ΟΙ ΔΑΣΜΟΙ του Τραμπ αλλάζουν την εικόνα του παγκόσμιου ελεύθερου εμπορίου.
Από καταβολής του, το ελεύθερο εμπόριο στηρίζεται σε μια βασική οικονομική θεωρία: οι χώρες έχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα στην παραγωγή συγκεκριμένων αγαθών.
Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή γίνεται με πιο αποτελεσματικό τρόπο (χαμηλότερο κόστος παραγωγής για την ίδια ποιότητα), μειώνει τις τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές σε παγκόσμια βάση, βελτιώνει τον ανταγωνισμό και άρα την καινοτομία, παρέχει φθηνότερη πρόσβαση σε αυτή την
καινοτομία σε όλες τις χώρες και, τελικά, αυξάνει την παραγωγή και την ευημερία των πολιτών.
ΓΙΑΤΙ λοιπόν η κυβέρνηση Τραμπ επιμένει στους δασμούς; Κυρίως διότι η οικονομία των ΗΠΑ έχει μεγάλα διμερή εμπορικά ελλείμματα με πολλές χώρες.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ ονομάζει τα εμπορικά ελλείμματα «δασμούς», αλλά αυτό είναι ένα καίριο σφάλμα. Γενικά, δασμός είναι ο φόρος στην τιμή ενός προϊόντος που παράγεται σε μια άλλη χώρα.
Στην πραγματικότητα, στοιχεία για αυτούς τους φόρους δεν έχουμε, διότι η εξίσωση είναι δύσκολη. Παραδείγματος χάρη, για να εκτιμήσουμε έναν «ποσοστιαίο συνολικό δασμό» που θέτει η Ευρώπη στις ΗΠΑ (αυτό που ο πρόεδρος Τραμπ όρισε στο 39%), θα έπρεπε να γνωρίζουμε το ποσοστό του φόρου σε όλα τα προϊόντα που εξάγουν οι ΗΠΑ στην Ευρώπη, την αξία αυτών των προϊόντων και το αν πράγματι παράγονται στις ΗΠΑ (για πολλές από τις πολυεθνικές ο τόπος παραγωγής είναι δυσεύρετος).
ΠΑΡΟΛΟ που θα μπορούσε να γίνει κάποια εκτίμηση, είναι σαφές ότι τα ποσοστά που έδειξε ο πρόεδρος Τραμπ δεν ισχύουν.
Αντί αυτού, η εξίσωση είναι ένα απλό πηλίκο του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ με π.χ. την Κίνα ως προς την αξία των εξαγωγών της Κίνας προς τις ΗΠΑ.
Προφανώς αυτό το πηλίκο δεν είναι δασμός, αλλά εμπορικό έλλειμμα ή, αν θέλετε, ένα από τα βασικά προβλήματα της ελληνικής οικονομικής κρίσης.
Για άλλες χώρες, πλην της Ευρώπης και της Κίνας, χρησιμοποιήθηκαν σχεδόν αυθαίρετοι υπολογισμοί, και καλό θα ήταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου να πάρει θέση.
Συνεπώς, για διάφορους λόγους, οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον ανταγωνιστική οικονομία έναντι βασικών εμπορικών εταίρων και αυτός είναι ο βασικός λόγος της «Ημέρας Ελευθερίας».
ΘΑ ΛΥΣΟΥΝ οι δασμοί αυτό το πρόβλημα της οικονομίας των ΗΠΑ; Μπορεί να το βοηθήσουν, υπό προϋποθέσεις, επιδεινώνοντας όμως τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας των ΗΠΑ που είναι εξαγωγικοί και δημιουργώντας αύξηση των τιμών (και λόγω της αντίδρασης των άλλων χωρών), προκαλώντας μείωση στην αγοραστική δύναμη των πολιτών των ΗΠΑ.
Συνεπώς, αν παραμείνουν, οι δασμοί αναμένεται να προκαλέσουν μάλλον περισσότερα προβλήματα, ειδικά στις ευπαθείς ομάδες πολιτών και στη μεσαία τάξη των ΗΠΑ, για τους οποίους οι αυξήσεις τιμών αποτελούν μεγαλύτερο ποσοστό των εισοδημάτων τους.
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ – εμπορικό πρόβλημα των ΗΠΑ είναι, όμως, υπαρκτό. Τι διαφορετικό θα μπορούσε να κάνει ο πρόεδρος Τραμπ;
Μερικές από τις πολιτικές που θα μπορούσε να εφαρμόσει είναι οι ακόλουθες. Πρώτον, να συζητήσει καλόπιστα με τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ και, αν οι συζητήσεις καταλήξουν σε αδιέξοδο, να στραφεί σε πραγματικά ανταποδοτικούς δασμούς (π.χ. οι δασμοί στην αυτοκινητοβιομηχανία είναι περίπου 10% από την Ευρώπη στις ΗΠΑ και 2,5% από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη).
Δεύτερον, να εξετάσει την ενίσχυση των κινήτρων για αγορά αμερικανικών προϊόντων.
Τρίτον, να συζητήσει με την ομοσπονδιακή τράπεζα το ενδεχόμενο σταδιακής υποτίμησης του δολαρίου, ώστε να καταστούν τα αμερικανικά προϊόντα πιο ανταγωνιστικά.
Τέταρτον, να δημιουργήσει εγχώρια παραγωγή σε κρίσιμους τομείς και να μειώσει το κόστος παραγωγής, τόσο με τη χρήση φθηνότερης εργασίας (την οποία επιδιώκει) όσο και με τη μείωση των υπερβολικών μισθών των στελεχών, που δεν συνάδουν με την ανταγωνιστικότητα των εταιρειών.
ΟΛΕΣ αυτές οι πολιτικές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, αλλά μάλλον ο δρόμος επιλογής θα αποδειχθεί περισσότερο επίπονος (όπως συνέβη και με το Brexit).
Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα του ίδιου του προέδρου των ΗΠΑ δείχνει ότι δυσκολεύεται να κατανοήσει τον τρίτο δρόμο. Και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό.
*διδάκτωρ Οικονομικών Ευρωπαϊκής Επιτροπής και καθηγητή Χρηματοοικονομικής, Audencia Business School
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")