Στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ε.Ε., αλλά και στο Συμβούλιο Κορυφής της 15ης Οκτωβρίου συζητήθηκε εκτενώς η πορεία των τιμών του πετρελαίου και των πρώτων υλών, που επηρεάζουν βασικά στοιχεία της οικονομικής πολιτικής των χωρών μελών της Ε.Ε. αλλά και γενικότερα την παγκόσμια οικονομία.
Σε μία περίοδο κατά την οποία η διεθνής οικονομία αντιμετωπίζει τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης, τυχόν μείωση των τιμών του πετρελαίου και των υπολοίπων πρώτων υλών θα επιδρούσε ευνοϊκά στις βραχυμεσοπρόθεσμες εξελίξεις. Στην έκθεση της προεδρίας που συντάχθηκε για τη σύνοδο του ECOFIN , αναγνωρίζεται ότι αν και η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται σε πολύ χαμηλότερα ύψη απ' αυτά του Ιουλίου αναμένεται μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα κυρίως λόγω των διαρθρωτικών αλλαγών στην προσφορά και στη ζήτηση και σε μικρότερο βαθμό από τη λειτουργία των χρηματοοικονομικών αγορών.
Αυτό συνεπάγεται ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να επικεντρωθεί σε μέτρα πολιτικής για την εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της περιοχής κυρίως μέσω της βελτίωσης της λειτουργίας των αγορών και της αύξησης της προσφοράς, της μείωσης της ζήτησης κατά 20% και της ενδυνάμωσης του διαλόγου με τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση της γαλλικής προεδρίας, οι δυνατότητες προμήθειας πετρελαίου δυσκολεύτηκαν να ανταποκριθούν στη συνεχή αύξηση της ζήτησης, κυρίως από τις αναδυόμενες οικονομίες. Ωστόσο, οι χρηματοοικονομικές αγορές συνέβαλαν πιθανόν στην πρόσφατη σημαντική διακύμανση και αστάθεια της τιμής του πετρελαίου, όπως κατέδειξαν τα γεγονότα στις 22 και 23 Σεπτεμβρίου.
Εν προκειμένω, ενώ η πρόσφατη πτώση των τιμών είναι ευπρόσδεκτη διότι θα μετριάσει την πίεση που ασκείται τόσο στους καταναλωτές, οι οποίοι θα ανακτήσουν αγοραστική δύναμη, όσο και στις επιχειρήσεις, οι μεταβολές των τιμών του πετρελαίου μπορεί να είναι αρκετά απρόβλεπτες. Προς το παρόν, οι τιμές παραμένουν υψηλές αλλά δεν θα ήταν φρόνιμο να βασισθεί η πολιτική στην υπόθεση ότι οι τιμές θα επανέλθουν σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Ως εκ τούτου, πρέπει επειγόντως να εξεταστούν μέτρα που θα εξασφαλίσουν την μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.
Οι ΑΠΕ
Σε αυτά τα πλαίσια, η ολοκλήρωση των εργασιών σχετικά με τις προτάσεις της Επιτροπής για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την αλλαγή του κλίματος που υποβλήθηκαν τον Ιανουάριο του 2008 έχει ύψιστη σημασία. Οι προτάσεις αυτές, για τις οποίες τα κράτη μέλη δεσμεύθηκαν να καταλήξουν σε συμφωνία πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους, θα προαγάγουν τη διαφοροποίηση του ενεργειακού ανεφοδιασμού μειώνοντας τη χρήση ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου, θα δημιουργήσουν ισχυρά κίνητρα για λιγότερο εντατική χρήση ενεργειακών πηγών με βάση τον άνθρακα και θα μειώσουν την κατανάλωση και την εξάρτηση από το πετρέλαιο μακροπρόθεσμα.
Όσον αφορά τη ζήτηση, απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης και αλλαγές της συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, πρέπει να συνεχισθεί να ασκείται ενεργός πολιτική για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης τόσο σε επίπεδο Ε.Ε. όσο και σε επίπεδο κρατών μελών.
Η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει ή πρόκειται να προτείνει μέτρα με στόχο την αλλαγή των συνηθειών όσον αφορά τη χρήση της ενέργειας σε κοινοτικό επίπεδο, μια πολιτική που θα πρέπει να συνεχιστεί με αποφασιστικότητα. Με βάση τα ανωτέρω, η επίτευξη του στόχου εξοικονόμησης ενέργειας κατά 20% απαιτεί κατά πρώτον, ταχείες αποφάσεις από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο και δεύτερον αποφασιστική δράση από τα κράτη μέλη ώστε να εξασφαλιστεί η εφαρμογή των θεσπιζόμενων μέτρων.
