του Κ. Ν. Σταμπολή
Στην ιστορία της σύγχρονης πετρελαϊκής βιομηχανίας οι εξαγορές και συγχωνεύσεις αποτελούσαν και αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Εάν εξετάσουμε πως δημιουργήθηκαν οι σημερινοί διεθνείς πετρελαϊκοί κολοσσοί και ανατρέξουμε στα τέλη του 19ου αιώνα, σε Ευρώπη και ΗΠΑ, όταν άρχισαν να οργανώνονται οι πρώτες πετρελαϊκές επιχειρήσεις με βασικό προϊόν την φωτιστική κεροσίνη, θα δούμε ότι από τότε οι εξαγορές άλλων ομοειδών εταιρειών και οι συγχωνεύσεις αποτελούσαν τον τρόπο εξάπλωσης και κυρίευσης της αγοράς. Κλασικά παραδείγματα η Standard Oil, η οποία περί του 1892, μέσω εκατοντάδων εξαγορών κατόρθωσε να ελέγχει το 90% της Αμερικανικής αγοράς και σωστά χαρακτηρίστηκε ως το πρώτο τραστ, (το οποίο αργότερα έσπασε, μετά από δικαστική παρέμβαση, σε πολλές μικρές πολιτειακές εταιρείες απ΄ όπου ξεπήδησε η Standard Oil του New Jersey, πρόδρομος της σημερινής EXXON) και η SHELL, η οποία προέκυψε από την συγχώνευση της Ολλανδικής Royal Dutch και της Βρετανικής Shell.
Πιο πρόσφατα, δηλ. τη δεκαετία του 1990 θα παρατηρήσουμε ένα μεγάλο κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων στον πετρελαϊκό κλάδο απ΄ όπου προέκυψαν τα γνωστά σχήματα της MOBIL-EXXON, της CHEVRON-TEXACO, της Βρετανικής BP η οποία εξαγόρασε και απορρόφησε της αμερικανικές AMOCO και ARCO, τη Γαλλική TOTAL, η οποία απορρόφησε την ELF και τη Βελγική FINA κ.ο.κ. Την ίδια τάση, δηλ. τη δημιουργία μεγαλύτερων πετρελαϊκών εταιρειών παρατηρούμε την ίδια χρονική περίοδο επίσης και στη Ρωσία και Κίνα οι οποίες είναι σήμερα οι ανερχόμενες ενεργειακές αγορές. Όλα αυτά τα νέα και μεγάλα επιχειρηματικά σχήματα απέβλεπαν στη διεύρυνση του μεριδίου των στην παγκόσμια αγορά, την απόλυτη επικράτηση των στις τοπικές αγορές απ΄ όπου έλκουν την προέλευση τους, τον έλεγχο ευρύτερων γεωγραφικών περιοχών και την περαιτέρω καθετοποίηση της λειτουργίας τους, κυρίως με αύξηση του ποσοστού παραγωγής αργού και φυσικού αερίου από δικά τους ή υπό έλεγχο κοιτάσματα. Επίσης, ένας εξ΄ ίσου σοβαρός λόγος που ώθησε τις συγχωνευόμενες εταιρείες να προσέλθουν σ΄ ένα μεγαλύτερο σχήμα ήτο η ανάγκη για την ενοποίηση των προσφερόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, σήμερα με βάση το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και τη μεγάλη γκάμα προϊόντων των, και αύριο με βάση το υδρογόνο και τις άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η ηλιακή και η αιολική οι οποίες όμως απαιτούν μεγάλες σχετικά επενδύσεις για ν΄ αναπτυχθούν σ’ ένα εμπορικά ανταγωνιστικό επίπεδο.
Γι΄ αυτό οι διαδικασίες που δρομολογήθηκαν το περασμένο δεκαπενθήμερο για την συγχώνευση δύο μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών της χώρας μας, των ΕΛΠΕ και της ΠΕΤΡΟΛΑ έρχονται να ενισχύσουν τις επικρατούσες αυτή την εποχή τάσεις στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως για τη δημιουργία μεγαλύτερων, από τα σημερινά, επιχειρηματικών σχημάτων που θα είναι σε θέση ν΄ ανταγωνισθούν επί ίσοις όροις στη διεθνή εμπορική και επιχειρηματική σκακιέρα.
