Όπως το διαρκώς διευρυνόμενο σύμπαν, η ExxonMobil φαίνεται να μη γνωρίζει όρια. Τα κέρδη των 45 δισ. δολ. για το 2008 ήταν η μεγαλύτερη απόδοση που έχει καταγράψει εισηγμένη εταιρεία στην ιστορία. Ο δεύτερος στη βαθμολογία; Η Exxon, το 2007. Ο τρίτος; Η Exxon, το 2006. Η ραγδαία υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου σίγουρα θα πλήξει σε κάποιο βαθμό τα φετινά κέρδη. Αλλά ακόμα και έτσι προκύπτουν ευκαιρίες για την Exxon, που αποτέλεσε για πολύ καιρό τον αδιαμφισβήτητο ηγέτη των μεγάλων παικτών του κλάδου, καθώς η εταιρεία έχει ένα τεράστιο απόθεμα μετοχών και ρευστών για την εξαγορά αντιπάλων. Πράγματι, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα σενάριο με την εταιρεία να χάνει την ηγετική της θέση. Ακόμη και εν μέσω της απότομης ύφεσης η μετοχή της Exxon έχει αντισταθεί, υποχωρώντας μόνο 15% το περασμένο έτος, έναντι πτώσης 22% για τους αντιπάλους της και 38% για τον Standard & Poor’s 500. «Αν μία μόνο πετρελαϊκή εταιρεία μείνει στο τέλος, αυτή θα είναι η Exxon», λέει ο Fadel Gheit, αναλυτής της Oppenheimer & Co με μακρά εμπειρία στη βιομηχανία.
Ωστόσο, αν και φαίνεται αήττητη, η Exxon είναι εκπληκτικά ευάλωτη. Συνεντεύξεις με αναλυτές της βιομηχανίας, συμβούλους καθώς και με πρώην και νυν στελέχη της εταιρείας δημιουργούν αμφιβολίες για τη στρατηγική και τις προοπτικές ανάπτυξης. Τα αποθέματα πετρελαίου και η παραγωγή της Exxon συρρικνώνονται και η εταιρεία βασίζεται στο λιγότερο πολύτιμο φυσικό αέριο για να τα αναπληρώσει. Ακόμη χειρότερα, λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος από το φυσικό αέριο από μία μόνο χώρα –το Κατάρ– που θα μπορούσε να αλλάξει τους όρους της συμφωνίας ανά πάσα στιγμή.
Η Exxon φαίνεται να βασίζεται υπερβολικά σε ένα εγχειρίδιο που καταρτίστηκε πριν από μερικές δεκαετίες. Η αποστροφή στο ρίσκο που επιδεικνύει η εταιρεία, ένα σημείο υπερηφάνειας για την ίδια, την οδήγησε να αποσυρθεί οριστικά από κερδοφόρα έργα. Και η αλαζονεία της εταιρείας –όπως εκλαμβάνεται από ορισμένους– που αντανακλάται στην απόρριψη των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και τις τεταμένες σχέσεις της με ορισμένες κυβερνήσεις επιβαρύνει τις δραστηριότητές της.
Όλες οι μεγάλες εταιρείες του χώρου βρίσκονται αντιμέτωπες με τη σπαζοκεφαλιά του μεγέθους τους, ωστόσο καμία περισσότερο από την Exxon. Το μέγεθός της καθιστά πιο δύσκολη την περαιτέρω ανάπτυξη – ή ακόμα και το εγχείρημα να διατηρηθεί στα ίδια επίπεδα. Από τη συγχώνευση με τη Mobil το 1999, η συνολική βάση αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου της εταιρείας έχει ελάχιστα μετακινηθεί, ενώ την ίδια στιγμή η παραγωγή έχει μειωθεί. Η εξαγορά μιας άλλης εταιρείας θα πρόσθετε στις ταμειακές της ροές, ωστόσο δεν θα άλλαζε την αδυναμία της να αναπτυχθεί με τις δικές της δυνάμεις.
