Στη λογική του «ωμού εκβιασμού» των Ευρωπαίων κινείται η Αγκυρα προκειμένου να συναινέσει οριστικά στη δίοδο του αγωγού φυσικού αερίου Νabucco από το έδαφός της. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ υπέγραψε μεν την περασμένη Παρασκευή στην Πράγα τη Διακήρυξη για την κατασκευή του αγωγού, η οποία θεωρείται το πρώτο βήμα για την υπογραφή της Συμφωνίας Διακυβερνητικής Συνεργασίας, πιθανότατα στα τέλη Ιουνίου στην τουρκική πρωτεύουσα. Ωστόσο, προειδοποίησε τους «27» πως αν δεν ανοίξει το διαπραγματευτικό κεφάλαιο της Ενέργειας τότε η Τουρκία ίσως επανεξετάσει τη στάση της. Και αυτό, κατά τον κ. Γκιουλ, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, να αυξήσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία και να ανεβάσει τις διεθνείς τιμές του φυσικού αερίου.
«Αν θέλουμε να επιτύχουμε (σ.σ.: στα σχέδιά μας) είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει συνεργασία και αλληλεγγύη και από τις δύο πλευρές. Πιστεύουμε ότι η έναρξη διαπραγματεύσεων για το κεφάλαιο της Ενέργειας θα προσέφερε μεγάλο όφελος» υπογράμμισε χαρακτηριστικά ο κ. Γκιουλ, εκ των βασικών πρωταγωνιστών της Συνόδου για την Ενέργεια που διοργάνωσε η τσεχική προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) την περασμένη Παρασκευή.
Τ ο συγκεκριμένο κεφάλαιο παραμένει κλειστό λόγω της άρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Λευκωσία θεωρεί ότι η πρακτική της Αγκυρας να αμφισβητεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα για έρευνες και εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της (ΑΟΖ) δεν επιτρέπει την υποχώρησή της στο θέμα του κεφαλαίου «Ενέργεια».
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο επιχείρησε να υποβαθμίσει τον συσχετισμό που έκανε ο τούρκος πρόεδρος. Η Αγκυρα όμως έχει επανειλημμένως θέσει το ζήτημα αυτό, για το οποίο, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη της Ουάσιγκτον. Ερωτηθείς σχετικά χθες εκπρόσωπος της Επιτροπής σχολίασε ότι το άνοιγμα του κεφαλαίου της Ενέργειας δεν είναι δικό της πρόβλημα «αλλά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου» . Και εμφανίστηκε επιφυλακτικός ως προς την οριστική κατάληξη της συμφωνίας για το πέρασμα του Νabucco από την Τουρκία εντός του Ιουνίου.
Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα «Τhe Guardian», η Σύνοδος της Πράγας υπήρξε επιτυχής και αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και αυτό καθώς, σύμφωνα με τη δήλωση ευρωπαίου διπλωμάτη, «οι Τούρκοι απεδέχθησαν τους όρους μας. Δεν υπάρχει αιρεσιμότητα» . Κατά τον «Guardian»: «η Αγκυρα έκανε σκληρό παζάρι, επιμένοντας στη συλλογή ενός “φόρου” επί του αερίου που θα γέμιζε τον αγωγό και απαιτώντας να κατακρατεί ένα 15% του αερίου σε προνομιακές τιμές. Αυτό θα καθιστούσε τον Νabucco μη βιώσιμο οικονομικά» . Οπως δήλωσε όμως μετά ο ευρωπαίος επίτροπος αρμόδιος για την ενέργεια Αντρις Πίλμπαγκς «το αίτημα του 15% πλέον δεν υπάρχει».
Τα αποτελέσματα της συνόδου υπήρξαν πάντως εξαιρετικά πολύπλοκα. Ο βασικός σκοπός της διοργάνωσής της ήταν να εξασφαλιστεί το απαραίτητο φυσικό αέριο για να γεμίσει ο πολυδιαφημισμένος και πολυδάπανος Νabucco (το κόστος του οποίου ανέρχεται σε περίπου 8-9 δισ. ευρώ), ο οποίος αποτελεί το βασικό τμήμα στο παζλ αγωγών που ονομάζεται «Νότιος Διάδρομος» (οι άλλοι δύο αγωγοί είναι ο ΤGΙ που ενώνει Τουρκία- Ελλάδα- Ιταλία και ο υποθαλάσσιος White Stream που συνδέει τη Γεωργία με τη Ρουμανία μέσω Μαύρης Θάλασσας). Ο σχεδιασμός προβλέπει ότι θα έχει μήκος 3.300 χλμ. και η κατασκευή θα αρχίσει το 2011. Θα ενώνει την Τουρκία με την Αυστρία και η πρώτη μεταφορά φυσικού αερίου (από την Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή) προβλέπεται να πραγματοποιηθεί το 2014.
Η σύνοδος υποβαθμίστηκε καθώς οι περισσότεροι ηγέτες των «27» επέλεξαν να μη συμμετάσχουν, με συνέπεια να καταλήξει σε συνάντηση της «τρόικας» (τσεχική προεδρία, Επιτροπή, Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου) με τους εκπροσώπους Αζερμπαϊτζάν, Γεωργίας, Τουρκίας, Καζαχστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν και Αιγύπτου. Τη Διακήρυξη για τον Νότιο Διάδρομο υπέγραψαν μόνο η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία και η Αίγυπτος.
