Το πρόσφατο πακέτο φορολογικών μέτρων και η
προαγγελία νέων φόρων το φθινόπωρο, στο πλαίσιο του προϋπολογισμού του
2010, αναδεικνύουν το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται η χώρα μας.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση εστιάστηκε στο
χρηματοπιστωτικό σύστημα και στις «μαύρες τρύπες» που προκάλεσαν τα
τοξικά προϊόντα. Η σταδιακή εξυγίανση των τραπεζών στις ΗΠΑ και την
Ευρώπη ανοίγει το δρόμο για ανάκαμψη και σταδιακή ανάκτηση υψηλών
ρυθμών ανάπτυξης.
Στην Ελλάδα η κρίση ανέδειξε σοβαρότερα προβλήματα,
που οδηγούν την οικονομία σε μακροχρόνια στασιμότητα και αύξηση της
ανεργίας. Το δημοσιονομικό πρόβλημα, όπως αποτυπώνεται στο υψηλό
έλλειμμα του προϋπολογισμού, το τεράστιο δημόσιο χρέος και την εκτίναξη
του κόστους δανεισμού, εξελίσσεται σε ταφόπετρα της ανάπτυξης. Οσο
παραμένει άλυτο, η χώρα θα εξαντλεί τους διαθέσιμους πόρους για την
εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, διατρέχοντας συνεχώς τον κίνδυνο
πτώχευσης και υπαγωγής σε καθεστώς επιτροπείας. «Είτε το έθνος θα
δαμάσει το χρέος είτε το χρέος θα εξοντώσει το έθνος», είχε πει ο
Ανδρέας Παπανδρέου.
Εξίσου ανασταλτικά για την ανάκαμψη της οικονομίας
λειτουργεί η χαμηλή ανταγωνιστικότητα. Η υστέρηση στη μετάβαση στην
οικονομία της γνώσης, σε νέες τεχνολογίες, αποδεικνύεται καταστροφική.
Η χώρα μας παραμένει καθηλωμένη σε ξεπερασμένες τεχνολογίες και σχήματα
παραγωγής, που απειλούνται με εξαφάνιση από τον ανταγωνισμό των χωρών
χαμηλού εργατικού κόστους. Η έξαρση φαινομένων βίας, ακόμα και η
αναβίωση της τρομοκρατίας, υπογραμμίζουν τους κινδύνους που προκαλούν η
αύξηση της ανεργίας και η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής.
Η αντιμετώπιση του δημοσιονομικού προβλήματος και η
αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας αποτελούν προϋποθέσεις για την
αποτροπή εξαιρετικά δυσμενών, οικονομικών και κοινωνικών, εξελίξεων και
την επάνοδο της χώρας σε τροχιά προόδου. Πρέπει να υλοποιηθούν το
ταχύτερο δυνατό μεγάλες τομές και αλλαγές με επίκεντρο το κράτος και
τους θεσμούς. Γενεσιουργοί αιτίες των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι
η φοροδιαφυγή και η σπατάλη στο Δημόσιο. Αντίπαλοι είναι ο κομματισμός,
η αναξιοκρατία, η γραφειοκρατία, η διαφθορά.
Για τη μετάβαση στην οικονομία της γνώσης κρίσιμη
σημασία έχουν η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, με την κατάργηση
γραφειοκρατικών εμποδίων, η αναβάθμιση της εκπαίδευσης και της έρευνας
και η προώθηση της καινοτομίας.
Πρέπει, παράλληλα, να εξασφαλιστούν νέοι πόροι,
μέσα από τη δημοσιονομική εξυγίανση, για την ενίσχυση του κοινωνικού
κράτους.
Η κρίση, όμως, δεν περιορίζεται στο οικονομικό και
κοινωνικό πεδίο. Επεκτείνεται και στο πολιτικό σύστημα, όπως
αποτυπώθηκε στο πρωτοφανές ποσοστό αποχής των ευρωεκλογών και
πιστοποιείται καθημερινά από την απουσία διαλόγου για τα ζωτικά
προβλήματα της χώρας μας. Η αντιπαράθεση εστιάζεται στο εκκρεμές
φορολογικά μέτρα - παροχές, χωρίς να θίγονται οι επικίνδυνες διαστάσεις
του δημοσιονομικού προβλήματος και οι ολέθριες συνέπειες της υστέρησης
της ανταγωνιστικότητας. Δεν συζητιούνται οι αναγκαίες διαρθρωτικές
μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση, την εκπαίδευση και το κοινωνικό κράτος.
Ισχυρή ένδειξη της πολιτικής κρίσης είναι η
αδρανοποίηση δυναμικών στοιχείων της κοινωνίας, που συνθέτουν το
εκσυγχρονιστικό ρεύμα και αποτελούν τον κορμό των προοδευτικών
κομμάτων. Η κοινωνική συμμαχία του κόσμου της εργασίας και της υγιούς
επιχειρηματικότητας, η οποία στήριξε την εκσυγχρονιστική προσπάθεια των
κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ την προηγούμενη δεκαετία, έχει διαλυθεί. Οι
δυνάμεις που τη συγκρότησαν απέχουν από την πολιτική ζωή.
Η ανασύσταση του εκσυγχρονιστικού χώρου είναι
απαραίτητη για την υλοποίηση των μεγάλων αλλαγών που έχει ανάγκη η
χώρα. Χρειάζονται νέες ιδέες, αξιόπιστος λόγος, σχέδιο και όραμα. Η
Ελλάδα αξίζει ένα καλύτερο μέλλον από την προοπτική που σήμερα
διαγράφεται.
(Ο κ. Γιάννος Παπαντωνίου είναι πρώην υπουργός και πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής - www.kepp.gr)
(από την εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", 04/07/2009)