Διάλογος με πετρελαιοπαραγωγικές χώρες
Πρέπει να ενισχυθεί ο διάλογος με τις κύριες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες. Στόχος είναι η βελτίωση του επενδυτικού κλίματος και η μεγαλύτερη διαφάνεια αυτών των αγορών. Επίσης, πρέπει να εντατικοποιηθεί ο ενεργειακός διάλογος με τις σημαντικότερες χώρες κατανάλωσης.
Συγκεκριμένα, πρέπει να τονιστεί ότι οι επιδοτήσεις των καυσίμων στρεβλώνουν τα κίνητρα για μεγαλύτερη ενεργειακή αποτελεσματικότητα. Είναι επίσης απαραίτητο βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα να περιορισθεί η αστάθεια των τιμών και να αντιμετωπισθούν οι ανάγκες των πλέον ευάλωτων κατηγοριών του πληθυσμού, χωρίς να ματαιωθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος μετάβασης σε μια οικονομία με χαμηλή έκλυση διοξειδίου του άνθρακα.
Εθνικά μέτρα
Στην έκθεση επισημαίνεται ακόμη ότι έχουν ληφθεί σε εθνικό επίπεδο βραχυπρόθεσμα και στοχοθετημένα μέτρα για το μετριασμό των επιπτώσεων της αύξησης των τιμών του πετρελαίου στις πλέον ευάλωτες κατηγορίες του πληθυσμού. Οι υψηλές τιμές του πετρελαίου μειώνουν τη συνολική αγοραστική δύναμη, ιδίως των πλέον ευάλωτων ατόμων.
Ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται οι δημόσιες παρεμβάσεις που καθιστούν λιγότερο αντιληπτό το μήνυμα των τιμών και, επομένως, αποτρέπουν από τις απαραίτητες προσαρμογές, τα κράτη μέλη μπορούν να αναλάβουν βραχυπρόθεσμη και στοχοθετημένη δράση για το μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών του πετρελαίου στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, ώστε να τα βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν την έκτακτη επιβάρυνση των προϋπολογισμών τους.
Συγκεκριμένα, εφαρμόζονται ήδη ή εξετάζεται η εφαρμογή μέτρων - τα οποία μπορούν να δικαιολογηθούν - για την παροχή κατ' αποκοπήν ποσού σε άτομα χαμηλού εισοδήματος, ούτως ώστε να αντισταθμισθεί η αύξηση του κόστους θέρμανσης (επίδομα οικιακής θέρμανσης), ή μέτρων αύξησης των κοινωνικών μεταβιβάσεων ούτως ώστε να αντισταθμισθεί η αύξηση του ενεργειακού κόστους.
Η ΕΤΕπ
Παράλληλα προτείνεται και η κινητοποίηση της Ευρωπαϊκής Τραπέζης Επενδύσεων. Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε να εξετάσει τρεις πιθανούς τομείς δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του ομίλου της ΕΤΕπ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, κατά περίπτωση, προκειμένου να στηριχθούν οι επενδύσεις ιδίως στους τομείς (i)της ενεργειακής απόδοσης, (ii) της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και (iii) της φιλικότερης προς το περιβάλλον χρήσης των ορυκτών καυσίμων:
- (i) Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΤΕπ, θα μπορούσε να καθορίσει τα κατάλληλα χρηματοοικονομικά μέσα προκειμένου να βελτιωθεί η θέσπιση και η εφαρμογή σχεδίων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η δράση αυτή μπορεί να απευθύνεται ιδιαίτερα στην τοπική αυτοδιοίκηση και στις ΜΜΕ.
- (ii) Προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάπτυξη και η διάδοση οικονομικά αποδοτικών τεχνολογιών με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η Επιτροπή θα μπορούσε να επιταχύνει την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Στρατηγικού Σχεδίου Ενεργειακών Τεχνολογιών. Θα μπορούσε να αναλύσει τις ελλείψεις, να εντοπίσει τα κενά που παρουσιάζουν τα υπάρχοντα μέσα χρηματοδότησης των τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να προτείνει νέα μέτρα για την αντιμετώπισή τους.
