Του David Ignatius
Το Ιράκ αναμένεται να ξαναρχίσει την Κυριακή τις εξαγωγές πετρελαίου από την Τουρκία και μάλιστα σε σταθερότερες τιμές από ό,τι την εποχή του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν. Είναι μια μικρή ένδειξη ότι η παγκόσμια αγορά είναι έτοιμη να υποδεχτεί το Ιράκ ως σύγχρονο και δυναμικό έθνος.
Οι ΗΠΑ θα πρέπει να ενθαρρύνουν αυτήν την αλλαγή το ταχύτερο. Αντί γι’ αυτό ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης του Ιράκ με αργούς ρυθμούς, όπως τον εφαρμόζει ο Πολ Μπρέμερ, ο τσάρος της αμερικανικής κατοχής του Ιράκ, εμποδίζει τον «εξιρακισμό» του νέου Ιράκ. Με τη διαδικασία την οποία ακολουθεί, μετατρέπει τον πόλεμο για την απελευθέρωση του Ιράκ σε πόλεμο για την κατοχή της χώρας.
Επιβλαβείς καθυστερήσεις
Ο σταθερός αλλά επιφυλακτικός Μπρέμερ ακύρωσε προσφάτως τη διεξαγωγή τοπικών εκλογών στην Νατζάφ, φοβούμενος πιθανώς ότι θα νικούσαν οι υποψήφιοι που είναι εχθρικά διακείμενοι προς τις ΗΠΑ. Πριν από αυτό είχε εγκαταλείψει το σχέδιο για να τη διεξαγωγή μιας μεγάλης ανοιχτής συνάντησης 300 πολιτικών ηγετών του Ιράκ τον Ιούλιο και προτίμησε να διορίσει ένα 30μελές συμβούλιο.
«Αν δεν μας δώσουν ελευθερία τι θα κάνουμε; Εχουμε υπομονή αλλά όχι για πολύ», είπε ο Αρσαντ Σουλτάν Αμπου Γκιλάλ, ο Ιρακινός που πολλοί πίστευαν ότι θα κέρδιζε τις εκλογές στη Νατζάφ, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Τhe New York Times.
Οι καθυστερήσεις του Μπρέμερ είναι κατανοητές, δεδομένης της ρευστής κατάστασης ως προς την ασφάλεια στο Ιράκ. Είναι όμως επιβλαβείς. Όσο καθυστερεί η πολιτική αλλαγή στο Ιράκ τόσο θα πληθαίνουν οι ειδήσεις για Αμερικανούς στρατιώτες που σκοτώνονται σε αυτόν τον πόλεμο για την επιβολή της ειρήνης.
Η επιτυχία του Μπρέμερ θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να δώσει τον έλεγχο της χώρας στους Ιρακινούς και όχι από το να αποκτήσει η Προσωρινή Συμμαχική Διοικητική Αρχή, της οποία ηγείται μεγαλύτερο έλεγχο.
Η βιομηχανία πετρελαίου του Ιράκ είναι χαρακτηριστική περίπτωση για το πώς η πολιτική της κατοχής που ακολουθούν οι Αμερικανοί στη χώρα στρέφεται εναντίον τους. Οι Ιρακινοί χρειάζονται απεγνωσμένα ξένες επενδύσεις για να αξιοποιήσουν τα μεγάλα αποθέματα πετρελαίου που διαθέτουν. Οι επενδυτές όμως πρέπει να είναι βέβαιοι ότι συνεργάζονται με μια νόμιμη ιρακινή κυβέρνηση, ώστε τα συμφέροντά τους να προστατεύονται.
Η κατοχική διοίκηση του Μπρέμερ δεν είναι εξουσιοδοτημένη να συνάπτει μακροπρόθεσμες συμφωνίες όπως δεν ήταν και η κυβέρνηση του Σαντάμ την εποχή των κυρώσεων του ΟΗΕ στο Ιράκ.
Το δίλημμα
Αναλογιστείτε το σοβαρό δίλημμα που αντιμετωπίζει η βιομηχανία πετρελαίου στο Ιράκ: Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να πάψει να τελεί υπό τον έλεγχο του κράτους και να ιδιωτικοποιηθεί, ώστε να μπορεί να ανταγωνιστεί επιθετικά όπως κάνουν ήδη οι ρωσικές πετρελαϊκές επιχειρήσεις. Ορισμένοι άλλοι διατείνονται ότι η ταχεία ανάπτυξή της μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα με συμφωνίες για την κατανομή της παραγωγής με δυτικές επιχειρήσεις οι οποίες εκμεταλλεύονται το ιρακινό πετρέλαιο. Κάποιοι άλλοι τάσσονται υπέρ του να διατηρήσει το Ιράκ την παραδοσιακή του πολιτική, δηλαδή να έχει υπό τον έλεγχό του τις πετρελαιοβιομηχανίες και να προχωρεί σε συμφωνίες με δυτικές επιχειρήσεις για την παροχή υπηρεσιών. Ποια είναι η σωστή απόφαση:
Δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα, όμως την απόφαση πρέπει να την πάρουν οι Ιρακινοί. Μια λύση επιβεβλημένη από τους Αμερικανούς δεν θα θεωρηθεί νόμιμη από τις δυτικές πετρελαϊκές επιχειρήσεις.