Για το εάν το νέο διευρυμένο σχήμα των ΕΛΠΕ μπορεί να χαρακτηρισθεί κρατικοποίηση (δηλ. της ΠΕΤΡΟΛΑ) ή ιδιωτικοποίηση (των κρατικά ελεγχόμενων ΕΛΠΕ) αποτελεί κατά τη γνώμη μας ένα μάλλον ακαδημαϊκό ερώτημα και μόνο ο χρόνος θα δείξει πως πραγματικά θα εξελιχθεί η νέα διευρυμένη επιχείρηση από πλευράς ελέγχου και ισορροπιών. Πάντως η πλάστιγγα, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε στη διάθεση μας, κλείνει μάλλον στην άποψη της δημιουργίας μίας μεγάλης πολυμετοχικής εταιρείας στην οποία κύριο λόγο θα έχει τελικά ο όμιλος Λάτση. Σε πρόσφατο άρθρο του στην ΕΣΤΙΑ (5.6.2003) ο γνωστός δημοσιογράφος Κ. Κόλμερ ανέλυσε με τον πλέον εύγλωτον και επεξηγηματικό τρόπο για το πώς έχει σήμερα η μετοχική σύνθεση και πως αυτή αναμένεται να εξελιχθεί στο αμέσως επόμενο διάστημα. Το πιο πιθανό, σύμφωνα με την ανάλυση Κόλμερ, είναι ότι αρκετά σύντομα, ίσως και σε λιγότερο από δύο χρόνια, τα ηνία της διοίκησης των ΕΛΠΕ περιέλθουν στον όμιλο Λάτση αφού λίαν συντόμως θα ελέγχει άνω του 51% της μετοχικής σύνθεσης των νέων ΕΛΛΠΕ.
Όποια και εάν είναι η εξέλιξη του διευρυμένου ομίλου των ΕΛΠΕ από πλευράς μετοχικής σύνθεσης, τα πραγματικά ερωτήματα που προβάλλουν έχουν να κάνουν περισσότερο με τα σχέδια και την μελλοντική πορεία του Ομίλου και τις στρατηγικές επιλογές που θα κληθεί σύντομα να λάβει, παρά με τα ποσοστά της κάθε πλευράς. Το ζητούμενο, και αυτό εκτιμούμε ότι είναι το επιθυμητό και για το Ελληνικό Δημόσιο και τον Όμιλο Λάτση, είναι η δημιουργία μιας μεγάλης, δυναμικής και οικονομικά εύρωστης εταιρείας με δυνατότητα δημιουργίας σε συνεχή βάση νέων αξιών και υπεραξιών έτσι ώστε τα νέα ΕΛΛΠΕ αφ΄ ενός μεν να εκπληρούν τον εθνικό τους ρόλο, ως η Ελληνική παρουσία στην περιφέρεια και στη διεθνή σκηνή, και αφ΄ ετέρου να προσφέρουν απτά χρηματοοικονομικά κέρδη για τις δύο πλευρές. Ήδη η συνολική χρηματιστηριακή αξία της νέας διευρυμένης εταιρείας εκτιμάται στα 2.0 δισεκ. ευρώ, ποσό που την κατατάσσει από τις μεγαλύτερες στην Ελληνική αγορά από πλευράς κεφαλοποίησης με προοπτική περαιτέρω διεύρυνσης της κεφαλαιουχικής της βάσης.
Τα οφέλη από τη συγχώνευση των δύο εταιρειών δεν μπορεί να αναζητηθούν ούτε στην τεχνολογική επάρκεια του διυλιστηρίου της ΠΕΤΡΟΛΑ, ούτε στους πραγματικά μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους που διαθέτει το διυλιστήριο στην Ελευσίνα (3.340.000 κυβ. μέτρα έναντι 2.700.000 κυβ. μ. των ΕΛΠΕ στον Ασπρόπυργο) και οι οποίοι θα ήτο πολύ πιο χρήσιμοι εάν ευρίσκοντο στη Βόρειο Ελλάδα, ούτε στα 140 εκ. € που είναι στα ταμεία της εταιρείας και θα περάσουν τώρα στα ΕΛΠΕ ούτε στις σημερινές οικονομίες κλίμακος οι οποίες δεν είναι ευκαταφρόνητες (250-300 εκ. € μέσα στην επόμενη πενταετία). Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι τα νέα ΕΛΠΕ θα διαθέτουν 4 διυλιστικά συγκροτήματα (Ασπρόπυργος, Ελευσίνα, Θεσσαλονίκη, Σκόπια) συνολικής διυλιστικής ικανότητας που ξεπερνάει τα 18.0x106 τόνους ανά έτος (αργό και πρώτες ύλες), και εκτενείς αποθηκευτικούς χώρους άνω των 7,000,000 κυβ. μέτρων, αρκετούς αγωγούς αργού και προϊόντων και δύο δεξαμενόπλοια. Όλα αυτά όμως σε μία μάλλον περιορισμένη γεωγραφική περιοχή. Εξ’ ου και η ζωτική ανάγκη για επέκταση δραστηριοτήτων στην ευρύτερη περιφέρεια σε πρώτη φάση.