- (iii) Όπως ζητήθηκε κατά την άτυπη συνεδρίαση στη Νίκαια, η ΕΤΕπ και η Επιτροπή δημιούργησαν ομάδα εργασίας, στην οποία συμμετέχουν και ευρωπαϊκοί θεσμικοί επενδυτές. Το Συμβούλιο θα μπορούσε να ζητήσει να καταρτιστούν έως τη σύνοδο Ecofin του Δεκεμβρίου, προτάσεις προκειμένου να συνενωθούν γύρω από την ΕΤΕπ οι επενδυτικές δυνατότητες των μακροπρόθεσμων θεσμικών επενδυτών της Ε.Ε. με στόχο την ανάληψη ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την στήριξη σχεδίων στον τομέα της ενέργειας, των κλιματικών αλλαγών και των υποδομών, μέσω συμμετοχών (με απόκτηση μετοχών ή παρόμοια μέσα) στο κεφάλαιο και παρεμφερή χρηματοοικονομικά προϊόντα, προκειμένου να συμπληρωθεί, σε ευρεία κλίμακα, η υφιστάμενη δανειοδοτική τους ικανότητα, χωρίς προσφυγή στον κρατικό προϋπολογισμό. Οι δράσεις αυτές επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στις 27 κράτη μέλη της Ε.Ε., τα υποψήφια κράτη και τα εν δυνάμει υποψήφια κράτη. Ωστόσο, μπορεί να εξεταστεί η δυνατότητα επέκτασης σε άλλες περιοχές, ιδίως στις χώρες που συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε να ζητήσει από την ΕΤΕπ να ενισχύσει τη συμμετοχή της στην εξασφάλιση βιώσιμου, ανταγωνιστικού και ασφαλούς ενεργειακού ανεφοδιασμού για την Ευρώπη και να αναπτύξει νέα στρατηγική και νέα μέσα υπέρ της ενεργειακής απόδοσης. Η ανάπτυξη βιώσιμου ανταγωνιστικού και ασφαλούς ενεργειακού ανεφοδιασμού ήδη αποτελεί έναν από τους κατά προτεραιότητα στόχους δανειοδότησης της ΕΤΕπ. Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι σημειώθηκε αξιόλογη πρόοδος τα τελευταία χρόνια καθώς παρατηρήθηκε υπέρβαση του αρχικού στόχου δανειοδότησης της ΕΤΕπ για το 2007, με δάνεια που έφτασαν τα 6,8 εκατομμύρια ευρώ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε επίσης να ζητήσει από την ΕΤΕπ να προβεί σε περαιτέρω ενέργειες:
- αυξάνοντας τους δανειοδοτικούς στόχους της στον τομέα της ενέργειας, με πρόβλεψη ελάχιστης αναλογίας ενεργειακών σχεδίων με χαμηλή έκλυση διοξειδίου του άνθρακα.
- ενισχύοντας τη παγκόσμια στρατηγική της για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, τόσο προς όφελος των νοικοκυριών όσο και των δημόσιων αρχών ή των επιχειρήσεων (ιδίως των ΜΜΕ).
- θεσπίζοντας έως το τέλος του 2008 μεθοδολογία για τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται από τα σχέδια που υποστηρίζει, καθώς και την εκτίμηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων των σχεδίων της στον τομέα των μεταφορών.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να καλέσει την ΕΤΕπ να επικεντρωθεί στα ακόλουθα θέματα προτεραιότητας:
- Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στην καθημερινή ζωή. Τομείς όπως ο φωτισμός των κτιρίων και ο δημόσιος φωτισμός μπορούν να επιτύχουν σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας. Σε στενή συνεργασία με το χρηματοπιστωτικό τομέα, η Τράπεζα θα μπορούσε να χαράξει νέα πολιτική παρέμβασης στους εν λόγω τομείς και να προτείνει την ανάπτυξη νέων χρηματοδοτικών μέσων.
- Επένδυση στην έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία. Η ΕΤΕπ θα μπορούσε να υποστηρίξει περισσότερο την ανάπτυξη τεχνολογιών με μικρή έκλυση άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων επίδειξης μεγάλης κλίμακας όσον αφορά τον
διαχωρισμό και την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CCS) και των σχεδίων επίδειξης για καινοτόμους τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ΕΤΕπ θα μπορούσε να ενισχύσει τη δράση της υπέρ της καινοτομίας στον ιδιωτικό βιομηχανικό τομέα και να συμμετέχει σε στρατηγικά έργα της Ε.Ε. στον τομέα αυτό.
- Ανάπτυξη της αγοράς διοξειδίου του άνθρακα. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη αποτελεσματικής αγοράς διοξειδίου του άνθρακα, ιδίως για την περίοδο μετά το 2012. Η ΕΤΕπ θα πρέπει να παραμείνει ένας από τους βασικούς επενδυτές στον εν λόγω τομέα και να συμβάλει στην ενίσχυση της προσφοράς σε αυτήν την αγορά.
- Ασφάλεια του ενεργειακού ανεφοδιασμού και της διανομής. Η ΕΤΕπ θα πρέπει να εξακολουθήσει να υποστηρίζει την ανάπτυξη της υποδομής μεταφοράς ενέργειας, της περιφερειακής διασύνδεσης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, των αγωγών φυσικού αερίου, της αποθήκευσης φυσικού αερίου και των τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου και να συνεργασθεί με τον χρηματοπιστωτικό τομέα για την ανάπτυξη των ειδικών χρηματοδοτικών μέσων με σκοπό τη στήριξη των επενδύσεων αυτών, συμπεριλαμβανομένου του έξωθεν ανεφοδιασμού.
Οι πρόσθετες δανειοδοτήσεις από την ΕΤΕπ θα δώσουν ώθηση στην ενίσχυση πραγματικών αναγκών των επιχειρήσεων.
(Από την εφημερίδα Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 27/10/2008)