«Τώρα είναι η ώρα να υλοποιήσουμε τις δεσμεύσεις μας». Με αυτή τη φράση ο νέος πρωθυπουργός της Βρετανίας, Κιρ Στάρμερ έδωσε το σινιάλο της αλλαγής στην Γηραιά Αλβιώνα την επομένη της ιστορικής νίκης που έφερε μετά από 14 χρόνια τους Εργατικούς στην εξουσία, και του σχηματισμού νέας κυβέρνησης με αριθμό - ρεκόρ γυναικών σε κεντρικά υπουργικά πόστα. Με σημαία την «μεγάλη επανεκκίνηση» ο Στάρμερ ξεκίνησε την πρωθυπουργία του με μια περιοδεία στο Ηνωμένο Βασίλειο με σκοπό την αποκατάσταση των σχέσεων με τις αποκεντρωμένες κυβερνήσεις στη Σκωτία, τη Βόρεια Ιρλανδία και την Ουαλία πριν το ταξίδι του στην Ουάσιγκτον για τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ. Ο Στάρμερ περιέγραψε την σταθερότητα και τη μετριοπάθεια ως τους πυλώνες της πολιτικής του στο εξής, ενώ προανήγγειλε πως οι Εργατικοί «θα έχουν πιο διακριτική παρουσία στις ζωές των πολιτών», υποσχόμενος φθηνή ενέργεια, νέες υποδομές και πολλαπλάσιες νέες θέσεις εργασίας. Στα αξιοσημείωτα της κυβέρνησής του περιλαμβάνεται η επιλογή της Ρέιτσελ Ριβς ως υπουργού Οικονομικών, η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας, σε αυτό το χαρτοφυλάκιο. Υπουργός Εξωτερικών ανέλαβε ο Ντέιβιντ Λάμι, ο Τζον Χίλι υπουργός Άμυνας, ενώ η Ιβέτ Κούπερ γίνεται η επόμενη υπουργός Εσωτερικών.
Πολλοί επισημαίνουν ότι σε επίπεδο απόλυτων αριθμών η επικράτηση των Εργατικών δεν ήταν αποτέλεσμα της εκλογικής εκτόξευσής τους, αλλά μάλλον της απόλυτης συντριβής των Συντηρητικών, οι οποίοι έχασαν περισσότερες έδρες από εκείνες που κέρδισαν οι Εργατικοί, εντείνοντας την αίσθηση της τιμωρητικής ψήφου απέναντι στην απερχόμενη κυβέρνηση. Οι Εργατικοί έχουν κερδίσει 412 έδρες, 211 περισσότερες από τις τελευταίες εκλογές ενώ οι Συντηρητικοί 121 και χάνουν 251 έδρες σε σχέση με τις τελευταίες εκλογές. Oι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες 71 (στην καλύτερη εκλογική επίδοση της ιστορίας τους), 9 το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας, 7 το Σιν Φέιν, 6 οι ανεξάρτητοι, 5 το κόμμα DUP, 4 το Μεταρρυθμιστικό Κόμμα του Φάρατζ, 4 οι Πράσινοι, 4 το Plaid Cymru, 2 το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και από 1 έδρα το κόμμα Alliance, το κόμμα Ulster Unionist και το κόμμα Traditional Unionist Voice. Τουλάχιστον 11 πρώην υπουργοί των Τόρις έμειναν εκτός Βουλής με τον πρώην υπουργό Άμυνας Γκραντ Σαπς να ομολογεί ότι «εξαντλήσαμε την υπομονή των παραδοσιακών Συντηρητικών ψηφοφόρων με την τάση μας να δημιουργούμε μια ατέλειωτη πολιτική σαπουνόπερα από εσωτερικές διαμάχες και διαιρέσεις, οι οποίες έχουν γίνει όλο και πιο επίμονες». «Σήμερα, οι ψηφοφόροι ήταν απλά: "Αν δεν μπορείτε να συμφωνήσετε μεταξύ σας, τότε δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε να σας ψηφίσουμε". Ξεχάσαμε έναν θεμελιώδη κανόνα της πολιτικής, ότι οι άνθρωποι δεν ψηφίζουν διχασμένα κόμματα», κατέληξε.
