Διασχίζοντας πρόσφατα τον ποταμό Τεμπίσκε της Κόστα Ρίκα, είδα έναν κροκόδειλο να καταπίνει μια πέρκα μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα. Δεν είχα ξαναδεί κάτι τέτοιο. Ωστόσο, είναι μια εμπειρία που μπορεί κανείς να ζήσει παντού στην Κόστα Ρίκα. Περισσότερο από το 25% της χώρας είναι προστατευόμενες περιοχές, χάρις στο μοναδικό σύστημα που εφαρμόζει για την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας της. Ενα σύστημα από το οποίο θα μπορούσαν να διδαχθούν πολλοί. Η Κόστα Ρίκα επιμένει πως οικονομική ανάπτυξη και οικολογία μπορούν να βαδίζουν χέρι χέρι. Εχει δημιουργήσει μια ολιστική στρατηγική για την ανάπτυξη, βάσει της οποίας υπολογίζει τα πάντα. Αν, π.χ., ένα εργοστάσιο χημικών πωλεί τόνους ζιζανιοκτόνων αλλά ρυπαίνει ένα ποτάμι, τότε η ανάπτυξή του δεν είναι έντιμη. Πρέπει να πληρώνει κανείς για να χρησιμοποιεί τη φύση, αφού το κλίμα, το νερό, τα κοράλλια, τα ψάρια και τα δάση δεν διανοείται κανείς πια πως προσφέρονται δωρεάν. Η διαδικασία ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90, όταν η Κόστα Ρίκα συνειδητοποίησε την απίστευτη βιοποικιλότητά της, αλλά και το γεγονός ότι το μέλλον της οικονομίας της στηριζόταν στην προστασία αυτής της βιοποικιλότητας. Εκανε, λοιπόν, κάτι το πρωτοφανές: ανέθεσε την ενέργεια, το περιβάλλον, τα ορυχεία και το νερό στο ίδιο υπουργείο - το υπουργείο Περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με τον Κάρλος Ροδρίγκες, αρμόδιο υπουργό την περίοδο 2002-2006, οι ομόλογοί του άλλων χωρών «είναι περιθωριοποιημένοι», καθώς θεωρούνται άτομα που προσπαθούν να εμποδίσουν πράγματα να συμβούν και βασικό καθήκον τους είναι να αντιμάχονται τους υπουργούς Ενέργειας. Με την ανάθεση της ενέργειας και του περιβάλλοντος στον ίδιο υπουργό, η Κόστα Ρίκα «δημιούργησε έναν πολύ διαφορετικό τρόπο σκέπτεσθαι». Τώρα, σύμφωνα με τον κ. Ροδρίγκες, «ο τομέας του περιβάλλοντος μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις στην ενέργεια, με το σκεπτικό ότι αν θέλουμε φθηνή ενέργεια, ο καλύτερος τρόπος είναι να στραφούμε στις ανανεώσιμες πηγές».
Η Κόστα Ρίκα επένδυσε σημαντικά ποσά στην υδροηλεκτρική, την αιολική και τη γεωθερμική ενέργεια, από τις οποίες καλύπτει σήμερα περισσότερο από το 95% των αναγκών της, έναντι 50% το 1985. Το πιο ενδιαφέρον, όμως, είναι πως παρότι πριν από πέντε χρόνια ανακάλυψε δικά της κοιτάσματα αργού, αποφάσισε να απαγορεύσει την άντληση, για να μη ρυπάνει την πολιτική ή το περιβάλλον της! Ο κ. Ροδρίγκες υπήρξε πρωτοπόρος της ιδέας ότι σε μια χώρα όπως η Κόστα Ρίκα, που στηρίζεται στον τουρισμό και τη γεωργία, οι υπηρεσίες που παρέχουν τα οικοσυστήματα είναι σημαντικοί μοχλοί ανάπτυξης και πρέπει να πληρώνει κανείς γι’ αυτά. Σήμερα, οι περισσότερες χώρες δεν συνυπολογίζουν τα «παράπλευρα θύματα» των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η Κόστα Ρίκα αποφάσισε να πληρώνει τους γαιοκτήμονες που διατηρούν άθικτα τα δάση και καθαρούς τους ποταμούς. Επέβαλε, δε, φόρο επί των εκπομπών καυσαερίων -το 3,5% της αγοραίας αξίας των ορυκτών καυσίμων- και με τα έσοδα ανταμείβει τις φυλές αυτοχθόνων που προστατεύουν τα δάση τους. Συζητώντας για ένα νέο ενεργειακό μέλλον, πρέπει να θυμόμαστε ότι η φύση παρέχει ένα απίστευτο φάσμα οικονομικών υπηρεσιών. Αν οι κυβερνητικές πολιτικές δεν αναγνωρίσουν αυτές τις υπηρεσίες και δεν ανταμείψουν όσους φροντίσουν τη διατήρησή τους, φύση και άνθρωποι θα γίνουν φτωχότεροι.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 16/04/2009)