«Ουδείς σώφρων άνθρωπος θα επένδυε σήμερα στο Ιράκ εξαιτίας των λεηλασιών και των πυροβολισμών και της ανυπαρξίας ιρακινής κυβέρνησης», λέει ο Ουαλίντ Χαντούρι, ιρακινής καταγωγής αναλυτής ο οποίος διευθύνει την επιθεώρηση Middle East Economic Survey.
Οι Ιρακινοί θα πρέπει επίσης να αποφασίσουν τι θα κάνουν με τις συμφωνίες που είχε συνάψει το προηγούμενο καθεστώς. Η σημαντικότερη εξ αυτών είναι η συμφωνία του 1997, με τη ρωσική Λουκόιλ, για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Δυτικής Κούρνα, τα οποία θα μπορούσαν να αποφέρουν 600.000 με 700.000 βαρέλια την ημέρα. Η Λουκόιλ ανακοίνωσε προσφάτως ότι ξανάνοιξε τα γραφεία της στη Βαγδάτη και ότι σχεδιάζει να στείλει τεχνικούς στη Δυτική Κούρνα.
Το πρόβλημα είναι, όπως υποστηρίζουν ειδικοί, ότι η συμφωνία με τη Λουκόιλ είναι παράνομη γιατί υπεγράφη ενόσω ίσχυαν οι κυρώσεις του ΟΗΕ κατά του Ιράκ. Εάν η συμφωνία με τη Λουκόιλ ισχύει ή όχι, και αυτό θα πρέπει να το αποφασίσουν οι Ιρακινοί.
Αντί όμως να ενθαρρύνει τους Ιρακινούς ειδικούς να ανακτήσουν τον έλεγχο της βιομηχανίας τους, η ομάδα του Μπρέμερ εστιάζει την προσοχή της στην εξουδετέρωση του κόμματος Μπάαθ. Αυτό όμως είναι λάθος, υποστηρίζει ο Ράαντ Αλκαντίρι, ιρακινής καταγωγής αναλυτής στην εταιρεία PFC Energy, ο οποίος επισκέφθηκε προσφάτως τη Βαγδάτη. Ανώτατα στελέχη της ενεργειακής βιομηχανίας πιθανώς εξαναγκάστηκαν να προσχωρήσουν στο Μπάαθ, προσθέτει. Εχουν συνεπώς πετρέλαιο στα χέρια τους και όχι αίμα.
Το γεγονός ότι συνελήφθη ο σύμβουλος του Σαντάμ, Αμπίντ Χαμίντ Μαχμούντ Τικρίτι, θα πρέπει να υπενθυμίσει στους Ιρακινούς ότι τα πράγματα σιγά σιγά βελτιώνονται. Η ανέλιξη του Μαχμούντ από σωματοφύλακα σε πολιτικό σύμβουλο καταδεικνύει την ωμότητα του σανταμικού καθεστώτος- στο οποίο μορφωμένοι διπλωμάτες και τεχνοκράτες παραμερίστηκαν από ανθρώπους οι οποίοι ήταν κάτι περισσότερο από φονιάδες.
«Διεθνοποίηση» της κατοχής
Μια άλλη εξέλιξη η οποία θα πρέπει να ενθαρρύνει τον Μπρέμερ, είναι το ότι 20.000 στρατιώτες από συμμαχικές χώρες θα αρχίσουν να φθάνουν στο Ιράκ στα μέσα Αυγούστου. Αυτή η «διεθνοποίηση» της κατοχής θα βγάλει τις αμερικανικές δυνάμεις από την απομόνωσή τους και θα τις καταστήσει λιγότερο ευάλωτες. Θετικό επίσης είναι και το γεγονός ότι η Γερμανία συμφώνησε να συμβάλει στην ανοικοδόμηση.
Εφτασε η στιγμή οι Ιρακινοί να δημιουργήσουν τη δική τους κυβέρνηση, όπου άνθρωποι σαν τον Μαχμούντ δεν θα έχουν θέση. Ακόμη και ο Αχμέντ Τσαλαμπί, ο ευνοούμενος του Πενταγώνου ηγέτης της ιρακινής αντιπολίτευσης ζητεί από τον Μπρέμερ να προχωρήσει γρηγορότερα. «Ο Μπρέμερ χρειάζεται περισσότερη βοήθεια από τους Ιρακινούς για να επιτύχει», λέει ο Φράνσις Μπρούκ, Αμερικανός σύμβουλος του Τσαλαμπί. «Πρέπει να προχωρήσουμε προς τη δημοκρατία».
(Από την εφημερίδα Καθημερινή 21/06/03)