Η απόκοσμη ηρεμία των επενδυτών αντανακλά τις προσδοκίες για ασθενή ζήτηση, άφθονη προσφορά αλλά και την χαλαρή εφαρμογή των κυρώσεων των ΗΠΑ στο Ιράν. Ωστόσο, το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο προειδοποιεί ότι οι τρεις παράγοντες θα μπορούσαν να αλλάξουν.
Ο κόσμος σήμερα βρίσκεται σε διαφορετική κατάσταση από ό,τι το 2022, όταν η επάνοδος στην ανάπτυξη μετά την πανδημία Covid-19 μείωσε δραστικά την προσφορά πετρελαίου.
Οι τιμές ήταν ήδη πάνω από τα 90 δολάρια το βαρέλι πριν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκινήσει την εισβολή στην Ουκρανία. Η παγκόσμια οικονομία είχε αναπτυχθεί κατά 6% το 2021 και ο OPEC και οι σύμμαχοι, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας – συλλογικά γνωστοί ως OPEC+ – εξακολουθούσαν να εφαρμόζουν περικοπές παραγωγής ύψους σχεδόν 10 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα που είχαν αποφασίσει το 2020. Η προοπτική 5 εκατομμύρια βαρέλια ημερήσιας προμήθειας ρωσικού αργού εξαφανίστηκε από την αγορά εκτοξεύοντας τις τιμές.
Αντίθετα, στην αγορά πετρελαίου σήμερα δείχνει να επικρατεί υπερπροσφορά. Η Παγκόσμια Τράπεζα αναμένει ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό μόλις 2,4% φέτος, ενώ ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) υπολογίζει ότι η ζήτηση για πετρέλαιο θα αυξηθεί κατά μόλις 1,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα - η μισή από την αύξηση του περασμένου έτους. Εν τω μεταξύ, ο ΙΕΑ υπολογίζει ότι η παγκόσμια προσφορά θα αυξάνεται κατά 1,5 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, χάρη στους υπερδραστήριους παραγωγούς που εκτός OPEC+, και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η αγορά διαθέτει επίσης “ενσωματωμένη βαλβίδα αποσυμπίεσης”. Οι χώρες του OPEC+, όπως η Σαουδική Αραβία, αντλούν συλλογικά περίπου 5 εκατομμύρια λιγότερα βαρέλια πετρελαίου την ημέρα από όσο μπορούσαν για να προσπαθήσουν να στηρίξουν τις τιμές. Εάν υπήρχε διαταραχή στην αγορά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν θα μπορούσε να στηριχθεί στον Σαουδάραβα διάδοχο πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) για να ανοίξει τις αντλίες.
Οι επιθέσεις στη ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα από μαχητές Χούτι στα ανοικτά της Υεμένης διαταράσσουν αυτή τη λεπτή ισορροπία. Τα χτυπήματα έχουν κάνει πολύ πιο επικίνδυνο για τα πλοία τη διέλευση από τη Διώρυγα του Σουέζ,, την συντομότερη διαδρομή προς την Ευρώπη. Τα πετρελαιοφόρα που ταξιδεύουν κάνοντας το γύρο ολόκληρης της Αφρικής θα φτάσουν δύο εβδομάδες αργότερα από το προγραμματισμένο, ενώ θα καταναλώσουν περισσότερα καύσιμα είτε ταξιδεύοντας περισσότερο είτε επιταχύνοντας για να ανακτήσουν τον χαμένο χρόνο.
Η εκτροπή πετρελαιοφόρων γύρω από την Αφρική καταναλώνει επιπλέον 200.000 βαρέλια την ημέρα, δήλωσε στο Breakingviews ένας εμπειρογνώμονας τη; αγοράς πετρελαίου, με συνέπεια την αύξηση της ζήτησης πετρελαίου φέτος στα 1,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Επιπλέον, όπως σημειώνει το Reuters, οι προβλέψεις του IEA για την ανάπτυξη μπορεί να apodexuo;yn λανθασμένες. Ο OPEC υπολογίζει επιπλέον ζήτηση το 2024 στα 2,25 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, λόγω της αύξησης των αγορών από τα πετροχημικά διυλιστήρια στην Κίνα και τη Μέση Ανατολή. Αυτή η ποσότητα είναι πολύ υψηλότερη από την αναμενόμενη αύξηση της προσφοράς εκτός OPEC.
Μια άνοδος της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ, πιθανώς υποκινούμενη από τα χαμηλότερα επιτόκια στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα ενίσχυε επίσης την κατανάλωση πετρελαίου.
Τέλος, υπάρχει το Ιράν. Οι κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου της χώρας, που επιβλήθηκαν από τον προκάτοχο του Μπάιντεν, Ντόναλντ Τραμπ, παραμένουν σε ισχύ. Αλλά η επιβολή των περιορισμών είναι χαλαρή. Οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν αυξήθηκαν από λιγότερο από 500.000 βαρέλια την ημέρα το 2020 σε σχεδόν 1,5 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, σύμφωνα με στοιχεία της Vortexa. Τα έσοδα ύψους 62 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που εκτιμά η IEA ότι η χώρα εισέπραξε το 2022, δίνει στην Τεχεράνη επιπλέον “δύναμη πυρός” για να χρηματοδοτήσει τους “αντιπροσώπους” της στον “Άξονα της Αντίστασης” γύρω από τη Μέση Ανατολή – συμπεριλαμβανομένων των ανταρτών Χούτι.