Πριν από πέντε χρόνια, λίγοι πολιτικοί ή σχολιαστές περίμεναν ότι οι Εργατικοί θα μπορούσαν να ανακάμψουν τόσο γρήγορα, αλλά το κόμμα βοηθήθηκε από τη συγκυρία μιας διχασμένης αντιπολίτευσης. Το “εξεγερμένο” δεξιό κόμμα του Νάιτζελ Φάρατζ Reform UK “έκλεψε” ψήφους από τους Συντηρητικούς, οι οποίοι αποδυναμώθηκαν περαιτέρω από τις αντιδημοφιλείς πρωθυπουργίες των προκατόχων του Σούνακ, Μπόρις Τζόνσον και Λιζ Τρας. Οι Βρετανοί ψηφοφόροι ήταν σαφές ότι δεν συγχώρησαν τους Συντηρητικούς για μια σειρά από καταστροφικές πολιτικές, με πιο πρόσφατη τον μίνι προϋπολογισμό από την προκάτοχο του Σούνακ, Λιζ Τρας, τον Σεπτέμβριο του 2022, όπου οι μη χρηματοδοτούμενες φορολογικές περικοπές οδήγησαν σε απότομη αύξηση του κόστους των ενυπόθηκων δανείων για τους Βρετανούς, καθώς τα επιτόκια εκτινάχθηκαν στα ύψη. Το μέχρι πρότινος κυρίαρχο Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας υποχώρησε επίσης για πρώτη φορά εδώ και μια δεκαετία, χάνοντας έδαφος στον αγώνα του για ανεξαρτησία. Η νίκη του Στάρμερ ερμηνεύεται από πολλούς όχι ως μια μακροπρόθεσμη μετατόπιση των ψηφοφόρων, αλλά μια προσωρινή στροφή αποδοκιμασίας, η οποία πάντως υποδεικνύει πως οι σκληρές εκλογικές τάσεις έχουν αρχίσει να χαλαρώνουν.
Οικονομία και μεταναστευτικό στην πρώτη γραμμή
Οι μεγάλες πλειοψηφίες όμως φέρνουν και μεγάλες ευθύνες. O Στάρμερ πρέπει να κινηθεί γρήγορα για να θεραπεύσει τα οικονομικά δεινά της Βρετανίας. Οι επενδυτές καλωσόρισαν την πολιτική σταθερότητα του Ηνωμένου Βασιλείου μετά από 14 ταραχώδη χρόνια συντηρητικών κυβερνήσεων. Αλλά τώρα αρχίζουν τα δύσκολα: η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει τη Βρετανία να αναπτυχθεί ξανά. Σύμφωνα με το ΔΝΤ το ΑΕΠ της χώρας θα επεκταθεί μόλις κατά 0,5% φέτος, ένα κλάσμα του 2% που ήταν ο ετήσιος μέσος όρος των 10 ετών πριν από το ξέσπασμα του Covid-19 το 2020. Ο Στάρμερ προχώρησε περισσότερο, μιλώντας για ανάπτυξη 2,5% ετησίως σε πρόσφατη συνέντευξή του. Το πρόβλημα είναι ότι ο Στάρμερ και η Ριβς, δεν έχουν αρκετά χρήματα στα ταμεία για να ενισχύσουν την οικονομία. Σε μια προσπάθεια να μην τρομάξουν τους ψηφοφόρους και τις αγορές, υποσχέθηκαν πίστη σε έναν αυθαίρετο κανόνα που ορίζει ότι το δημόσιο χρέος πρέπει να μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ στο τέλος της πενταετίας. Έχουν επίσης δεσμευτεί να μην αυξήσουν τους φόρους στα εισοδήματα και τις επιχειρήσεις.
Η πρώτη προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης θα είναι πιθανότατα να καλύψει το κενό στις δημόσιες δαπάνες που άφησε πίσω της η κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ. Αυτό θα μπορούσε να ανέλθει σε έως και 20 δισεκατομμύρια λίρες ετησίως, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημοσιονομικών Μελετών. Ο νέος πρωθυπουργός θα πρέπει να βρει έσοδα, και μάλιστα γρήγορα. Η φορολόγηση του πλούτου είναι μια επιλογή. Το άλλο μεγάλο αγκάθι είναι ο έλεγχος της μετανάστευσης. Ενώ ο Στάρμερ έχει δεσμευτεί ότι θα καταργήσει το σχέδιο Ρουάντα του προκατόχου του, ο Τόνι Μπλερ του συνέστησε να προετοιμάσει «ένα σχέδιο για τον έλεγχο της μετανάστευσης» και να δημιουργήσει μια ψηφιακή ταυτότητα, μια ιδέα που απέρριψε η κυβέρνηση. Ο Στάρμερ είχε δεσμευτεί να καταργήσει το σχέδιο του Συντηρητικού Κόμματος να στέλνονται οι αιτούντες άσυλο στη Ρουάντα. Καθώς όμως το μεταναστευτικό ήταν από τα βασικά ζητήματα αυτών των εκλογών, εκτιμάται ότι θα βρεθεί και ο ίδιος υπό πίεση, ώστε να βρει έναν τρόπο να σταματήσει τους χιλιάδες ανθρώπους που φτάνουν από τη Γαλλία, διαπλέοντας τη Μάγχη με μικρά πλοιάρια. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στους Sunday Times, ο Μπλερ απαριθμεί τις «συμβουλές» του προς τον Στάρμερ και κάνει έναν παραλληλισμό με την κατάσταση στη Γαλλία και την Ιταλία. Η μετανάστευση αποτελεί μία από τις βασικές ανησυχίες των Βρετανών και συνέβαλε στην άνοδο του αντιμεταναστευτικού και αντισυστημικού κόμματος Reform UK στις βουλευτικές εκλογές. Ο Μπλερ, που διετέλεσε πρωθυπουργός της χώρας από το 1997 έως το 2007 και παρέμεινε διακριτικός κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, προειδοποιεί πως το κόμμα του Νάιτζελ Φάρατζ «συνιστά μια πρόκληση για τους Εργατικούς επίσης», ακόμα κι αν πήρε ψήφους κυρίως από τους Συντηρητικούς.