Η Γεωργία και η Τουρκία θεωρούνται βασικοί διαμετακομιστικοί κρίκοι για τη μεταφορά των ενεργειακών πόρων της Κασπίας στη Δύση. Ωστόσο οι τρεις χώρες οι οποίες διαθέτουν τα κοιτάσματα που θα γέμιζαν τον Νabucco (Καζαχστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν) αρνήθηκαν να υπογράψουν τη Διακήρυξη καθώς σύμφωνα με πληροφορίες οι δεσμεύσεις των Ευρωπαίων ότι θα παράσχουν την αναγκαία ζήτηση για φυσικό αέριο δεν τους έπεισαν. Οπως παρατήρησε και ο Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ, ο προσφάτως διορισθείς ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Πολιτειών για ενεργειακά θέματα, «οι χώρες της Κεντρικής Ασίας θέλουν να υπογράψουν δεσμευτικές νομικές συμφωνίες, όχι διακηρύξεις».
Οι ενεργειακές ισορροπίες της Αθήνας
Οι εξελίξεις στη Σύνοδο για την Ενέργεια στην Πράγα επηρεάζουν και την Ελλάδα, η οποία τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών δεν προέβη σε κάποιο σχόλιο για τα αποτελέσματα της συνόδου, παρά τις δηλώσεις Γκιουλ. Σύμφωνα όμως με ασφαλείς πληροφορίες, η Αθήνα θα έπρεπε να προβληματιστεί από την προσπάθεια της ΕΕ να προσεταιριστεί την Αγκυρα, μετατρέποντάς την σε ενεργειακό πυλώνα.
Εμπειροι διπλωμάτες σημειώνουν ότι «ο Νότιος Διάδρομος ταυτίζεται με τον Νabucco. Τόσο ο αγωγός ΤGΙ (Τουρκίας- Ελλάδος- Ιταλίας) όσο και ο White Stream που θα ενώνει υπαθαλασσίως μέσω Μαύρης Θάλασσας τη Γεωργία και τη Ρουμανία δεν απασχολούν τόσο πολύ τους θερμότερους υποστηρικτές του Νabucco, δηλαδή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και αυτό διότιειδικά ο ΤGΙ, εφόσον λειτουργήσει, θα πάρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν. Κατά σύμπτωση όμωςτο αζερικό φυσικό αέριο θεωρείται προς το παρόν το μόνο σίγουρο για τον... Νabucco, με κάποια όμως ψήγματα αμφισβήτησηςκαθώς το Αζερμπαϊτζάν για την ώρα δεν διαθέτει επαρκή αποθέματα για να καλύψει την εξωτερική ζήτηση».
Παράλληλα το σοβαρότερο πρόβλημα με τον συγκεκριμένο αγωγό είναι ότι επιχειρείται να κατασκευαστεί προτού καν εξευρεθεί το αέριο που θα τον γεμίσει. Το ίδιο άλλωστε συνέβη με τον αγωγό πετρελαίου Μπακού- Τσεϊχάν, τον οποίο επίσης προώθησαν οι Αμερικανοί απλώς και μόνο για να απομονώσουν τη Μόσχα. Αυτή τη φορά ο στόχος είναι ο ρωσικός αγωγός South Stream για τον οποίο οι προκαταρκτικές εργασίες έχουν προχωρήσει ώστε τον Μάιο του 2010 να είναι έτοιμα τα χωροταξικά σχέδια του αγωγού ο οποίος από τη Βουλγαρία, μέσω Σερβίας, Κροατίας και Βοσνίας, θα φθάνει ως την Αυστρία. Χθες μάλιστα ανακοινώθηκε ότι τις προσεχείς ημέρες θα υπογραφεί η συμφωνία για τη συγκρότηση κοινοπραξίας σχετικά με την κατασκευή του σερβικού τμήματος του αγωγού. Το ίδιο αναμένεται να γίνει σύντομα με τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Ωστόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες, πιέζοντας με το επιχείρημα του υψηλού κόστους, θέλουν να αποτρέψουν την κατασκευή του, προβάλλοντας δημοσίως την ανάγκη διαφοροποίησης των πηγών.
Η ελληνική πλευρά προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ του South Stream, ο οποίος θα έχει απόληξη στην Ελλάδα, και των αμερικανικών πιέσεων για τον Νabucco. Στο πρόσφατο Φόρουμ για την Ενέργεια που έλαβε χώρα στη Σόφια ο πρωθυπουργός κ. Κ. Καραμανλής υποστήριξε πως η Ελλάδα είναι πρόθυμη να αναλάβει τον ρόλο που της αντιστοιχεί, κάνοντας χρήση της γεωστρατηγικής θέσης της. Επέμεινε ιδιαίτερα στη συμφωνία που υπεγράφη από τον υπουργό Ανάπτυξης κ. Κ. Χατζηδάκη και τον βούλγαρο ομόλογό του για τον αγωγό διπλής ροής φυσικού αερίου. Ο αγωγός αυτός, μήκους 120 χλμ., θα συνδέει την Κομοτηνή με το Ντιμιτρόφγκραντ. Με τον τρόπο αυτό η Αθήνα φαίνεται, σύμφωνα με παρατηρητές ενεργειακών ζητημάτων, πως εξετάζει το ενδεχόμενο να αξιοποιήσει τον ΤGΙ ώστε μέσω δεσμών αγωγών να διοχετεύει αέριο, έστω και σε μικρές ποσότητες, προς χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
(Από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 12/05/2009)