Τον 19ο αιώνα κυριάρχησε η Βρετανική Αυτοκρατορία, τον 20ό οι ΗΠΑ. Τώρα μπορεί να μπαίνουμε στον ασιατικό αιώνα, όπου κυριαρχούν η ανερχόμενη Κίνα και το νόμισμά της. Παρότι το δολάριο ως μεγάλο αποθεματικό νόμισμα δεν θα χάσει το κύρος του εν μια νυκτί, δεν μπορούμε να θεωρούμε τίποτα δεδομένο. Πολύ σύντομα, τη θέση του μπορεί να διεκδικήσουν άλλα νομίσματα, κυρίως το κινεζικό ρενμίμπι. Αυτό θα έχει σοβαρές επιπτώσεις για τις ΗΠΑ, καθώς θα εκμηδενίσει τη δυνατότητά τους να χρηματοδοτήσουν με μικρό κόστος τον προϋπολογισμό και τα εμπορικά ελλείμματα.
Κατά παράδοση, οι αυτοκρατορίες στις οποίες ανήκει το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα είναι επίσης καθαροί πιστωτές στο εξωτερικό. Η Βρετανική Αυτοκρατορία έπεσε -και η στερλίνα έχασε τον σχετικό τίτλο- όταν η Βρετανία έγινε καθαρός οφειλέτης, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα, την αντίστοιχη θέση καταλαμβάνουν οι ΗΠΑ. Παρουσιάζουν τεράστιο δημοσιονομικό και εμπορικό έλλειμμα και στηρίζονται στην καλοσύνη των ξένων πιστωτών, οι οποίοι έχουν αρχίσει να νιώθουν άβολα με τη συσσώρευση όλο και περισσότερων στοιχείων ενεργητικού σε δολάρια. Η πτώση του δολαρίου μπορεί να είναι ζήτημα χρόνου.
Τι, όμως, θα μπορούσε να αντικαταστήσει το αμερικανικό νόμισμα; Η στερλίνα, το γιεν και το ελβετικό φράγκο παραμένουν ελάσσονος σημασίας, καθώς οι χώρες τους δεν είναι μεγάλες δυνάμεις. Ο χρυσός παραμένει κειμήλιο από τις εποχές των βαρβάρων, καθώς η αξία του αυξάνεται μόνο όταν ο πληθωρισμός βρίσκεται ψηλά. Το ευρώ υπονομεύουν οι φόβοι για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μένει το ρενμίμπι.
Η Κίνα είναι πιστώτρια χώρα με μεγάλα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών, μικρό δημόσιο έλλειμμα, πολύ χαμηλότερο δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ από τις ΗΠΑ και εύρωστη ανάπτυξη. Και ήδη κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Το Πεκίνο κάλεσε για την υιοθέτηση νέου διεθνούς αποθεματικού νομίσματος με τη μορφή των ειδικών τραβηχτικών δικαιωμάτων του ΔΝΤ (καλαθιού δολαρίων, ευρώ, στερλινών και γιεν). Σύντομα θα θελήσει να συμπεριληφθεί και το δικό του νόμισμα στο καλάθι, καθώς και να χρησιμοποιηθεί στο διμερές εμπόριο.
Προς το παρόν, το κινεζικό νόμισμα είναι κάθε άλλο παρά έτοιμο. Θα πρέπει πρώτα η Κίνα να χαλαρώσει την απαγόρευση κυκλοφορίας χρημάτων εντός και εκτός της χώρας, να καταστήσει το νόμισμά της πλήρως μετατρέψιμο για τέτοιες συναλλαγές, να συνεχίσει τις εγχώριες χρηματοοικονομικές μεταρρυθμίσεις και να προσδώσει ρευστότητα στις αγορές ομολόγων της.
Αν η Κίνα και άλλες χώρες αποφασίσουν να διαφοροποιήσουν τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα -κάτι που αναπόφευκτα θα πράξουν- οι ΗΠΑ θα υποφέρουν. Το τίμημα θα είναι να καταλήξουν οι Αμερικανοί να πληρώνουν περισσότερα για τα εισαγόμενα αγαθά, ενώ τα επιτόκια των δανείων θα αυξηθούν. Το υψηλότερο κόστος δανεισμού θα υπονομεύσει την κατανάλωση, τις επενδύσεις και την ανάπτυξη.
Η πτώση του δολαρίου μπορεί να χρειαστεί περισσότερα από δέκα χρόνια, ίσως όμως επέλθει νωρίτερα αν δεν τακτοποιήσουμε τα οικονομικά μας. Οι ΗΠΑ πρέπει να ελέγξουν δαπάνες και δανεισμό και να επιδιώξουν ανάπτυξη στηριγμένη όχι σε φούσκες περιουσιακών στοιχείων και πιστώσεων. Τώρα που η θέση του δολαρίου δεν είναι πλέον τόσο ασφαλής, θα πρέπει να θέσουμε νέες προτεραιότητες: υποδομές, εναλλακτικές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, παραγωγικό ανθρώπινο κεφάλαιο.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 15/05/2009)