είναι το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων (OFAC) του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, το οποίο, επί ποινή επιβολής κυρώσεων, κάνει ό,τι μπορεί για να αποθαρρύνει τη ναυτιλιακή βιομηχανία από οποιαδήποτε ανάμειξη με ύποπτα πλοία.
Έχουν εκδοθεί προειδοποιήσεις σε λιμενικές αρχές, πλοιοκτήτες και χειριστές, νηολόγια σημαίας, ναυλωτές, νηογνώμονες και ασφαλιστικές εταιρείες, μεταξύ άλλων, σχετικά με τους κινδύνους από τη μη διενέργεια της δέουσας επιμέλειας που απαιτείται για τον εντοπισμό των «κακών παραγόντων».
Όπως εντόπισε η OFAC σε μια προειδοποίηση προς τη ναυτιλιακή βιομηχανία τον Οκτώβριο του 2023, «το σκιώδες εμπόριο έχει γίνει πιο έντονο, συχνά εμπλέκοντας φορείς και φορτία που συνδέονται με χώρες και πρόσωπα που υπόκεινται σε κυρώσεις ή συνδέονται με άλλη παράνομη δραστηριότητα», επικαλούμενη παράτυπη και συχνά υψηλή πρακτικές κινδύνου.
Μεταξύ των κύριων ενόχων είναι οι ινδικές εταιρείες που έχουν δημιουργήσει ύποπτα ναυτιλιακά νηολόγια σε διάφορες χώρες, τα οποία εγγράφουν πλοία που είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα εγγράφονταν υπό καλόπιστη σημαία, σύμφωνα με έρευνες εμπειρογνωμόνων στον τομέα της ναυτιλίας. Και παρόλο που είναι ένα στεριανό κράτος, το Λάος έχει επίσης ξαφνικά γίνει δημοφιλές ως ναυτικό νηολόγιο.
Αυτά τα έθνη ακολουθούν το παράδειγμα της Γκαμπόν στην Κεντρική Αφρική, η οποία επί του παρόντος επανασημασιοδοτεί έναν στόλο δεξαμενόπλοιων για λογαριασμό της Sovcomflot, του κρατικού ναυτιλιακού γίγαντα της Ρωσίας.
Η απότομη εμφάνιση του στόλου σκιωδών δεξαμενόπλοιων της Ρωσίας, που ονομάζεται επίσης «γκρίζος» ή «σκοτεινός» στόλος ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας των πλοίων, έχει δημιουργήσει σύγχυση στον κλάδο καθώς τα λιμάνια, οι διακινητές εμπορευμάτων και άλλα μέρη πασχίζουν να ανακαλύψουν με ποια πλοία μπορούν να συνεργαστούν νόμιμα. και με ποια όχι. Όπως εξηγεί η Windward, μια εταιρεία συμβούλων διαχείρισης θαλάσσιων κινδύνων που ανέλυσε τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσία προσπάθησε να εξαλείψει τις κυρώσεις ελιγμών, ο γκρίζος στόλος είναι άμεσο αποτέλεσμα του ρωσικού λαθρεμπορίου πετρελαίου.
«Ο γκρίζος στόλος είναι ένα εντελώς νέο φαινόμενο που εξελίσσεται από τον ρωσικό πόλεμο. Οι υπερπόντιες εταιρείες ιδρύθηκαν γρήγορα μετά το ξέσπασμα του πολέμου για να αποκρύψουν την προέλευση και την ιδιοκτησία των πλοίων και να φαίνονται νομοταγείς/μη κυρώσεις», δήλωσε η Windward. Η συμβουλευτική εταιρεία εκτιμά ότι υπάρχει ένας γκρίζος στόλος 900 δυνάμεων που μεταφέρει περίπου 2,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Ο «σκοτεινός» στόλος είναι ακόμη μεγαλύτερος, έως και 1.100 τάνκερ, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Windward. Πολλά από αυτά τα πλοία είναι ελαττωματικά και έχουν κοπεί σε πολύ διογκωμένες τιμές. Είναι «σκοτεινά» γιατί πλέουν κρυφά, συχνά με απενεργοποιημένα συστήματα αυτόματης αναγνώρισης.