Τα πραγματικά οφέλη θα προκύψουν όμως με την σταδιακή μετατροπή των ΕΛΠΕ, (βοηθούσης όχι τόσο της ΠΕΤΡΟΛΑ όσο του Ομίλου Λάτση) σε μία αμιγώς καθετοποιημένη επιχείρηση με δικά της πετρελαϊκά κοιτάσματα, δικά της δεξαμενόπλοια, συμμετοχή σε μεγάλους διηπειρωτικούς αγωγούς (άρα εξασφάλιση αργού), ενίσχυση του διεθνούς δικτύου προμηθειών και διανομής και επέκταση των δραστηριοτήτων σε όλη την Βαλκανική με τον έλεγχο νέων και σύγχρονων διυλιστηρίων σε Βοσνία – Σερβία και επέκταση του εμπορικού δικτύου σε Ρουμανία, Βουλγαρία, Κροατία και αλλού. Επιπλέον ανοίγονται άριστες προοπτικές για την είσοδο των ΕΛΛΠΕ στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής κατ΄ αρχάς μέσω της μονάδας στη Θεσσαλονίκη εγκ. Ισχύος 400 MW, η κατασκευή της οποίας θα αρχίσει μέσα στους αμέσως επόμενους μήνες, και αργότερα σε άλλα μέρη της Ελλάδας αλλά κυρίως στην περιφέρεια, όπου έχει ήδη δρομολογηθεί συνεργασία με την γνωστή γερμανική εταιρεία ηλεκτρισμού-ενέργειας RWE.
Παράλληλα, και εδώ ίσως θα είναι η πλέον αποτελεσματική στήριξη που εκτιμάται ότι θα προσφέρει η πλευρά Λάτση στα ΕΛΛΠΕ, θα είναι η περαιτέρω ενδυνάμωση του οικονομικού σκέλους των ΕΛΛΠΕ, έτσι ώστε αυτά να είναι σε θέση να λάβουν μέρος στο διεθνές «μεγάλο» παιχνίδι των πετρελαϊκών εταιρειών εξαγοράζοντας άλλες εταιρείες, πωλώντας ώριμα assets, και γενικά αναπτύσσοντας μια ευέλικτη επενδυτική δραστηριότητα, που σήμερα απουσιάζει από τα ΕΛΠΕ. Με όλα αυτά είναι βέβαιο ότι τα διευρυμένα ΕΛΠΕ θα μπορούν να παίξουν ένα πιο ουσιαστικό ρόλο, αρχικά σε περιφερειακό, και αργότερα σε διεθνές επίπεδο, όπου ο Όμιλος Λάτση είναι γνωστός και επάξιος παίκτης εδώ και αρκετά χρόνια.
Μία ενδιαφέρουσα εξέλιξη έχουσα άμεση σχέση με τα ανωτέρω, η οποία όμως δεν έτυχε ουδεμίας προβολής στον Ελληνικό Τύπο, ήτο η εξαγορά από την EFG Private Bank, την ναυαρχίδα του Ομίλου Λάτση που έχει την έδρα της στη Γενεύη, της ιδιωτικής Ελβετικής τράπεζας BCE που ανήκει στην οικογένεια Sandoz. Το ενδιαφέρον της είδησης έγκειται στο γεγονός ότι η εξαγορά αυτή έγινε την ίδια χρονική περίοδο που προχωρούσαν οι διαδικασίες συγχώνευσης ΕΛΠΕ-Πετρόλα. Η εξαγορά αυτή από την EFG Private Bank σε συνδυασμό με τις σταυροειδείς επενδύσεις στην EFG από άλλες μεγάλες διεθνείς Τράπεζες, όπως αυτή της Deutch Bank στην Eurobank, κ.λπ. και συνεργασίες που ευρίσκονται σε εξέλιξη, ενισχύουν περαιτέρω τον Όμιλο Λάτση ο οποίος στον τραπεζικό τομέα έχει πλέον υπό άμεσο διαχείριση κεφάλαια της τάξεως των 25 δισ. δολ. Αυτό σημαίνει ότι ο σημερινός βασικός μέτοχος, και αύριο ο κύριος μέτοχος, των ΕΛΠΕ έχει την απαραίτητη οικονομική ισχύ και μπορεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να προωθήσει περαιτέρω την ανάπτυξη του νέου πετρελαϊκού-ενεργειακού ομίλου ο οποίος απ΄ ότι φαίνεται θα κινηθεί πέρα από τα στενά σύνορα της χώρας μας.