Οι τιμές του πετρελαίου πέφτουν μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα (πηγή: Reuters)
Εν όψει των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ, στις οποίες οι τιμές της βενζίνης θα παίξουν ρόλο, ο Μπάιντεν δεν θα διακινδυνεύσει να αυξήσει το κόστος για τους Αμερικανούς οδηγούς συμπιέζοντας τις ιρανικές εξαγωγές. Αλλά η πίεση από τους Ρεπουμπλικάνους πολιτικούς της αντιπολίτευσης μπορεί να παίξει το ρόλο της. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη εξαπολύσει αεροπορικές επιδρομές κατά των Χούτι και των φιλοϊρανικών παρατάξεων στη Συρία και το Ιράκ, μετά τις επιθέσεις οι οποίες, όπως ισχυρίζεται η Ουάσιγκτον, ευθύνονται για τον θάνατο τριών στελεψχών του στρατού της. Οι εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν θα μπορούσαν να κλιμακωθούν περαιτέρω.
Οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν ανεβαίνουν παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ (πηγή: Reuters)
Όπως πάντα, η Σαουδική Αραβία έχει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο. Ο MbS μπορεί να βοηθήσει τον Μπάιντεν συμβάλλοντας στον έλεγχο της τιμής του πετρελαίου. Ωστόσο, ο ντε φάκτο ηγέτης του σαουδαραβικού βασιλείου έχει ανοικτές διαφορές με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Μπορεί να προτιμήσει την επιστροφή του Τραμπ, ο οποίος υιοθέτησε μια πιο ήπια γραμμή σε διαμάχες όπως η δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι από Σαουδάραβες πράκτορες το 2018. Ακόμα κι αν η Σαουδική Αραβία βοηθήσει, δεν θα μπορέσει να εγγυηθεί την ηρεμία στη Μέση Ανατολή.
Η Τεχεράνη - η οποία, παρά τις πρόσφατες συνομιλίες με τη μεσολάβηση της Κίνας, βρίσκεται διαρκώς σε αντίθεση με το Ριάντ - μπορεί να εξοργιστεί εάν οι αυστηρότερες κυρώσεις των ΗΠΑ την εμπόδιζαν από τις ασιατικές αγορές. Το 2019, μετά από επιθέσεις με ρουκέτες στο βασικό διυλιστήριο της Σαουδικής Αραβίας στο Abqaiq, διεκόπη για λίγο περίπου το 50% της προμήθειας πετρελαίου του βασιλείου. Το Ιράν αρνήθηκε την ανάμειξή του, αλλά τα πλήγματα σημειώθηκαν την τελευταία φορά που το πετρέλαιο του είχε υποστεί αυστηρές κυρώσεις.
Σύμφωνα με το Reuters, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι το Ιράν “να τα παίξει όλα για όλα” και να μπλοκάρει το στενό του Ορμούζ, που συνδέει τον Περσικό και τον Κόλπο του Ομάν, μέσω του οποίου μεταφέρονται περίπου 21 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ημερησίως, πάνω από το ένα πέμπτο της παγκόσμιας κατανάλωσης. Αυτό θα έθετε σε κίνδυνο περίπου το τετραπλάσιο της ποσότητας της προσφοράς που αρχικά φοβούνταν οι αγορές ότι θα κινδύνευε από τις ρωσικές κυρώσεις το 2022. Και σχεδόν σίγουρα θα ωθούσε τις τιμές πολύ πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι.
Ωστόσο, ένα τέτοιο ακραίο ενδεχόμενο είναι απίθανο. Πράγματι, τα πράγματα θα μπορούσαν εξίσου να έχουν πιο θετική τροπή. Το Ισραήλ και τα κορυφαία δυτικά κράτη συμμετέχουν επί του παρόντος σε παρατεταμένες συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, με τη μεσολάβηση του Κατάρ.
Εάν πετύχουν, η Χαμάς θα απελευθερώσει σταδιακά πάνω από 100 Ισραηλινούς ομήρους, σε αντάλλαγμα για την παύση των εχθροπραξιών που πιθανόν να διαρκέσουν μήνες. Μετά από αυτό, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου πιθανότατα θα δεχόταν πίεση τόσο από δυτικούς όσο και από Άραβες ηγέτες να μην ξαναρχίσουν τον πόλεμο. Μια πιο μόνιμη εκεχειρία θα μπορούσε να ωθήσει τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους να αναγνωρίσουν επίσημα το Ισραήλ ως κράτος – κλειδί για την εκτόνωση των εντάσεων στην περιοχή.
Ωστόσο, αυτές οι συνομιλίες δεν είναι βέβαιο ότι θα πετύχουν, όπως σημειώνει το Reuters. Και προς τα τέλη Ιανουαρίου, οι επενδυτές άρχισαν να αυξάνουν σημαντικά το ποσοστό των στοιχημάτων για αύξηση των τιμών του πετρελαίου αντί για την πτώση μέσω της αγοράς συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης. Η τρέχουσα εκπληκτική ηρεμία μπορεί να προηγηθεί μιας καταιγίδας...
Παράλληλες πολιτικές εξελίξεις που πλαισιώνουν τις τάσεις των αγορών
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου απέρριψε στις 7 Φεβρουαρίου την τελευταία πρόταση της Χαμάς για κατάπαυση του πυρός και επιστροφή των ομήρων που κρατούνται στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken δήλωσε ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο για διαπραγματεύσεις για συμφωνία, όπως μετέδωσε το Reuters.
Η Χαμάς πρότεινε μια κατάπαυση του πυρός τεσσεράμισι μηνών, κατά τη διάρκεια της οποίας όλοι οι όμηροι θα απελευθερώνονταν, το Ισραήλ θα απέσυρε τα στρατεύματά του από τη Γάζα και θα επιτυγχάνετο συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου.
Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του αργού Brent διαπραγματεύονταν στα 81 δολάρια το βαρέλι στις 19: 48 ώρα Ελλάδος στις 8 Φεβρουαρίου.