Μετά από πολύμηνα παζάρια, τα κράτη-μέλη κατέληξαν στο ότι θα έχουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία στο να συμφωνούν με τις Βρυξέλλες στα σχέδιά τους για το χρέος και το έλλειμμα, αλλά μόνο μέσα σε ένα πλαίσιο σκληρής δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Αν και δόθηκαν κάποια μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών σε χώρες με υψηλά ελλείμματα στο πλαίσιο μιας μεταβατικής περιόδου, το νέο πλαίσιο περιλαμβάνει αυστηρότερα συνολικά όρια όσον αφορά τις δαπάνες, πράγμα που ήταν απαραίτητο ώστε να εξασφαλιστεί η συναίνεση της Γερμανίας, η οποία είχε εκφράσει τον σκεπτικισμό της για την αρχική μορφή των μεταρρυθμίσεων.
Αν και η συμφωνία στο Συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών της ΕΕ (ECOFIN) επετεύχθη μετά από έναν μαραθώνιο διαβουλεύσεων ανάμεσα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, για να πάρει νομική δεσμευτικότητα θα πρέπει να εγκριθεί και από την Ευρωβουλή.
Σύμφωνα με τη Δανή Υπουργό Οικονομικών, Sigrid Kaag, η συμφωνία θα διασφαλίσει τη “φιλόδοξη και βιώσιμξη μείωση των ελλειμμάτων” στην Ευρώπη. “Η συμφωνία προβλέπει δημοσιονομικούς κανόνες που ενθαρρύνουν τις μεταρρυθμίσεις, με παράλληλο περιθώριο για επενδύσεις και προσαρμογή στις συγκεκριμένες περιστάσεις των συγκεκριμένων κρατών-μελών”.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, μετά την αναστολή της ισχύος τουεξαιτίας της πανδημίας του Covid-19, το 2024 πρόκειται να ενεργοποιηθεί εκ νέου. Οι χώρες της ΕΕ έχουν επβαρυνθεί με χρέη, ενώ πασχίζουν να μειώσουν τις δαπάνες τους μετά από την επιβάρυνση των οικονομιών τους εξαιτίας των lockdown αλλά και την ενεργειακή κρίση που επιδεινώθηκε με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Το χρέος της Ευρωζώνης, αν και βαίνει μειούμενο, παραμένει στα ιστορικά υψηλά επίπεδα του 90% του ΑΕΠ της, ενώ σε 6 χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Βέλγιο, Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία) υπερβαίνει το 100%, όπως επισημαίνουν οι Financial Times.
Οι Υπουργοί Οικονομικών αποφάσισαν ότι οι προηγούμενοι – εξαιρετικά αυστηροί – όροι του Συμφώνου Σταθερότητας είναι ανεδαφικοί για τιες τρέχουσες συνθήκες, που χαρακτηρίζονται από υψηλού επιπέδου χρέος, και έπρεπε να αναθεωρηθούν.
Ο τελικός συμβιβασμός, που βασίστηκε στις προτάσεις της Κομισιόν, επιδιώκει να δώσει αυξημένο βαθμό ανεξαρτησίας στα κράτη – μέλη στην κατάρτιση σχεδίων μείωσης των χρεών τους.
Υπό το νέο πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταρτίσει σχέδια εθνικών δαπανών διάρκειας τεσσάρων ετών τα οποία θα διασφαλίζουν ότι το χρέος των κρατών-μελών θα βαίνει μειούμενο. Οι χώρες θα μπορούν να επεκτείνουν χρονικά την περίοδο αυτή μέχρι τα επτά έτη δεσμευόμενες σε μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύουν την ανάπτυξη.
Αμετάβλητα, ωστόσο, παραμένουν δύο ορόσημα που προβλέπουν οι συνθήκες της ΕΕ: πρόκειται για το όριο του 60% για το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ κάθε χώρας και για το όριο του 3% το ετήσιο ποσοστό ελλείμματος. Οι Υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν, επίσης, κάθε κράτος – μέλος να πρέπει να μειώνει κάθε χρόνο το χρέος του κατά το 1/20 του υπερβάλλοντος ποσού του δημοσίου χρέους του.
Με στόχο την βελτίωση της εφαρμοσιμότητας των όρων του Συμφώνου, οι Υπουργοί συμφώνησαν να εισαγάγουν ένα ετήσιο πλαφόν δαπανών, το οποίο και θα αποτελεί το βασικό ορόσημο που θα πιστοποιεί την συμμόρφωση της κάθε χώρας με το δημοσιονομικό της πλάνο.
Οι κυρώσεις έχουν ενισχυθεί με τη νέα συμφωνία, καθώς αυτή προβλέπει ότι οι χώρες που δεν θα εκπληρώνουν τους στόχους των δαπανών και μπαίνουν σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος θα πρέπει να μειώνουν τις δαπάνες κατά 0.5% του ΑΠΕ τους ετησίως.
Ωστόσο, με έναν συμβιβασμό της τελευταίας στιγμής, που επετεύχθη με ενέργειες της Γαλλίας, οι χώρες που θα υφίστανται τη διαδικασία αυτή θα μπορούν να μειώνουν τo κόστος των τόκων του χρέους για την περίοδο 2025-27, μειώνοντας, έτσι, τις δαπάνες τους.