Ουσιαστικά, πρόκειται για έναν κρυφό στόλο που παραβιάζει όλους τους κανόνες, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σχετίζονται με την ασφάλιση.
Όταν η Ευρώπη και άλλοι μακροπρόθεσμοι αγοραστές ρωσικών ορυκτών καυσίμων διέλυσαν τα συμβόλαια μετά την εισβολή στην Ουκρανία, χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Τουρκία εισήλθαν ως αγοραστές τόσο νόμιμων όσο και παράνομων φορτίων από τη Ρωσία. Ταυτόχρονα, εταιρείες κοχυλιών ιδρύθηκαν στο Χονγκ Κονγκ και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να κρύψουν την πραγματική ταυτότητα των ιδιοκτητών και των χειριστών του μυστικού στόλου.
Οι παραπλανητικές ναυτιλιακές πρακτικές υπονομεύουν σαφώς τους κανόνες του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού, ο οποίος ανησυχεί έντονα για τον σκιώδη στόλο. Στα τέλη του 2023, ο οργανισμός σημείωσε ότι το μεγαλύτερο μέρος του σκιώδους στόλου αποτελείται από εικονικούς κάδους σκουριάς – «παλαιότερα πλοία, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που δεν επιθεωρήθηκαν πρόσφατα, με υποτυπώδη συντήρηση, ασαφή ιδιοκτησία και σοβαρή έλλειψη ασφάλισης».
Και επειδή οι μεταφορές πετρελαίου γίνονται συχνά στη θάλασσα σε επιχειρήσεις από πλοίο σε πλοίο για να αποφευχθεί ο εντοπισμός, υπάρχει «αυξημένος κίνδυνος πετρελαιοκηλίδας και σύγκρουσης».
Εν ολίγοις, ο στόλος των σκιωδών δεξαμενόπλοιων παραβιάζει τους νόμους και τους κανονισμούς που έχουν σχεδιαστεί για την προστασία της θάλασσας και των ακτών – και τα στοιχεία συσσωρεύονται τακτικά. Το 2022, ένα γιγάντιο πλοίο μεταφοράς αργού, το Young Young, που μετέφερε πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα, εμεινε ακυβέρνητο στα ανοιχτά της Ινδονησίας ενώ τον Μάιο του 2023, σε έκρηξη που σημειώθηκε σε ένα δεξαμενόπλοιο που συνδέεται με το Ιράν, το Pablo, έχασαν τη ζωή τους τρία μέλη του πληρώματος του.
Εν τω μεταξύ, οι ιδιοκτήτες των πλοίων ''σκουριάς'' - που τεχνικά περιγράφονται ως "vintage tonnage" - απολαμβάνουν έναν ...δώρο. Σύμφωνα με τη ναυτιλιακή εταιρεία συμβούλων Clarksons Research, μεταξύ 2021 και 2022 ο δείκτης τιμών για τα μεταχειρισμένα δεξαμενόπλοια εκτινάχθηκε στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 15 ετών. Υπό κανονικές συνθήκες, ορισμένα από αυτά τα πλοία θα είχαν τεθεί σε ακινησία ή θα είχαν διαλυθεί, αλλά τώρα έχουν ενταχθεί στον σκιώδη στόλο για να μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο.
Η Sovcomflot που βρίσκεται στη μαύρη λίστα έχει γίνει σύμβολο του σκιώδους στόλου που αναπτύσσει μια μεγάλη ποικιλία παραπλανητικών πρακτικών για να ξεπεράσει τις κυρώσεις. Για παράδειγμα, η Sovcomflot έχει ιδρύσει μια θυγατρική εταιρεία με την ονομασία Sun Ship Management στο Ντουμπάι, η οποία ελέγχει μέρος του στόλου της και, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, επιδίδεται σε επιμελημένο επανατοποθέτηση άλλων πλοίων στη Γκαμπόν.
Αλλά αυτές οι τακτικές δεν είναι χωρίς κινδύνους. Καθώς η OFAC και άλλες ρυθμιστικές αρχές κινούνται κατά των κακών παραγόντων του σκιώδους στόλου, οι κίνδυνοι αυξάνονται για κάθε μέρος που συναλλάσσεται μαζί τους.
*Από το lowyinstitute.org