Την ανησυχία του σχετικά με την πιθανότητα να ξεσπάσει μία μελλοντική διαμετακομιστική κρίση αερίου μέσα στους επόμενους μήνες και ειδικότερα τον επόμενο χειμώνα εκφράζει ο όμιλος WIEN. Σε σχετική ανακοίνωση τονίζεται πως όλοι οι συμμέτοχοι σε αυτό το ζήτημα πρέπει να λάβουν από κοινού μέτρα με στόχο να αποφευχθεί η επανάληψη των γεγονότων του Ιανουαρίου 2009. Όλες οι πλευρές της κατάστασης αυτής – πολιτικές, τεχνικές, οικονομικές- πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψη, προκειμένου να διασφαλιστεί η διαμετακομιστική ασφάλεια για τους καταναλωτές, τους προμηθευτές και τους διεμετακομιστικούς παίκτες.
Ο όμιλος αναφέρει ότι η κρίση του Ιανουαρίου, που αφορούσε στις σχέσεις συμβάσεων μεταξύ εταιριών της Ρωσίας και της Ουκρανίας, προκάλεσε τη διακοπή της ροής ρωσικών προμηθειών αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας για περίπου 14 ημέρες, προξενώντας οικονομικές ζημίες και ανθρωπιστική κρίση σε αρκετές χώρες.
Σε περίπτωση που δεν ληφθούν τώρα μέτρα, θα ξεσπάσει και πάλι μία παρόμοια κρίση που θα αφορά στη διακοπή των προμηθειών και σε όλα τα παρελκόμενά της, πιθανώς αργότερα κατά το ίδιο έτος και/ή τις αρχές του 2010, που θα επιδεινωθεί λόγω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης και της πολιτικής κατάστασης στην Ουκρανίας.
Παρ΄όλο που έχει επιτεχθεί κάποια συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, και παρά το γεγονός ότι η ΕΕ έχει αναλάβει ορισμένες πρωτοβουλίες, υπάρχει ακόμη επείγουσα ανάγκη για διαφάνεια στις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και Ευρώπης.
Ο όμιλος WIEN θεωρεί αναγκαίο και για τις τρεις ομάδες συμμετόχων που εμπλέκονται στην κρίση – Ευρωπαίοι, Ουκρανοί και Ρώσοι – να δεσμευθούν ότι θα προειδοποιήσουν έγκαιρα σε περίπτωση οποιασδήποτε επανάληψης ανάλογων γεγονότων και θα θέσουν σε εφαρμογή μέτρα για την επίλυση σχετικών προβλημάτων αν τυχόν προκύψουν.
«Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης κατέστησε ακόμη περισσότερο δύσκολο για τους Ουκρανούς συμμετόχους να ανταποκριθούν στους στόχους τους και τις συμβατικές τους υποχρεώσεις τους επόμενους μήνες. Για το λόγο αυτό, σε περίπτωση που αντιμετωπιστεί, η κατάσταση αυτή θα προκαλέσει πάλι προβλήματα με τη διαμετακόμιση αερίου μέσω της Ουκρανίας με σοβαρές επιπτώσεις και στις τρεις ομάδες συμμετεχόντων», τονίζεται χαρακτηριστικά
Απαιτούνται άμεσες δεσμεύσεις
Σύμφωνα με τον όμιλο, απαιτείται άμεση δέσμευση ακαι από τις τρεις ομάδες συμμετόχων σχετικά με τις θέσεις και τις δράσεις τους με σκοπό:
· Να προληφθούν και να αναγνωριστούν τα όποια προβλήματα προτού προκύψουν.
· Να οριστεί και επεξηγηθεί η φύση των προβλημάτων, ειδικότερα αν αφορούν σε θέματα οικονομικά, λογιστικά, πολιτικά, συμβάσεων ή άλλης φύσης.
· Να καταστούν οι διαδικασίες διαφανείς σε διάφορα κοινά: πολιτικούς και το ευρύτερο κοινό μέσω των ΜΜΕ.
· Να οριστούν και να προετοιμαστούν άμεσες απαντήσεις στα προβλήματα απαιτώντας σαφήνεια και δέσμευση από τους διάφορους συμμετόχους.
