Των Arkady Ostrovsky – Leyla Boulton
Ο αγωγός Blue Stream προοριζόταν ως το έργο ναυαρχίδα –ένας τρόπος να επιταχυνθεί η οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας μέσω φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου. Αντίθετα, το πρωτοποριακό αυτό έργο απειλεί να βρεθεί στο επίκεντρο μίας παρατεταμένης νομικής διένεξης μεταξύ των δύο χωρών. Ο αγωγός, που εκτείνεται σε μήκος 1.213 χιλιομέτρων, κυρίως υποθαλάσσια, στον βυθό της Μαύρης Θάλασσας, κόστισε 3,3 δις. δολάρια και χρειάστηκε τρία χρόνια για να κατασκευαστεί, υπήρξε δε ένα από τα πλέον φιλόδοξα προγράμματα που ανέλαβε ο ρωσικός μονοπωλιακός κολοσσός φυσικού αερίου Gazprom. Κατασκευασμένος από την ιταλική ΕΝΙ, χρηματοδοτήθηκε με πιστώσεις ευρωπαϊκών και ιαπωνικών τραπεζών και διασφαλίσθηκε με συμβόλαιο που προβλέπει ότι η Τουρκία θα πρέπει να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο για 25 χρόνια ή στην αντίθετη περίπτωση να καταβάλλει μετρητά (ρήτρα take or pay).
Ωστόσο, η Τουρκία διαπίστωσε ότι είχε υπερεκτιμήσει τη ζήτηση φυσικού αερίου και τώρα επιχειρεί να επαναδιαπραγματευθεί τους όρους με την Gazprom. Αν οι δύο πλευρές δεν φθάσουν σε συμβιβασμό, η υπόθεση θα καταλήξει σε διαιτητικό δικαστήριο στη Γενεύη, απειλώντας την αξιοπιστία της Τουρκίας ως αγοράστριας και προκαλώντας ζημιά στα μελλοντικά αντίστοιχα προγράμματα της Gazprom, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιαζόμενου βορειοευρωπαϊκού αγωγού προς τη Γερμανία και τη Βρετανία. Ο Σεργκέι Κουπριάνοφ, εκπρόσωπος της Gazprom, δήλωσε ότι η συrρικνούμενη οικονομία της Τουρκίας, η χαμηλότερη από την αναμενόμενη ζήτηση φυσικού αερίου και η αποτυχία δημιουργίας ενός νέου δικτύου διανομής εντός της χώρας είναι η ρίζα του προβλήματος. Συμφώνησε, ωστόσο, ότι απεδείχθη πιο δαπανηρή για την Τουρκία η αγορά φυσικού αερίου που εισάγεται μέσω του Blue Stream παρά εάν προήρχετο μέσω του υπάρχοντος δικτύου στις βαλκανικές χώρες. Ο κ. Κουπριάνοφ υποστήριξε ότι η Gazprom είναι έτοιμη να διαπραγματευθεί εκπτώσεις στις τιμές για την ερχόμενη πενταετία. Η Gazprom είναι επίσης έτοιμη να μεταβάλει τον όγκο του φυσικού αερίου που διοχετεύεται στην Τουρκία, με την προϋπόθεση ότι η συνολική ποσότητα του φυσικού αερίου που θα παραδοθεί κατά την 25ετή περίοδο θα παραμείνει η ίδια. Επιπλέον, η Gazprom προσφέρεται να επενδύσει τα κέρδη από τις πωλήσεις φυσικού αερίου στην ανάπτυξη δικτύων διανομής στην Τουρκία.
Ανώτατος αξιωματούχος της κρατικής εταιρείας φυσικού αερίου της Τουρκίας, Botas, υποστηρίζει ότι η χώρα επιθυμεί να «επιλύσει το πρόβλημα μέσω διαπραγματεύσεων» με την Gazprom και όχι στα δικαστήρια. Η διένεξη, πάντως, περιπλέκεται από το γεγονός ότι οι δύο πλευρές δεν συμφωνούν αν το συμβόλαιο τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου ή στις 20 Αυγούστου του 2003. Υπάρχει, επίσης, δυσαρέσκεια για τον μαθηματικό τύπο που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό των τιμών του φυσικού αερίου. Αυτήν την εβδομάδα, η Gazprom κατέθεσε αίτηση σε διοικητικό δικαστήριο, ζητώντας να διορθωθεί, όπως υποστήριξε, ένα τυπογραφικό λάθος στη φόρμουλα τιμών.
Σημειωτέον ότι η διένεξη συμπίπτει χρονικά με τις απόπειρες της Άγκυρας να πατάξει τη διαφθορά και να επαναδιαπραγματευθεί συμφωνίες αγοράς ενέργειας που συνήφθησαν πριν η χρηματοοικονομική κρίση να προκαλέσει συρρίκνωση της οικονομίας κατά 10%, το 2001.