ΕΝΑ «ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΟ» OUTLOOK ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ
Τα νούμερα της Exxon στην παραγωγή καθρεφτίζουν την αποτυχία. Το 2001, ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Lee F. Raymond, δεσμεύτηκε να αυξήσει την ημερήσια παραγωγή στα 5 εκατ. βαρέλια έως το 2005, από 4,25 εκατ. βαρέλια. Αντ’ αυτού, ο λογαριασμός μειώθηκε. Το 2006, με τις τιμές του πετρελαίου να διογκώνονται, ο μέσος όρος της ημερήσιας παραγωγής διαμορφώθηκε στα 4,23 εκατ. βαρέλια και η Exxon επέκτεινε το στόχο των 5 εκατ. βαρελιών για το 2010. Το 2007 η παραγωγή έφτασε μόλις τα 4,18 εκατ. βαρέλια. Καθώς οι τιμές βρέθηκαν να καταγράφουν ράλι το 2008 –πριν βουτήξουν αργότερα μέσα στο έτος– η παραγωγή μειώθηκε περαιτέρω στα 3,92 εκατ. βαρέλια.
Οι επιδόσεις της Exxon θέτουν ένα ερώτημα που κάποτε ήταν αδιανόητο: Έφτασε η εταιρεία στα όρια των παραγωγικών της δυνατοτήτων; Ο εκπρόσωπος της εταιρείας, Alan Jeffers, απορρίπτει τέτοια ζητήματα. Επισημαίνει ότι η Exxon ποτέ δεν έθεσε συγκεκριμένους στόχους για την παραγωγή, αλλά μάλλον «προβαίνει σε εκτιμήσεις αναφορικά με την ανάπτυξη της παραγωγής». Αυτές οι εκτιμήσεις, λέει, αποδείχθηκαν λάθος: «Τα σχέδια είναι σχέδια και τα πραγματικά γεγονότα μπορεί να είναι διαφορετικά».
Η Exxon όχι μόνο παράγει λιγότερο, αλλά αντιμετωπίζει δυσκολίες και στο να αντικαταστήσει το πετρέλαιο που αντλεί από το έδαφος. Το 2007 η εταιρεία αντικατέστησε το 76% των περίπου 1,52 δισ. βαρελιών που παρήγαγε εκείνο το έτος, σύμφωνα με σχετική γνωστοποίηση προς την αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SEC). Τα νούμερα για το 2008, που αναμένεται να ανακοινωθούν μέσα στο μήνα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι χειρότερα. Και αυτό γιατί η SEC μετρά στα αποθέματα μόνο εκείνα που είναι οικονομικά βιώσιμα με βάση την τιμή του πετρελαίου την τελευταία ημέρα του έτους. Στις 31 Δεκεμβρίου του 2008, η τιμή για ένα βαρέλι αργού είχε διαμορφωθεί στα 44,60 δολ., λιγότερο από το μισό σε σχέση με το κλείσιμο του 2007 στα 95,98 δολ. Όσο χαμηλότερη είναι η τιμή του πετρελαίου τόσο χαμηλότερο είναι και το ποσοστό των αποθεμάτων της Exxon που θα ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο.
Αυτό το έτος μπορεί να μην είναι πολύ καλύτερο από το προηγούμενο. Ύστερα από διαμαρτυρίες, τόσο από την Exxon όσο και από άλλες εταιρείες, ότι η μέτρηση για την τιμή στο τέλος του έτους είναι άδικη, η SEC θα επιτρέψει στις εταιρείες να ξεκινήσουν τον υπολογισμό της εμπορευσιμότητας των αποθεμάτων τους με βάση την ετήσια μέση τιμή. Το 2008 ήταν περίπου 100 δολ. το βαρέλι, αλλά σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές αναμένεται να υποχωρήσει στα 45 με 60 δολ. το βαρέλι για το 2009. Αν επαληθευτούν οι εκτιμήσεις, τα αποθέματα των μεγάλων πετρελαϊκών κολοσσών –συμπεριλαμβανομένης και της Exxon– θα είναι «απογοητευτικά», αναφέρει ο Chris Ruppel, αναλυτής στη χρηματιστηριακή Execution με έδρα το Κονέκτικατ. Ο εκπρόσωπος της Exxon, Alan Jeffers, επισημαίνει ότι τα σχετικά νούμερα των αποθεματικών είναι αυτά που υπολογίζει η ίδια η εταιρεία – και χρησιμοποιεί για να σχεδιάσει τις επενδύσεις της.
Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ EXXON
Αν και το ευρύ χαρτοφυλάκιο της εταιρείας καλύπτει τον πλανήτη, η μέση ημερήσια παραγωγή καταγράφει σταθερή μείωση.
- ΗΠΑ: Μαζί με το Κατάρ, οι ΗΠΑ αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή κερδών για την Exxon. Οι δραστηριότητες παραγωγής και διύλισης πετρελαίου και φυσικού αερίου εκτείνονται από την Αλάσκα, το Κολοράντο, τον Κόλπο του Μεξικού, τη Λουιζιάνα, το Τέξας κ.ά. Δεν αποτελεί αγορά με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά έχει την υψηλότερη ζήτηση για ορυκτά καύσιμα στον κόσμο.
- ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Οι υπεράκτιες επενδύσεις της Exxon στην περιοχή –που μετρούν ήδη μισό αιώνα– αφορούν κυρίως το φυσικό αέριο. Δεδομένης της αυξανόμενης δίψας της Ευρώπης για φυσικό αέριο αναμένεται οι επενδύσεις αυτές να συνεχίσουν να αποτελούν σημαντική πηγή κερδών για την Exxon για άλλες δύο ή τρεις δεκαετίες.
- ΑΝΓΚΟΛΑ ΚΑΙ ΝΙΓΗΡΙΑ: Μαζί οι δύο χώρες αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι στο παγκόσμιο παζλ πετρελαίου και φυσικού αερίου της Exxon. Οι αναταραχές στη Νιγηρία, ωστόσο, καθιστούν αυτό το τμήμα του χαρτοφυλακίου της εταιρείας στην Αφρική ενδεχομένως το πιο επικίνδυνο.
- ΚΑΤΑΡ: Οι επενδύσεις της Exxon στο Κατάρ αποτελούν ένα τεράστιο στοίχημα στο υγροποιημένο φυσικό αέριο ενόψει της αναμενόμενης εκρηκτικής ανάπτυξης της ζήτησης παγκοσμίως για φυσικό αέριο.
- ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ: Μεταξύ του Καζακστάν και της Ρωσίας, η Exxon συμμετάσχει σε τρία γιγαντιαία έργα πετρελαίου - Kashagan, Tengiz και Sakhalin-Ι. Τα δύο τελευταία έχουν ήδη αρχίσει να παράγουν.
ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Η Exxon φαίνεται να μην ανησυχεί για τις τάσεις στην παραγωγή της. Αποτελεί μία από τις πιο τεχνολογικά προηγμένες επιχειρήσεις της βιομηχανίας και τα κέρδη ανά βαρέλι που καταγράφει είναι από τα υψηλότερα. Πράγματι, δύο από τα βασικά γνωρίσματα στην καρδιά του επιχειρηματικού μοντέλου της Exxon είναι η μεγάλη αυτο-επιβεβαίωση και η αυστηρή προσκόλληση στο μοντέλο ανάπτυξης, ανεξάρτητα των συνθηκών στις αγορές.
Ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Rex W. Tillerson, που ανέλαβε τα ηνία της Exxon το 2006, διοικεί την εταιρεία με τον ίδιο τρόπο που πάντα έτρεχε η εταιρεία. Ο Tillerson είναι πιο διαλλακτικός και πολιτικά προσανατολισμένος απ’ ό,τι ο προκάτοχος του Raymond, αλλά οι διαφορές μεταξύ τους έχουν να κάνουν περισσότερο με το στυλ παρά με την ουσία.
Ήσυχος και σοβαρός, ο Tillerson ήταν το τέλειο ταίρι για την Exxon. Εισήλθε στην εταιρεία αμέσως μετά το κολέγιο και αναρριχήθηκε γρήγορα στην εταιρική αλυσίδα. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ως ανώτερο στέλεχος της Exxon με εποπτεία στις δραστηριότητες στην πρώην Σοβιετική Ένωση, διαπραγματεύτηκε την απόκτηση του 30% του Sakhalin-Ι, ενός γιγαντιαίου πεδίου πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Ρωσία. Ο Tillerson «είχε το είδος της προσωπικότητας που έκανε τους Ρώσους να ανταποκρίνονται», επισημαίνει ο Eugene Lawson, που εκείνη την περίοδο ήταν επικεφαλής του Επιχειρηματικού Συμβουλίου ΗΠΑ-Ρωσίας. «Είχε μια ιδιαίτερη παρουσία στο χώρο. Σε κοίταζε στα μάτια. Τον ενδιέφερε να γίνει η δουλειά».
Σήμερα, ο Tillerson διοικεί την Exxon από τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας στο Ίρβινγκ του Τέξας, ένα πραγματικό φρούριο που θυμίζει τα γραφεία της CIA στη Βιρτζίνια.
«ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΑ ΚΟΤΣΙΑ»
Ο Tillerson συχνά επικαλείται την «πειθαρχία» στην Exxon για την ολοκλήρωση των έργων εντός των χρονοδιαγραμμάτων και του προϋπολογισμού. Όλες οι μεγάλες πετρελαϊκές ισχυρίζονται ότι παραμένουν κοντά στους στόχους τους, ανεπηρέαστες από το αν οι τιμές του πετρελαίου βρίσκονται στα 130 δολ. το βαρέλι (καθιστώντας ελκυστική σχεδόν κάθε συμφωνία) ή στα 30 δολ. το βαρέλι (σκοτώνοντας την όρεξη για νέα έργα). Ωστόσο, οι αναλυτές επισημαίνουν ότι η Exxon είναι η πιο ανηλεής, αρνούμενη σε καλούς ή κακούς καιρούς να μετακινηθεί από τους στόχους της – ακόμη και σε βάρος της ανάπτυξης.
Μερικές φορές η Exxon είναι ιδιαίτερα προσεκτική, αποχωρώντας από ελπιδοφόρα έργα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν την εταιρεία να αναπτυχθεί. Ας εξετάσουμε την ιστορία του Blackbeard West, ενός πεδίου 28 μίλια από την ακτή της Λουιζιάνα στον Κόλπο του Μεξικού.
Το Φεβρουάριο του 2005 η Exxon ξεκίνησε να κατασκευάσει την πιο βαθιά πετρελαιοπηγή. Το έργο προκαλούσε νευρικότητα καθώς αποτελούσε μια βουτιά στα 32.000 πόδια –έξι μίλια– κάτω από τον πυθμένα του Κόλπου του Μεξικού. Ήταν πιθανώς επικίνδυνο, λόγω της τεράστιας πίεσης και θερμότητας σε αυτά τα βάθη, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν διαδοχικές εκρήξεις, καταστρέφοντας την εξέδρα, θέτοντας σε κίνδυνο πολλές ζωές και δημιουργώντας έναν οικολογικό εφιάλτη. Η Exxon και οι συνεργάτες της αποφάσισαν να συνεχίσουν το έργο καθώς η γεωλογία στην περιοχή ήταν παρόμοια με τα πεδία στον Κόλπο που έδιναν σημαντικά κέρδη μόλις 70 μίλια μακριά. Τα στοιχεία που είχαν συγκεντρωθεί υποδείκνυαν ότι το πεδίο ενδεχομένως να περιέχει παραπάνω από 1 δισ. βαρέλια. Αν ήταν πραγματικά έτσι, το Blackbeard θα αποτελούσε ένα νέο σύνορο για την Exxon, αλλά και για το σύνολο της βιομηχανίας. Ορισμένα περιοδικά το χαρακτήρισαν το πιο σημαντικό πεδίο.
Ύστερα από 18 μήνες η γεώτρηση είχε φτάσει τα 30.067 πόδια, μόλις 2.000 πόδια από το στόχο. Και εκεί η Exxon σταμάτησε. Αφότου ξόδεψε περίπου 180 εκατ. δολ. η εταιρεία εγκατέλειψε τη γεώτρηση.
Η Exxon δεν θα δώσει πληροφορίες για το τι συνέβη στο Blackbeard, πέρα από το να διευκρινίσει ότι η πίεση αυξήθηκε υπερβολικά. Ωστόσο, αναλυτές και στελέχη της βιομηχανίας επισημαίνουν ότι η Exxon ανησύχησε όταν η πίεση έφτασε κοντά στα όρια του εξοπλισμού και των εργαλείων. Ο Thomas M. Hamilton, πρώην στέλεχος της Exxon και ιδιοκτήτης της εταιρείας που βρισκόταν μεταξύ των αρχικών επενδυτών στο Blackbeard, δηλώνει ότι η πίεση ήταν τόσο ισχυρή που ταρακούνησε την εξέδρα.
Μόλις ένα χρόνο αργότερα η γεώτρηση συνεχίστηκε υπό νέα διοίκηση. Ο James R. Moffett, συμπρόεδρος της μικρής McMoRan Exploration με έδρα τη Λουιζιάνα, αναφέρει ότι η Exxon είχε διαβάσει λάθος τις εξισώσεις για την πίεση: Λόγω των ειδικών συνθηκών που επικρατούν σε αυτά τα βάθη, η πίεση στο Blackbeard θα υποχωρούσε και πάλι έπειτα από λίγες δεκάδες πόδια, καθιστώντας το έργο λιγότερο επικίνδυνο. Ο Moffett πήγε να εργαστεί στο Blackbeard το Μάρτιο του 2008. Επιβεβαιώνοντας τις εκτιμήσεις, η πίεση υποχώρησε. Ο Moffett συνέχισε τη γεώτρηση για άλλα 2.900 πόδια και στις 20 Οκτωβρίου –επτά μήνες μετά την επανέναρξη των εργασιών– ανακοίνωσε ότι ενδεχομένως να έχει εντοπίσει «από μισό δισ. έως αρκετά δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου». «Θα δούμε», απαντά ο εκπρόσωπος της Exxon, Kenneth Cohen. «Εύχομαι σε όλους να είναι καλά».
