Η ρητορική του ιμπεριαλισμού έχει αναβιώσει. Μαζί με την πραγματικότητά της. «Το να σταματήσουμε είναι επικίνδυνο, το να υποχωρήσουμε, όλεθρος». Όχι… δεν το είπε ο Τζορτζ Μπους για να δικαιολογήσει τον πόλεμο κατά του Ιράκ. Ούτε θα το πει… για να δικαιολογήσει τη μελλοντική επίθεση κατά του Ιράν. Το δόγμα των προληπτικών χτυπημάτων υπερασπιζόταν ήδη το 1805 από την Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών. Όπως η Rax Britannica, που είδαμε να αναβιώνει από τον «καλοπροαίρετο» ιμπεριαλισμό του Τόνι Μπλερ, υλοποιώντας το όραμα του Τ.Ε. Λόρενς του 1920 για ένα ευτυχισμένο Ιράκ με ευημερούσα οικονομία και πολιτισμένη κοινωνία. Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στράφηκαν και στρέφονται στο προληπτικό χτύπημα, ως ένα εργαλείο που βελτιώνει το γόητρο και διατηρεί μια ευνοϊκή ισορροπία ισχύος.
Οι παραλληλισμοί ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν υποδηλώνουν και το μέλλον. Και προεκτείνονται και στην οικονομία. Η ρητορική του ιμπεριαλισμού δεν είναι παρούσα μόνο στο διεθνές δίκαιο. Αποτελεί πραγματικότητα και στην οικονομία. Το δόγμα των προληπτικών ενεργειών, στην πλανητική νομισματική τάξη πραγμάτων εκφράζεται, φυσικά, και από τον Αλαν Γκρίνσπαν. Ο δεύτερος ισχυρότερος άνδρας στις ΗΠΑ μετά τον πρόεδρο, ο περισσότερο πολιτικοποιημένος τραπεζίτης στον κόσμο, είναι ο ιδανικός εκπρόσωπος του δόγματος αυτού. Ο Αλαν Γκρίνσπαν είναι αποφασισμένος να αποκρούσει με τον «προληπτικό πόλεμο» που διεξάγει, την απειλή του deflation. Προς το παρόν, ο «πόλεμος» περιορίζεται σε μια επιθετική μορφή άμυνας για να αντιμετωπίσει με τη μείωση του κόστους του χρήματος ως «δικλίδα ασφαλείας» τον εφιάλτη του deflation για την αμερικανική οικονομία. Είμαι σίγουρη ότι η ιστορία θα τον δικαιώσει…
Γνωρίζει πολύ καλά ο Αλαν Γκρίνσπαν ότι ο αποπληθωρισμός είναι ύπουλη εξέλιξη για μια οικονομία που αν συμβεί θα χαθούν τα πάντα καθώς θα εγκλωβιστεί η χώρα –όπως η Ιαπωνία- σε έναν φαύλο κύκλο πτώσης των τιμών, των μισθών και των κερδών που οδηγεί στον οικονομικό μαρασμό. Από τη συνεχή πτώση θα πληγεί η αξία του εισοδήματος και των επενδύσεων, πυροδοτώντας επιδείνωση των χρεών, συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και τις βιομηχανίες σε χρεοκοπία. Όπως ακριβώς έγινε την εφιαλτική εποχή της μεγάλης κρίσης (Great Depression) στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930. Ο «πόλεμος» αυτός προϋποθέτει φυσικά την εφαρμογής μιας μοντέρνας νομισματικής πολιτικής που θα ενσωματώνει ριζοσπαστικές ιδέες.
Μια πολιτική που είναι αναγκαία και για τη Ζώνη του Ευρώ. Ωστόσο, η πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) είναι αρτιοσκληρωτική και οπισθοδρομική. Με την ενίσχυση του ευρώ και την εξασθένηση της ζήτησης, οι πιθανότητες μιας Κεϊνσιανού τύπου «παγίδας ρευστότητας», που καθιστά αναποτελεσματική τη νομισματική πολιτική, είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Η μείωση των επιτοκίων του ευρώ είναι πλέον ζωτικής σημασίας.
Ο Αλαν Γκρίνσπαν έχει ήδη μειώσει τα αμερικανικά επιτόκια 13 φορές από τον Ιανουάριο του 2001 –από το 6,5% στο 1%- στα χαμηλότερα επίπεδα από τον Ιούλιο του 1958, που ήταν μόλις 0,68%. Από τις 6 Μαΐου, την ημέρα που κήρυξε ο Γκρίνσπαν επισήμως τον πόλεμο κατά του deflation, τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, όπως η απόδοση των ομολόγων, έχουν κατρακυλίσει κατά τρία τέταρτα της ποσοστιαίας μονάδας. Στόχος της FED πρωτίστως είναι να κλειδώσει την πτώση αυτή, καθώς τα χαμηλά μακροπρόθεσμα επιτόκια είναι ζωτικής σημασίας για τα στεγαστικά δάνεια, την αγορά ακινήτων και τις επενδύσεις των επιχειρήσεων. Όταν η FED άρχισε να μειώνει τα επιτόκια τον Ιανουάριο του 2001, η απόδοση του 10ετούς κρατικού ομολόγου ήταν γύρω στο 5% και έχει πέσει στο 3,25% στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 45 ετών. Στο ανακοινωθέν της Τετάρτης (25/6) επαναλήφθηκε η γνωμάτευση της 6ης Μαΐου ότι «ενώ έχουν εξισορροπηθεί οι κίνδυνοι για την αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας, η περαιτέρω πτώση του πληθωρισμού από τα ήδη χαμηλά του επίπεδα –με άλλα λόγια deflation- είναι ανεπιθύμητη»… Παρά το γεγονός ότι τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν αύξηση του πληθωρισμού, ωστόσο έχει πέσει στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 40 ετών και σε σχεδόν μηδενική βάση, εξέλιξη που καθιστά δύσκολη την αντιμετώπιση του deflation. Ο δομικός πληθωρισμός ενώ επί τα επτά χρόνια κυμαινόταν μεταξύ 2-3%, έχει πέσει στο 1%.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ιαπωνίας έχουν κάνει ομαδικώς «κοινωνικό χαρακίρι». Η πολιτική τους βύθισε στην «παγίδα ρευστότητας» την οικονομία και σε πρωτοφανή πολυετή κρίση. Οι άρρωστες τράπεζες ακόμη δεν έχουν ξεφύγει από τον εφιαλτικό κίνδυνο των αλυσιδωτών εκρήξεων του deflation, που προκάλεσε τη βαθύτερη ύφεση των τελευταίων 25 ετών που έπληξε το (μόλις πριν από 12 χρόνια) βιομηχανικό «θαύμα» του κόσμου. Η πτώση των τιμών καταναλωτή συνεχίστηκε –για 44ο μήνα- τον Μάιο οξύνοντας τον εφιάλτη του deflation. Η πρόσφατη ριζοσπαστική προσπάθεια του νέου διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας (BoJ), Τοσιχίκο Φουκούινα να δημιουργήσει πληθωριστικές συνθήκες για να καταπολεμηθεί ο αποπληθωρισμός, ανατρέπει το κατεστημένο των υπόλογων συναδέλφων του στην Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας για το κατάντημα της οικονομίας.
(Της Ζέτα Ζήκου από την εφημερίδα Καθημερινή 29/06/03)