Δεν έχει περάσει αρκετός καιρός από τότε που μια πολυμελής
αντιπροσωπεία από το πανεπιστήμιο της νορβηγικής πόλης Στάβανγκερ
επισκέφθηκε τα Χανιά. Αν και η τουριστική περίοδος στην Κρήτη είχε
ανοίξει, τα 27 μέλη της αντιπροσωπείας -με επικεφαλής τον καθηγητή S.
Skaeveland- δεν ήρθαν για διακοπές, αλλά για την υπογραφή μιας πολύ
σημαντικής συμφωνίας πενταετούς συνεργασίας με το Τμήμα Μηχανικών
Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Η σημασία της συμφωνίας
υπογραμμίζεται από την αξία του νορβηγικού πανεπιστημίου και ειδικά του
Τμήματος Ορυκτών Πόρων και Πετρελαίου. Ενα τμήμα, το οποίο βρίσκεται
στο κατάλληλο μέρος: το Στάβανγκερ είναι η μητρόπολη του πετρελαίου της
Νορβηγίας, μιας χώρας με δυναμική παρουσία στην παραγωγή του μαύρου
χρυσού. Εντός της πανεπιστημιούπολης, μάλιστα, εδρεύει η Διεύθυνση
Νορβηγικών Πετρελαίων, καθώς και το Ινστιτούτο Ερευνας για την
ανίχνευση, την εξόρυξη και την παραγωγή υδρογονανθράκων.
Μεταξύ
των δύο ιδρυμάτων υπογράφηκε πρωτόκολλο συνεργασίας στους τομείς της
έρευνας και της κινητικότητας φοιτητών και καθηγητών, με σκοπό την
ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών. «Ενθαρρύνουμε τις επαφές με
πανεπιστήμια από διάφορες χώρες, έτσι ώστε να ανεβάζουμε διαρκώς το
επίπεδό μας», τονίζει στην «Κ» ο καθηγητής του τμήματος και
αντιπρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Νίκος Βαρότσης.
Ηδη το
Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων έχει αρκετές διεθνείς συνεργασίες, τόσο
με ξένα ερευνητικά ιδρύματα και ινστιτούτα όσο και με εταιρείες που
δραστηριοποιούνται στον τομέα του πετρελαίου. «Οι μελέτες που
ανατέθηκαν στο εργαστήριο απευθείας από πολυεθνικές εταιρείες
περιλαμβάνουν τόσο εργαστηριακά πειράματα βασικής έρευνας, όσο και την
ανάπτυξη καινοτόμων μοντέλων και τεχνολογικών εφαρμογών σε θέματα που
αφορούν την εξόρυξη υδρογονανθράκων. Από τις προαναφερθείσες
συνεργασίες έχει προκύψει πλήθος δημοσιεύσεων σε διεθνή συνέδρια και
επιστημονικά περιοδικά», σημειώνει ο κ. Βαρότσης. Μάλιστα, το
Εργαστήριο Ανάλυσης Ρευστών και Πυρήνων Υπόγειων Ταμιευτήρων, που
διευθύνεται από τον κ. Βαρότση, έχει εκπονήσει με επιτυχία μελέτες σε
ταμιευτήρες και πετρελαιοφόρα κοιτάσματα τόσο στην Ελλάδα (Καβάλα:
Βόρειος Πρίνος, γεώτρηση Epsilon 1), όσο και στο εξωτερικό (ταμιευτήρας
Snorre της Νορβηγίας κ.α.).
Υψηλού επιπέδου
Ολα
αυτά δεν θα μπορούσαν να γίνουν χωρίς την ύπαρξη επιστημονικού
προσωπικού πολύ υψηλού επιπέδου και πολύ καλά εξοπλισμένων εργαστηρίων.
«Για παράδειγμα, στα εργαστήρια μπορούμε να ανέβουμε σε συνθήκες πίεσης
μέχρι 500 ατμόσφαιρες, όσες συναντάμε, δηλαδή, εντός ενός πραγματικού
ταμιευτήρα». Το εργαστήριο μελετά τις ιδιότητες και τη συμπεριφορά που
έχει το ρευστό πετρέλαιο και το πορώδες μέσο πραγματικών κοιτασμάτων,
έτσι ώστε να μπορεί να σχεδιαστεί με τον πιο αποδοτικό τρόπο η εξόρυξη.