Οι αντίπαλοι της Exxon ετοιμάζονται για το μέλλον. Η γαλλική Total έχει ανακοινώσει τη μεταμόρφωσή της σε «εταιρεία ενέργειας» διαλαλώντας την εμπειρία της στην κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων. Η Chevron επενδύει στην άλγη. Η BP έριξε 500 εκατ. δολ. για τη δημιουργία ενός κέντρου ανάπτυξης βιοκαυσίμων στην Καλιφόρνια.
Σε αντίθεση, ο Tillerson δήλωσε στους δημοσιογράφους τον Ιανουάριο ότι η Exxon δεν επενδύει στις υφιστάμενες τεχνολογίες εναλλακτικής ενέργειας, επειδή «αυτές οι τεχνολογίες είναι παλιές. Εάν σημειωθεί μια θεμελιώδης μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα, η τεχνολογία δεν έχει ανακαλυφθεί». Η εταιρεία χρηματοδοτεί δράσεις βασικής έρευνας, σημείωσε ο ίδιος. Θα δαπανήσει περίπου 125 εκατ. δολ. για μια περίοδο 10 ετών στο Global Climate & Energy Project, μια εγκατάσταση στο πανεπιστήμιο του Stanford που χρηματοδοτείται επίσης από την General Electric, την Toyota και τη Schlumberger.
Πέρα από αυτό, η Exxon δεν είναι ένας αναγνωρίσιμος παίκτης στα εργαστήρια εναλλακτικής ενέργειας μέσα και γύρω από τη Silicon Valley. Ο Vinod Khosla, ένας από τους πιο επιθετικούς επενδυτές στο χώρο των εναλλακτικών καυσίμων, αναφέρει ότι συχνά συναντά εκπροσώπους των μεγάλων πετρελαϊκών, αν και όχι από την Exxon, η οποία «ακόμη ζει σε έναν άλλο κόσμο». Ο Jay D. Keasling, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνια, του οποίου οι ιδέες στην εναλλακτική ενέργεια έχουν προσελκύσει περίπου 1 δισ. δολ. σε ιδιωτικές επενδύσεις –τα 500 εκατ. δολ. από την BP– δηλώνει ότι έχει προσεγγίσει την Exxon. «Πιστεύω ότι πρόκειται να παίξουν ένα παιχνίδι αναμονής προκειμένου να δουν τι θα κάνουν οι άλλες εταιρείες», συμπληρώνει ο ίδιος.
Η Exxon είναι επίσης πίσω από την εποχή της στις σχέσεις της με ξένες κυβερνήσεις. Για πολλά χρόνια οι μεγάλες εταιρείες του κλάδου αποκλείστηκαν από μεγάλα μέρη λόγω του αυξανόμενου εθνικισμού σε χώρες όπως η Ρωσία, η Βραζιλία και η Βενεζουέλα. Αυτό έχει ξεκινήσει να αλλάζει.
Με τα αποθέματα και την παραγωγή να παραμένουν αμετάβλητα και τις τιμές του πετρελαίου να υποχωρούν, η Exxon φαίνεται να οδεύει προς μια νέα μεγάλη εξαγορά. Σε μια συνάντηση με δημοσιογράφους στο Σικάγο, ο Tillerson αναφέρθηκε στο θέμα. Πάντοτε πειθαρχημένος, επισήμανε ότι οι δυνητικοί πωλητές θα πρέπει να αντιμετωπίσουν μερικές δυσκολίες ακόμα πριν δεχτούν το είδος της τιμής που προτίθεται να καταβάλει.
Σίγουρα, μια σημαντική εξαγορά θα μεγαλώσει την Exxon. Ωστόσο, «το μεγαλύτερο δεν είναι και αυτόματα το καλύτερο», όπως επισημαίνει ο J. Robinson West, διευθύνων σύμβουλος της PFC Energy, εταιρείας συμβούλων με έδρα την Ουάσινγκτον. «Πρέπει να τρέχεις ολοένα και πιο γρήγορα προκειμένου να διατηρήσεις τη θέση σου». Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα για την Exxon: ότι η διατήρηση της θέσης της θα αρκεί.
(www.capital.gr, 07/03/2009)