· Να υπάρξει έγκαιρη προειδοποίηση για τυχόν προβλήματα για τα οποία οι βραχυπρόθεσμες λύσεις δεν θα μπορούν να καταστούν διαθέσιμες.
Ειδικότερα οι Ευρωπαίοι θα πρέπει:
· Να διευκολύνουν τη δημιουργία ενός γεφυρωτικού ή άλλου ενδιάμεσου μηχανισμού χρηματοδότησης (ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι οι τραπεζικές εγγυήσεις που θα αφορούν στην καταβολή πληρωμής για την κατανάλωση φυσικού αερίου τουλάχιστον για έναν μήνα) της Ουκρανίας, σε περίπτωση απειλής αθέτησης των συμβατικών υποχρεώσεων. Αυτό θα πρέπει να εμπλέξει τα κατάλληλα θεσμικά όργανα όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, ΔΝΤ, ΕΤΑΑ, καθώς και εμπορικές τράπεζες.
· Να διατηρήσουν την αποστολή παρατηρητών μέσα στο έδαφος της Ουκρανίας και να προωθήσουν τη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών μέσω των παρατηρητών, οι οποίοι θα είναι σε θέση να συνεχίζουν να προβαίνουν σε παρατηρήσεις για τη διαμετακόμιση, την αποθήκευση και την κατανάλωση των ποσοτήτων αερίου από τη Ρωσία, και από την Ουκρανία προς την Ευρώπη.
· Να εγγυηθούν για την εφαρμογή των διατάξεων της ΣΕΚ από τους Ρώσους, Ευρωπαίους και Ουκρανούς συμμετόχους, που σχετίζονται με την πρόληψη και επίλυση διαμετακομιστικών διενέξεων.
· Να διασαφηνίσουν προς όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές ότι η εμπορική διένεξη του Ιανουαρίου 2009 δημιούργησε μία μακροχρόνια ζημιά στην εικόνα των χωρών και επέβαλε μία αβεβαιότητα για τις μελλοντικές προοπτικές του φυσικού αερίου ως καύσιμο στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
· Να ιδρύσουν ένα ομοιόμορφο πεδίο δράσης για όλες τις ομάδες των συμμετόχων που θα βασίζεται στον τριμερή διάλογο. · Να εξετάσουν το ενδεχόμενο να συστήσουν ένα ανεξάρτητο τεχνικο-οικονομικό ελεγκτικό όργανο, που θα έχει ως αντικείμενο τη συνεχή συγκέντρωση δεδομένων για τη διαμετακόμιση, που θα μπορούν να παρέχονται σε κάθε έναν από τους συμμετόχους κατόπιν σχετικής αίτησης ως μέρος της διαδικασίας επίλυσης διαφορών.
Από την πλευρά τους οι Ουκρανοί θα πρέπει:
· Να αναλάβουν την υποχρέωση να προειδοποιήσουν έγκαιρα του Ρώσους και τους Ευρωπαίους συμμετόχους - τουλάχιστον δύο εβδομάδες, αλλά κατά προτίμηση πολύ νωρίτερα – σε περίπτωση αδυναμίας, ή αναμενόμενης αδυναμίας να πληρώσουν για τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου μεταξύ των οποίων:
o Οποιαδήποτε αναμενόμενη αδυναμία να τηρήσουν τις συμβατικές υποχρεώσεις τους στα συμβόλαια με τη Gazprom;
o Αδυναμία να αγοράσουν επαρκείς ποσότητες αερίου προς αποθήκευση πριν από την 1η Οκτωβρίου, 2009 για την κάλυψη της αναμενόμενης ζήτησης σε φυσικό αέριο στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
· Να παρέχουν σαφείς και διαφανείς πληροφορίες σχετικά τη φυσική ή swap ροή φυσικού αερίου, που να περιλαμβάνουν θέματα όπως: η διαμετακόμιση, η εγχώρεια προμήθεια, η αποθήκευση και οι προϋποθέσεις για το "τεχνικό αέριο", που χρησιμοποιείται για τη λειτουργία του δικτύου (ξεχωριστά για τη διαμεκόμιση και την εσωτερική κατανάλωση) κατά την αποστολή παρατηρητών που χρηματοδοτείται από την ΕΕ.
