Χωρίς αυτό δεν κινείται... τίποτα. Η κάθε νέα άνοδος της τιμής του φέρνει σε όλους μας ανατριχίλες. Η ακόρεστη δίψα των ανθρώπων για την απόκτησή του, τους κάνει να χάνουν τα λογικά τους και να βγάζουν τον χειρότερο εαυτό τους, το κτηνωδέστερο κομμάτι της φύσης τους. Για την πάρτη του διεξάγονται πόλεμοι και σφαγιάζονται χιλιάδες, χωρίς τον παραμικρό δισταγμό. Βιβλία και ταινίες που το έχουν ως κεντρικό τους θέμα γίνονται αμέσως δημοφιλή.
Το πετρέλαιο είναι για τους λίγους ευλογία, αφού τους προσφέρει αμύθητα πλούτη και για τους πολλούς κατάρα, «τα δάκρυα του διαβόλου», που σταλάζουν πάνω τους κάνοντας τη ζωή τους μαρτυρική. Η Σόνια Σαχ, συγγραφέας της «Ιστορίας του αργού πετρελαίου» (εκδ. «Αγρα»), το οποίο μόλις κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, δίνει στην «Ε» μια αποκαλυπτική συνέντευξη σχετικά με το θέμα, ενώ οι Αντάν Κασόγκι και Ταρίκ Αλί αναφέρονται στη σχέση πετρελαίου και εισβολής των Αμερικανών στο Ιράκ. Τέλος, ένα σπουδαίο μυθιστόρημα που και αυτό κυκλοφόρησε στην Ελλάδα πριν από λίγες μέρες, το «Πετρέλαιο!» (εκδ. «Καστανιώτης»), στο οποίο βασίστηκε η περυσινή ταινία «Θα χυθεί αίμα» που έδωσε το Οσκαρ στον εξαιρετικό Ντάνιελ ντέι Λιούις, μας παρέχει τη δυνατότητα σκιαγράφησης του προφίλ του συγραφέα του, του Απτον Σινκλέρ, ενός ανθρωπιστή δημοσιογράφου και λογοτέχνη, ο οποίος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του αγωνίστηκε για την προώθηση ιδεών που ήλπιζε ότι η αποδοχή τους από την ανθρώπινη κοινωνία θα την έκανε καλύτερη. Το γεγονός ότι 40 χρόνια μετά τον θάνατό του συνεχίζουμε να επιζητούμε απαντήσεις στα ερωτήματα που εκείνος έθεσε, καθιστά την όλη φιλοσοφία ζωής του επίκαιρη όσο ποτέ και τα γραπτά του, όπως το «Πετρέλαιο», διαχρονικούς καθρέφτες της ανθρώπινης απληστίας που εξακολουθεί να οδηγεί στη δυστυχία εκατομμύρια συνανθρώπους μας σε όλη τη Γη.
Ποια ήταν η βασική ιδέα πίσω από τη συγγραφή της «Ιστορίας του αργού πετρελαίου»;
«Η ενέργεια είναι ένα κοινωνικό αγαθό. Ολοι τη χρειάζονται. Και, παρ' όλα αυτά, αντιμετωπίζεται σαν ένα ιδιωτικό αγαθό που αγοράζεται και πωλείται στην υψηλότερη πλειοδοσία. Αυτό ήταν που με ιντρίγκαρε αρχικά για να προχωρήσω στην έρευνα γύρω από το θέμα και τη συγγραφή του βιβλίου».
Μπορείτε να μας δώσετε μια εικόνα της ανθρώπινης κοινωνίας, χωρίς την ύπαρξη του πετρελαίου; Θα ήταν παρόμοια ζοφερή με εκείνη των ταινιών Mad Max;
«Ενδεχομένως. Αλλά όχι απαραίτητα. Θα είχε να κάνει με το πόσο σοφά θα διαχειριζόμασταν τη μετάβαση από την αφθονία πετρελαίου στη μελλοντική ανεπάρκειά του. Εάν προηγουμένως προβούμε στον σχετικό σχεδιασμό, με νέες τεχνολογίες και νέους τρόπους ζωής, τότε η χωρίς πετρέλαιο κοινωνία μπορεί να είναι μια ειρηνική, αρμονική κοινωνία».
Πόσο μακριά πήγε η απερχόμενη κυβέρνηση Μπους για το πετρέλαιο; Ηταν το βασικό της μέλημα η εξυπηρέτηση των συμφερόντων των πετρελαϊκών εταιρειών;
«Η κατανάλωση φτηνού πετρελαίου είναι ο βασικός οδηγός της αμερικανικής οικονομίας. Μέχρι τώρα, καθώς η αμερικανική ηγεσία ενδιαφέρεται να διατηρήσει τον "αμερικανικό τρόπο ζωής" -που σημαίνει την καθημερινή καύση 3 γαλονιών για κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί- τότε ναι, η ευημερία και η ασφάλεια της πετρελαϊκής βιομηχανίας έχει κυρίαρχη θέση στην αμερικανική πολιτική. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Θυμάστε τη δεκαετία του 1970, όταν ο τότε πρόεδρος Κάρτερ δήλωσε ότι "οι ΗΠΑ θα προστατεύσουν τη ροή πετρελαίου χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε μέσο έχουν στη διάθεσή τους και θεωρήσουν απαραίτητο για την επίτευξη του συγκεκριμένου σκοπού". Το περίφημο "δόγμα Κάρτερ"».