Ο ορθός σχεδιασμός της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος αποτελεί το
σημαντικότερο βήμα προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η παραγόμενη ποσότητα
των πετρελαϊκών ρευστών με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση του χρόνου
παραγωγής και του απαιτούμενου κόστους. Μεταξύ άλλων, θα πρέπει να
ληφθούν αποφάσεις σχετικά με τη θέση των γεωτρήσεων από τις οποίες θα
παραχθούν τα ρευστά, τον ρυθμό παραγωγής και την ενδεχόμενη εφαρμογή
εξελιγμένων τεχνολογιών για την υποβοήθηση της παραγωγής και την αύξηση
της αποληψιμότητας. Τυχόν σφάλματα στις εκτιμήσεις για τις ιδιότητες
των ρευστών ενδέχεται να οδηγήσουν σε ζημίες ύψους πολλών εκατομμυρίων
ευρώ.
Στατιστική μέθοδος
Αλλά
το Εργαστήριο δεν έχει μείνει μόνο στις κλασικές πειραματικές μεθόδους.
Χρησιμοποιεί και αναπτύσσει εξελιγμένες στατιστικές μεθόδους για την
ανάπτυξη μοντέλων πρόβλεψης, τα οποία στηρίζονται σε υπολογιστικά
προγράμματα νευρωνικών δικτύων, δηλαδή σε προγράμματα τεχνητής
νοημοσύνης, που μιμούνται τον τρόπο που λειτουργεί ο ανθρώπινος
εγκέφαλος (με τους νευρώνες και τις συνάψεις). «Με αυτά τα μοντέλα, οι
εκτιμήσεις προκύπτουν άμεσα, με χρήση φορητών υπολογιστών στον χώρο της
γεώτρησης, είτε αυτός βρίσκεται στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας είτε
σε κάποια πλατφόρμα παραγωγής στη μέση της Βόρειας Θάλασσας», εξηγεί ο
κ. Βαρότσης.
Η διεθνής συνεργασία του Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών
Πόρων ίσως έρχεται «πάνω στην ώρα», καθώς το υπουργείο Ανάπτυξης
αναμένεται να εκχωρήσει νέες άδειες για εντοπισμό και αξιολόγηση
καινούργιων κοιτασμάτων στον ελληνικό χώρο. Το Εργαστήριο διαθέτει τον
εξοπλισμό και την τεχνογνωσία για τη λεπτομερή χημική ανάλυση του
πετρελαίου (υπεύθυνος επίκουρος καθηγητής κ. Ν. Πασαδάκης). Με τον
τρόπο αυτό μπορεί να προσδιοριστεί πού και πώς δημιουργήθηκε το
πετρέλαιο, συμβάλλοντας έτσι, μαζί με τη γεωλογία, στον εντοπισμό νέων
περιοχών ενδιαφέροντος.
Ανανεώσιμες πηγές
Αλλά
το συγκεκριμένο Εργαστήριο αναπτύσσει ερευνητική δραστηριότητα και σε
άλλα πεδία, που σχετίζονται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε
συνεργασία με το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πάτρας, τα
Εργαστήρια Γεωλογίας και Γεωφυσικής του Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών
Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης και την αναπτυξιακή εταιρεία του Δήμου
Αρκαλοχωρίου, έχουν τεκμηριώσει την ύπαρξη σημαντικών ποσοτήτων
βιοαερίου (μεθανίου) σε αβαθείς σχηματισμούς του νομού Ηρακλείου.
Πιστεύεται ότι το αέριο αυτό καύσιμο μπορεί να συμβάλει στο ενεργειακό
ισοζύγιο της περιοχής, αν οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς δείξουν
ενδιαφέρον και χρηματοδοτήσουν τη χρήση του. Επίσης, την τελευταία
δεκαετία έχει αναπτύξει τεχνογνωσία στη μελέτη της θερμοδυναμικής
συμπεριφοράς των υδριτών (κρυστάλλων με παγωμένο νερό που έχουν
δεσμεύσει στο εσωτερικό τους αέριο), οι οποίοι βρίσκονται σε
υποθαλάσσια κοιτάσματα, σε πολύ μεγάλα βάθη.
«Αναξίμανδρος»
Το
εργαστήριο συμμετείχε στο πρόγραμμα «Αναξίμανδρος», όπου εξετάστηκε η
συμπεριφορά των υδριτών σε βάθη 2.000 μέτρων, κοντά στο Καστελλόριζο.
«Εχουμε επεκταθεί στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας για τον τομέα των υδριτών
φυσικού αερίου, ο οποίος θεωρείται αιχμή της βασικής έρευνας για τα μη
συμβατικά ενεργειακά κοιτάσματα. Οι διεθνείς εκτιμήσεις μιλούν για
ποσότητες πολλαπλάσιες του συνόλου των συμβατικών ορυκτών καυσίμων.
Ωστόσο, η εμπειρία είναι ακόμη πολύ περιορισμένη», σημειώνει στην «Κ» ο
καθηγητής Βαρότσης.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 29/06/2009)