Ποιος θα αποκαταστήσει τους Τόρις;
Οι Συντηρητικοί, στη 14ετή θητεία των οποίων κυριάρχησαν οι διαμάχες για το Brexit και τη διαχείριση της πανδημίας, αντιμετωπίζουν πλέον το ενδεχόμενο να μείνουν στην αντιπολίτευση για μια δεκαετία. Η εξεύρεση ενός νέου επικεφαλής που θα μπορέσει να αντιστρέψει την αύξηση των ψήφων υπέρ της Reform UK του αρχιτέκτονα του Brexit Νάιτζελ Φάρατζ, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο Ρίσι Σούνακ θα παραμείνει επικεφαλής των Συντηρητικών ώστε να διασφαλιστεί μια ομαλή διαδοχή. Η Κέμι Μπάντενοζ, υπουργός Επιχειρήσεων που βρίσκεται στα δεξιά του κόμματος, είναι το φαβορί των στοιχημάτων για τη νίκη - και έχει αναγνωρίσει την απειλή που συνιστά ο Φάρατζ. Η Μπάντενοχ προσδοκά να συγκεράσει τις πιο δεξιές πεποιθήσεις της λαϊκής Βρετανίας με τις κεντρομόλους τάσεις της παράδοσης One Nation του κόμματος, όπως εκφράζονταν παλαιότερα από τον Τζον Μέιτζορ και τη φιλοευρωπαϊκή μειοψηφία των Τόρις. Ο Φάρατζ έχει τώρα για πρώτη φορά μια έδρα στο κοινοβούλιο, παρέχοντάς του μια πλατφόρμα που ελπίζει ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει για να διαλύσει τους Συντηρητικούς κάτι που το είπε και δημόσια. Οι περισσότεροι υποψήφιοι για την ηγεσία των Συντηρητικών έχουν δηλώσει ότι δεν θα επέτρεπαν στον Φάρατζ να ενταχθεί στο κόμμα των Τόρις και δεν θέλουν να συνάψουν καμία συμφωνία μαζί του. Μόνο η πρώην υπουργός Εσωτερικών Σουέλα Μπρέιβερμαν έχει δηλώσει ότι θα καλωσόριζε τον Φάρατζ στους κόλπους του κόμματος. Ωστόσο, αν η ψήφος της δεξιάς παραμείνει διαιρεμένη καθ' όλη τη διάρκεια του επόμενου κοινοβουλίου, με τo Reform UK να παγιώνει το μερίδιο των ψήφων του θα είναι δύσκολο για τους Συντηρητικούς να αποφύγουν άλλη μια συντριπτική ήττα στις επόμενες εκλογές που θα γίνουν σε πέντε χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι ο επόμενος ηγέτης των Συντηρητικών θα βρεθεί υπό τεράστια πίεση είτε να βρει έναν τρόπο να εξοντώσει τον Φάρατζ είτε να κάνει αυτό που πολλοί στο κόμμα θεωρούν ότι θα ήταν μια συμφωνία με τον διάβολο. Και είναι η απάντηση σε αυτό το δίλημμα που θα καθορίσει αν οι Συντηρητικοί θα μπορέσουν να γίνουν ξανά ανταγωνιστικός παίκτης στη βρετανική πολιτική.
Στελέχη των Τόρις διατύπωσαν την άποψη ότι το κόμμα είναι πιθανότατα εκτός εξουσίας για τουλάχιστον μια δεκαετία, βλέποντας τις επόμενες γενικές εκλογές ως ένα βουνό που είναι δύσκολο να ανέβουν. Ωστόσο, ορισμένοι είχαν μια πιο αισιόδοξη άποψη, υποστηρίζοντας ότι ο Κίρ Στάρμερ δεν θα καταφέρει να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις του απέναντι στους ψηφοφόρους των Εργατικών, δεδομένης της κλίμακας των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η κυβέρνησή του. Και όπως έδειξε αυτή η εκλογική αναμέτρηση οι Βρετανοί είναι πλέον έτοιμοι να παρεκκλίνουν των παραδοσιακών τους προτιμήσεων και να κρίνουν αυστηρά τους πολιτικούς σε περίπτωση που θεωρήσουν ότι εκείνοι απέτυχαν.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")