Ο πόλεμος στο Ιράκ έγινε για το πετρέλαιο;
«Δεν έγινε για αυτό καθεαυτό το πετρέλαιο. Πιστεύω ότι υπήρξε μια σύγκλιση διαφορετικών κινήτρων. Ενα από αυτά ήταν η δύναμη τού να έχεις το χέρι σου στη "βρύση" των τελευταίων εναπομείναντων μεγάλων πετρελαϊκών αποθεμάτων του κόσμου. Κι αυτό είναι πολύ ισχυρό».
Πού θα παιχτεί μελλοντικά το παιχνίδι του πετρελαίου; Σε ποιες περιοχές του κόσμου;
«Νομίζω περισσότερο στη Δυτική Αφρική. Η Κίνα και οι ΗΠΑ έχουν βάλει "μεγάλα στοιχήματα" εκεί. Και είμαστε όλοι μάρτυρες ενός μεγάλου παγκόσμιου ενδιαφέροντος για τα προβλήματα της Αφρικής, μεγαλύτερου από ποτέ. Οφείλεται δε, στο ότι αυτή είναι η περιοχή απ' όπου θα προέλθει πολύ από το καινούργιο πετρέλαιο του κόσμου».
Υπάρχει κάποιο άλλο στοιχείο σε σχέση με το πετρέλαιο, πέρα από τα κέρδη που αφήνει, που «τρελαίνει» όσους ασχολούνται με την αναζήτησή του;
«Το πετρέλαιο είναι μοναδικό από άποψη ενεργειακής ισχύος. Είναι το προϊόν εκατομμυρίων χρόνων αρχαίας ηλιοβολίας, συμπιεσμένης σε μια εύκολη στη μεταφορά ρευστή μορφή. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο σαν αυτό...».
Τι σας προκάλεσε το μεγαλύτερο σοκ κατά τη διάρκεια συγγραφής του βιβλίου; Ποιο κομμάτι της έρευνάς σας ήταν το πιο αποκαλυπτικό;
«Ο βαθμός στον οποίο ο σύγχρονος βιομηχανικός τρόπος ζωής εξαρτάται από το πετρέλαιο. Πετρέλαιο για τη φτηνή τροφή μας, τα πλαστικά μας, την ταχύτητά μας, τη μετακίνησή μας, τις ανέσεις μας. Η δύναμη του πετρελαίου και των παραγώγων του είναι που τα κάνει όλα αυτά δυνατά».
Λένε ότι το πετρέλαιο είναι «τα δάκρυα του Διαβόλου», από τη στιγμή που η ανακάλυψή του φέρνει μια σειρά καταστροφών στις χώρες όπου ανακαλύπτεται εξαιτίας της απληστίας για την εκμετάλλευσή του.
«Οταν το πετρέλαιο βρίσκεται σε μέρη με φτωχά αναπτυγμένες οικονομίες, μπορεί όντως να "φέρει" μαζί του την καταστροφή. Η Νιγηρία και η Βενεζουέλα είναι καλά παραδείγματα, μέρη στα οποία η διαφθορά και η φτώχεια αυξήθηκαν μετά την ανάπτυξη του πετρελαίου και του αερίου. Αλλά σε χώρες που είναι ήδη αναπτυγμένες και ευημερούσες -όπως η Σκωτία, η Νορβηγία, ο Καναδάς- το πετρέλαιο ή το αέριο δεν αποτελεί κατάρα αλλά ευλογία».
Υπάρχει κάποιο όριο, στο οποίο θα μπορέσουν να σταματήσουν οι πολυεθνικές εταιρείες όταν πρόκειται για την εκμετάλλευση του πετρελαίου;
«Ναι. Οταν οι καταναλωτές θα σταματήσουν να αγοράζουν πετρέλαιο! Κάποτε σκέφτηκα ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει όταν το πετρέλαιο έφτασε 100 δολάρια το βαρέλι, αλλά απ' ό,τι αποδείχτηκε, έκανα λάθος...».
Ποια είναι η άποψή σας για το μέλλον; Θα είναι ένα μέλλον με ή χωρίς πετρέλαιο; Ενα μέλλον που θα καθοριστεί από την απληστία ή τη σύνεση του ανθρώπου;
«Πιθανότατα θα καθοριστεί και από τα δύο. Θα είμαστε όσο άπληστοι μπορούμε μέχρι να φτάσουμε στο μη περαιτέρω. Η κλιματική αλλαγή καταστρέφει τον πλανήτη μας και η μόλυνση τον δηλητηριάζει, ενώ η επιβλαβής διαχείριση των πετρελαιοπαραγωγών κρατών τον "βομβαρδίζει", σημείο στο οποίο ενδεχομένως να επικρατήσει της απληστίας η σύνεση για μετριοπάθεια. Αλλά για μένα το ζήτημα είναι άλλο: μέχρι ποιου σημείου θα φτάσουν οι "ουλές" του πλανήτη, τον οποίο ανελέητα χαρακώνουμε με τη στάση μας απέναντί του; Ουλές που ασφαλώς πολύ σύντομα θα γίνουν και δικές μας...».
(Συνέντευξη της Sonia Shah στον Γιάννη Τριανταφύλλου, από την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 06/11/2008)