυρίσουν την αγορά με πτυχία, ακυρώνοντας προσπάθειες, ταλαιπωρίες και οικογενειακές επενδύσεις ετών.
Το εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς θυσιάζει την ουσία στον τύπο, την ικανότητα στην πιστοποίηση, την αξιοκρατία στην συναλλαγή, έχει δημιουργήσει μια νεολαία ανασφαλή και απελπισμένη, η οποία αγωνίζεται κυριολεκτικά για μια θέση στον ήλιο. Απαλλοτριωμένη από το δικαίωμά της για ουσιαστικές σπουδές έναντι πινακίου φακής, δηλαδή έναντι ενός υποβαθμιζόμενου πτυχίου, κινδυνεύει τώρα από τις μεταρρυθμίσεις να απωλέσει και το τελευταίο οχυρό. Δεν είναι περίεργο ότι αισθάνεται βαθύτατη πικρία και παρασύρεται σε ακρότητες.
Πληρώνοντας αμαρτίες γονέων, οι σημερινοί νέοι θεωρούν, ορθώς ή λανθασμένα, ότι δεν μπορούν να επιβιώσουν σε περιβάλλον αξιοκρατίας και γνήσιου ανταγωνισμού. Κάθε προσπάθεια να δημιουργηθούν τέτοιες προϋποθέσεις εισπράττεται ως πρόσθετη προδοσία της κοινωνίας. Είναι φυσικό να αντιδρούν.
Βέβαια, η εσχάτη πλάνη είναι χείρων της πρώτης. Με τις σπασμωδικές αντιδράσεις τους, οι νέοι υπονομεύουν ακόμη περισσότερο το μέλλον τους. Κάποιοι πρέπει να τους βοηθήσουν να βρουν την ευθεία οδό, μετά από τόσες παρακάμψεις. Για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους, θα απαιτηθούν οι γνήσιες χριστιανικές αρετές: αγάπη και ταπεινοφροσύνη.
Προηγουμένως, πρέπει να αποβληθούν οι έμποροι από τον ναό της γνώσης. Η παρουσία τους ακυρώνει κάθε προσπάθεια ουσιαστικού διαλόγου με τη νεολαία. Η ανοχή προς τις ατασθαλίες τους υπονομεύει την αξιοπιστία κάθε προσπάθειας.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 27/05/2008)