Tου Francois Lamoureux
Η Συντακτική Συνέλευση ασχολήθηκε με τα πάντα, αλλά δεν βρήκε χρόνο για τη ενέργεια. Κι όμως η ενεργειακή πολιτική κυριάρχησε στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στις συνθήκες του Παρισιού το 1951 και της Ρώμης το 1957 ώστε αυτές συμπεριέλαβαν ειδικές προβλέψεις για τις βιομηχανίες άνθρακα και πυρηνικής ενέργειας. Σήμερα το μέλλον της Eυρώπης εξαρτάται, ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό, από τη βελτιωμένη οργάνωση της παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας. Δεν είναι σαφές ότι αξίζει κάποιας αναφοράς στο Σύνταγμα της Ευρώπης; Σε τελική ανάλυση, τι νόημα έχει να αγορεύεται η βιώσιμη ανάπτυξη σε σύνθημα της Συνέλευσης αν παρακάμπτεται το θέμα της ενέργειας; Πώς μπορούμε να αναφερόμαστε στην ανεξαρτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να αγνοούμε ότι αυτή καλύπτει με εισαγωγές περίπου το 50% των ενεργειακών της αναγκών και ενδεχομένως το 70% το 2020 αν δεν αλλάξει τίποτε; Έχει μικρότερη σημασία η διασφάλιση της προμήθειας και των νέων πηγών ενέργειας από την εκμετάλλευση του διαστήματος ή τον τουρισμό;
Η Συνέλευση έχει αναλάβει να απλουστεύσει τις υφιστάμενες συνθήκες ώστε να γίνουν απολύτως κατανοητές, σύμφωνα με τον πρόεδρό της, Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν. Δεν μπορεί να αγνοήσει τη Συνθήκη της Euratom του 1957, που επιχειρεί να ενισχύσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της και να διασφαλίσει ότι οι εξελίξεις στην πυρηνική ενέργεια ελέγχονται καταλλήλως, απλούστατα επειδή είναι αμφιλεγόμενη. Μπορεί να συμπαθούμε ή να αντιπαθούμε την πυρηνική ενέργεια: κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι ελεύθερο να αποφασίσει αν θα εγκαταλείψει ή θα αυξήσει την παραγωγή ή ακόμη και να μην αποφασίσει. Είναι, όμως, γεγονός ότι το 2002 παραγόταν στην Ευρώπη περισσότερη πυρηνική ενέργεια από ποτέ, περισσότερο από το 35% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η παραγωγή ηλεκτρικού από αιολική ενέργεια ανερχόταν μόλις στο 1%. Εξάλλου, η Πράσινη Βίβλος για την Ενέργεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2000 συμπέρανε απερίφραστα ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν θα επιτύχει τις δεσμεύσεις της από το πρωτόκολλο του Κιότο χωρίς την πυρηνική ενέργεια, η οποία μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 300 εκατομμύρια τόννους ετησίως, δηλαδή σε ποσοστό αντίστοιχο με το μισό των εκπομπών όλων των αυτοκινήτων της Κοινότητας.
Αν η πυρηνική ενέργεια δεν βρίσκεται σε λήθαργο, το ίδιο ισχύει και για τη συνθήκη Euratom. Ενώ σήμερα μας απασχολούν άλλα θέματα από αυτά που μας απασχολούσαν όταν συμφωνήθηκε η συνθήκη αυτή, μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί ευέλικτα όπως καταδεικνύουν οι πρόσφατες προτάσεις της Επιτροπής για τις προδιαγραφές ασφαλείας. Εγγυάται, άλλωστε, τον κατάλληλο έλεγχο κατά το κλείσιμο και απόσυρση των πυρηνικών μονάδων μεταξύ των οποίων και οκτώ αντιδραστήρων που έχουν ήδη εντοπισθεί στις υποψήφιες (προς ένταξη) χώρες. Αντίθετα με τη συνήθη εσφαλμένη αντίληψη που επικρατεί, δεν προωθεί η Euratom την πυρηνική ενέργεια. Αντιθέτως, κύριος στόχος της είναι να διασφαλίσει ότι κάθε παραγωγή ηλεκτρικού από πυρηνική ενέργεια για εμπορική χρήση θα υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους. Γι’ αυτό και δεν είναι αντιφατικό το γεγονός ότι την έχουν προσυπογράψει κράτη-μέλη που εναντιώνονται στη χρήση πυρηνικής ενέργειας.
Αντιθέτως, η συμμετοχή στην Euratom τις βοηθάει να διασφαλίσουν υπεύθυνη διαχείριση κάθε πυρηνικής δραστηριότητας σε όλα τα κράτη-μέλη. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει το καλύτερο σύστημα του κόσμου για να διασφαλίσει τη μη διάδοση πυρηνικών υλικών με μία ομάδα 300 ανεξαρτήτων επιθεωρητών. Σαφώς η συνθήκη Euratom παραμένει επίκαιρη. Ωστόσο, η Συνέλευση προσφέρει μια ευκαιρία για εκσυγχρονισμό ορισμένων πτυχών της. Θα μπορούσαν να ακυρωθούν οι παρωχημένες προβλέψεις της όπως εκείνες για την παραγωγή ουρανίου στην Ευρωπαϊκή Ενωση και θα μπορούσαν να προστεθούν προβλέψεις που θα διασαφηνίζουν την ευθύνη της κοινότητας επί θεμάτων πυρηνικής ασφάλειας. Είναι, άλλωστε, αναγκαίος ο εκδημοκρατισμός της Euratom με την πλήρη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Γι’ αυτό και οποιοδήποτε μελλοντικό Σύνταγμα πρέπει να διατηρήσει τις κύριες προβλέψεις της συνθήκης Euratom χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν χρειάζεται κάποια αναθεώρηση. Το ερώτημα δεν είναι το αν θα διατηρήσουμε την πυρηνική ενέργεια, αλλά το αν θα τη διατηρήσουμε υπό ευρωπαϊκό έλεγχο. Είναι μια απόφαση που δεν πρέπει να παρακάμψει η Συνέλευση.
(Από τους Financial Times, 14/05/03)