· Να προσφέρουν την ουκρανική ερμηνεία των υποχρεώσεών τους ως μία πλευρά που έχει επικυρώσει τη Συνθήκη του Χάρτη Ενέργειας σε σχέση με τη διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και να αναφέρουν το πότε, κατά τη γνώμη τους, δικαιολογείται η διακοπή αερίου ή οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στη ροή αυτή, ιδιαίτερα, μάλιστα σε σχέση με το Άρθρο 7 που αφορά στην αδιάκοπη διαμετακόμιση υδρογονανθράκων σε κάθε περίπτωση.
Τέλος οι Ρώσοι θα πρέπει:
· Να ορίσουν και να καταστήσουν σαφές εκ των προτέρων τις αναμενόμενες συνέπειες της πιθανής αποτυχίας εφαρμογής των συμβάσεων εκ μέρους των Ουκρανών συμμετόχων - συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων μη πληρωμής, καθυστέρησης πληρωμής, ανεπαρκής αγοράς ελάχιστων απαραίτητων ποσοτήτων ή άλλης πιθανής αποτυχίας - που θα μπορούσε να οδηγήσει σε παράβαση των συμβατικών υποχρεώσεων.
· Να προχωρήσουν σε σαφείς εκτιμήσεις, τις οποίες θα απευθύνουν προς όλους τους συμμετόχους, σχετικά με την ρωσική προοπτική των συνεπειών σε περίπτωση μη επάρκειας του αποθηκευμένου αερίου, που βρίσκεται στις ουκρανικές αποθηκευτικές εγκαταστάσεις προς διάθεση στους Ουκρανούς καταναλωτές, κατά το χειμώνα 2009/10.
· Να βελτιώσουν τη δημοσιότητα για όλους τους συμμετέχοντες σχετικά με την ερμηνεία ζητημάτων που αφορούν τον τριμερή διάλογο για το φυσικό αέριο.
Μεσοπρόθεσμοι στόχοι
Προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο επαναλαμβανόμενων κρίσεων σε ετήσια βάση και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στο καθεστώς διαμετακόμισης που αφορά στις παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, ο WIEN πιστεύει ότι και οι τρεις ομάδες συμμετεχόντων -Ευρωπαίοι, Ουκρανοί και Ρώσοι – χρειάζεται να επεξεργαστούν έναν κοινώς αποδεκτό μηχανισμό που θα εγγυάται τις πληρωμές του αερίου που γίνεται αντικείμενο αγοράς από τους Ουκρανούς συμμετέχους από τους Ρώσους συμμετέχους.
Επίσης, χρειάζεται να αναπτυχθούν (και να δοκιμαστούν) κοινοί μηχανισμοί έγκαιρης προειδοποίησης μεταξύ και των τριών ομάδων Συμμετόχων το συντομότερο δυνατό. Θα πρέπει να διεξαχθεί επειγόντως ανάλυση της δυνητικής βλάβης και των πιθανών αδύνατων σημείων στο σύστημα που θα αφορά σε αυτές τις περιπτώσεις, η οποία θα καταλήγει μεταξύ άλλων σε συστάσεις για τη λήψη μέτρων με στόχο την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών στην Ευρώπη. Τα μέτρα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ακόμη και την ανακατασκευή τμημάτων του διαμεταμιστικού δικτύου σε περιπτώσεις όπου αυτό κριθεί ως το πλέον επείγον.
Μακροπρόθεσμοι στόχοι:
Τέλος, προκειμένου να προληφθεί το ενδεχόμενο επαναλαμβανόμενων κρίσεων σε ετήσια βάση και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στο καθεστώς διαμετακόμισης αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, ο WIEN πιστεύει ότι και οι τρεις ομάδες συμμετεχόντων – Ρώσοι, Ουκρανοί και Ευρωπαίοι– χρειάζεται να επεξεργαστούν δημοσίως έναν κοινώς αποδεκτό μηχανισμό για τον επιμερισμό των κινδύνων μεταξύ των τριών συμμετόχων κατά έναν δίκαιο και ισότιμο τρόπο.