Η απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αναθέσει τα ηνία της τουρκικής διπλωματίας στον Αχμέτ Νταβούτογλου δεν αποτέλεσε έκπληξη. Τα μέσα ενημέρωσης στη γειτονική χώρα είχαν ουσιαστικά προαναγγείλει την εξέλιξη αυτή τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Ο αποκαλούμενος «Κίσινγκερ της Τουρκίας» θεωρείται ο άνθρωπος που έχει χαράξει την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης του ισλαμικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) από το 2002 όταν κέρδισε, πρώτη φορά, την εξουσία και αναλαμβάνει πλέον να την εφαρμόσει. Παράλληλα η κίνηση Ερντογάν θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μια απόπειρα να ελέγξει έναν από τους τελευταίους πυλώνες του κεμαλικού κατεστημένου, το υπουργείο Εξωτερικών.
Ως την περασμένη Παρασκευή ο 50χρονος κ. Νταβούτογλου κινούσε τα νήματα από το παρασκήνιο. Ηταν εκείνος που με την αναβίωση της θεωρίας του «νεοοθωμανισμού», την οποία πρώτος διατύπωσε ο πρώην πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ στις αρχές της δεκαετίας του 1990, προσέδωσε κινητικότητα στην εξωτερική πολιτική της Αγκυρας στη Μέση Ανατολή. Η διαμεσολάβηση της Τουρκίας στις συνομιλίες Ισραήλ- Συρίας αλλά και προς τη Χαμάς κατά τον πρόσφατο πόλεμο στη Γάζα, η στρατηγική του διαλόγου ακόμη και με τους Κούρδους του Βόρειου Ιράκ και η έντονη δραστηριοποίηση στον Καύκασο, με αποκορύφωμα την προσέγγιση με την Αρμενία, αποτέλεσαν ιδέες του νέου υπουργού. Αυτός έσπευσε στην Ουάσιγκτον να προετοιμάσει την επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στην Τουρκία. Διπλωματικοί κύκλοι στην Αθήνα εκτιμούν ότι «πρέπει κατ΄ αρχήν να δούμε πώς θα κινηθεί ο νέος υπουργός εντός της διπλωματικής γραφειοκρατίας. Παράλληλαχρειάζεται να παρατηρήσουμε πώς θα “παντρευθεί” η μεσανατολική με την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική της Τουρκίας». Ορισμένοι πάντως εκτιμούν ότι η Αγκυρα δεν θα χρειαστεί να διαλέξει ανάμεσα σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή.
«Κρίνοντας από τη μέχρι σήμερα συμπεριφορά τηςη Τουρκία επιθυμεί μιαν “α λα καρτ” προσέγγιση με την Ευρώπη. Από αυτή την άποψη»καταλήγουν«η Αγκυρα μπορεί να “πλασάρει” τον εαυτό της ως γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής».
Το όραμα του κ. Νταβούτογλου αναλύεται στο βιβλίο που έγραψε το 2001, με τίτλο «Στρατηγικό βάθος- Η διεθνής θέση της Τουρκίας». Τι υποστηρίζει λοιπόν ο «Κίσινγκερ της Τουρκίας»; Το βασικό του επιχείρημα είναι ότι η εξωτερική πολιτική της Αγκυρας έδινε επί πολλά χρόνια υπερβολική έμφαση στις σχέσεις με τη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αγνοώντας τα τουρκικά συμφέροντα σε άλλες περιοχές, κυρίως στη Μέση Ανατολή και στη Ρωσία. Η Τουρκία λοιπόν πρέπει να συνδυάσει τον φιλοδυτικό ρόλο της με τη μουσουλμανική κληρονομιά της, ώστε «να επαναρρυθμίσει» τη διπλωματία της και να αποκτήσει το αναγκαίο «στρατηγικό βάθος» που περιγράφεται στο ομώνυμο βιβλίο. Αυτό προϋποθέτει «μηδενικά προβλήματα» στην περιφέρειά της ώστε να ασκήσει την «ήπια ισχύ» της.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κ. Νταβούτογλου δεν αφιερώνει στο βιβλίο μεγάλο μέρος στις σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο. Αυτό δεν σημαίνει ότι αδιαφορεί για τα ελληνοτουρκικά ή για το Κυπριακό. Αλλωστε, στο «Στρατηγικό βάθος» χαρακτηρίζει ως λάθη του παρελθόντος το γεγονός ότι η Αγκυρα δεν κατάφερε να αποτρέψει τον έλεγχο της Ελλάδας επί των νησιών του Αιγαίου, ο οποίος έχει κατοχυρωθεί με διεθνείς συνθήκες. Παράλληλα ο κ. Νταβούτογλου υποστηρίζει ένθερμα την εκμετάλλευση των μουσουλμανικών πληθυσμών στα Βαλκάνια για την προώθηση των τουρκικών συμφερόντων- κάτι που θα πρέπει να προβληματίσει σοβαρά την Αθήνα όσον αφορά την πολιτική που θα πρέπει να ακολουθήσει έναντι της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη.
(Από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 05/05/2009)