Η σύνταξη του προϋπολογισμού για το 2009 γίνεται υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Η μεγάλη αβεβαιότητα για τις οικονομικές εξελίξεις στην Ευρώπη και την παγκόσμια οικονομία καθιστούν το οικονομικό πλαίσιο εξαιρετικά ρευστό. Η οικονομική ύφεση στις ανεπτυγμένες οικονομίες θεωρείται πλέον πραγματικότητα και το ερώτημα είναι πόσο θα διαρκέσει. Η σκληρή αυτή πραγματικότητα δεν φαίνεται να επηρεάζει την ελληνική οικονομία, σύμφωνα με την κυβέρνηση. Μικρή μόνο επιβράδυνση της μεγέθυνσης του ΑΕΠ και αυξήσεις στα έσοδα του προϋπολογισμού με ρυθμό διπλάσιο από την ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ. Το πώς αυτό θα επιτευχθεί δεν μας εξηγείται.
Ακόμη όμως κι αν οι υποθέσεις για το ΑΕΠ και την ανεργία είναι σωστές, το δημοσιονομικό έλλειμμα που προβλέπεται για το 2008 και το 2009 είναι ανέφικτο. Μια απλή ανάγνωση των βασικών μεγεθών της Εισηγητικής Εκθεσης του Προϋπολογισμού είναι αρκετή για να μας επιβεβαιώσει ότι οι στόχοι για το έλλειμμα είναι εκτός πραγματικότητας. Ας πάρουμε το 2008. Αν πάμε σε άλλο πίνακα που απεικονίζει το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης θα δούμε μερικά στοιχεία που προκαλούν απορίες. Το πλεόνασμα των ασφαλιστικών ταμείων και των ΟΤΑ αυξάνεται το 2008 σε σχέση με το 2007, κατά 2,2 δισ. ευρώ. Η αύξηση αυτή είναι μάλλον απίθανη σε μια περίοδο που τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν σημαντικά προβλήματα και τα αποθεματικά τους, λόγω πτώσης στο χρηματιστήριο πρέπει να έχουν μειωθεί. Αν δεχθούμε ότι τα αποτελέσματα αυτά είναι τα ίδια με το 2007, τότε το έλλειμμα του 2008 πρέπει να αυξηθεί αντίστοιχα. Αν λάβουμε υπόψη και ότι οι εθνικολογιστικές διαφορές αυξάνονται και αυτές κατά 500 εκατ. ευρώ, πράγμα που δεν δέχθηκε το 2007 η Eurostat, τότε και αυτό πρέπει να προστεθεί στο έλλειμμα. Τέλος, ο Προϋπολογισμός προβλέπει αύξηση εσόδων κατά 10,1%. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι το ποσοστό αυτό είναι ανέφικτο. Αρα με βάση πιο λογικές υποθέσεις θα υπάρξει και στα έσοδα μια υστέρηση περί το 1 δισ. ευρώ. Ολα αυτά μας ανεβάζουν το έλλειμμα στο 4% του ΑΕΠ.
Εξίσου απογοητευτική είναι και η εικόνα για το 2009. Το πρώτο ερώτημα είναι πως θα αυξηθούν τα τακτικά έσοδα με ρυθμό 13,2% όταν η ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ θα είναι περί το 6%; Με βάση τα στοιχεία που δίνει η ίδια η εισηγητική έκθεση, η ελαστικότητα των εσόδων ως προς το ΑΕΠ σπάνια ξεπερνά το 1%. Για το 2009 η ελαστικότητα αυτή είναι πάνω από το 2%. Κάτι τέτοιο όμως δεν το έχουμε ξαναδεί στην πρόσφατη ιστορία της χώρας. Αν υποθέσουμε τώρα ότι τα έσοδα θα αυξηθούν κατά 8%, υπόθεση αρκετά αισιόδοξη, τότε τα έσοδα του 2009 θα είναι μικρότερα κατά 3,8 δισ. περίπου, δηλαδή κατά 1,4% του ΑΕΠ. Αυτό και μόνον μας δίνει ένα έλλειμμα για το 2009, που φτάνει το 3,4%. Αν σε αυτά κάνουμε ανάλογες προσαρμογές για τη γενική κυβέρνηση που αναφέραμε για το 2008, τότε το έλλειμμα του 2009 ξεπερνά το 4%.
Ολα αυτά τα αναφέρουμε για να δείξουμε ότι δυστυχώς ο προϋπολογισμός του 2009 όσο και η εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2008 χαρακτηρίζονται από μια υπεραισιοδοξία που δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από τα γεγονότα. Σε μια εποχή με πολλές δυσκολίες και μεγάλες αβεβαιότητες, ο προϋπολογισμός θα έπρεπε να περνάει στην κοινωνία και στους οικονομικούς φορείς ένα μήνυμα εμπιστοσύνης για την πολιτική της κυβέρνησης. Κάτι τέτοιο όχι δεν γίνεται, αλλά δημιουργεί τη βεβαιότητα ότι η κυβέρνηση αν θέλει να υλοποιήσει τον προϋπολογισμό πρέπει να πάρει νέα και σκληρά φορολογικά μέτρα. Αν όμως κάτι τέτοιο δεν είναι στις προθέσεις της κυβέρνησης, τότε το δημοσιονομικό πρόβλημα θα γίνει οξύτερο και η χώρα θα αντιμετωπίσει πολύ σοβαρά προβλήματα.
Ο κ. Βασίλης Θ. Ράπανος είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23/11/2008)