Στον 6ο όροφο του County Hall, ενός κτηρίου από την εποχή του Εδουάρδου στη νότια όχθη του Τάμεση, στεγάζεται ένα γραφείο όπου είναι κρυμμένη μια αποκαλυπτική ιστορία για το μέλλον της παγκόσμιας βιομηχανίας ενέργειας.
Με γείτονες μία αίθουσα έκθεσης έργων του Νταλί, το στούντιο Μάνγκα και το ενυδρείο του Λονδίνου το γραφείο αυτό βρίσκεται στο καλύτερο μέρος για να ξεκινήσει μία επιχείρηση, κόντρα στο γενικό ρεύμα. Μόνο μία διακριτική πρασινοκίτρινη πινακίδα με το λογότυπο της ΒΡ και τις λέξεις «εναλλακτική ενέργεια» αποκαλύπτει ότι πρόκειται για τη βάση ενός τμήματος που υποτίθεται αντικατοπτρίζει το μέλλον μιας από τις μεγαλύτερες βρετανικές εταιρείες.
Εάν η ΒΡ προχωρήσει «πέρα από το πετρέλαιο», όπως λέει το σλόγκαν, δηλαδή σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας όπως βιοκαύσιμα, ηλιακή και αιολική ενέργεια, αυτό θα συμβεί από το County Hall. Ωστόσο το γραφείο παραμένει κλειστό, οι επενδύσεις έχουν σταματήσει και ο διευθύνων σύμβουλος συνταξιοδοτήθηκε πρόωρα.
Υπό τον λόρδο Μπράουν, τον προηγούμενο διευθύνοντα σύμβουλο, η ΒΡ είχε αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο σε ένα σκηνικό επανάστασης που επρόκειτο να αλλάξει τις επιχειρήσεις στον κλάδο της Ενέργειας. Ηταν τότε σχεδόν δεδομένο ότι οι εταιρείες που κυριαρχούσαν στον παλαιό ενεργειακό κόσμο θα άνοιγαν τον δρόμο προς τον νέο και θα πρωτοπορούσαν.
Σημαντικό πλήγμα
Παρόλο που οι παγκόσμιες επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας έχουν υποστεί -λόγω ύφεσης- σημαντικό πλήγμα, το ενδιαφέρον παραμένει ζωηρό. Η εκλογή του νέου Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα έχει αναπτερώσει την ελπίδα ότι η Ουάσινγκτον θα προχωρήσει στην υπογραφή συμφωνίας για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα γεγονός που θα σηματοδοτήσει στροφή προς καθαρότερες μορφές ενέργειας.
Οταν όμως η ανθρωπότητα οδηγείται σε έναν κόσμο με μικρότερη χρήση ορυκτών καυσίμων, αυτό αναπόφευκτα σημαίνει ότι ούτε η ΒΡ ούτε οι υπόλοιποι μεγάλοι πετρελαϊκοί όμιλοι θα είναι στην εμπροσθοφυλακή. Ο Τόνι Χέιγουορντ, που διαδέχτηκε τον λόρδο Μπράουν προ διετίας, συνδέει σταθερά το μέλλον της ΒΡ με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Οπως, εξάλλου, λέει πρώην στέλεχος της εταιρείας: «Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο βρίσκονται στο DNA της».
Κάποιος άλλος ισχυρίζεται πως την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος κάνει βήματα προς τα εμπρός ο κ. Χέιγουορντ «γυρίζει το ρολόι πίσω»? Η εναλλακτική ενέργεια αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 1% των εσόδων της ΒΡ και σε μηδενικά κέρδη. Από την άλλη, θα δαπανηθούν φέτος κεφάλαια ύψους 20 δισ. δολαρίων εκ των οποίων το 5% θα κατευθυνθεί στην ανανεώσιμη ενέργεια.
Οταν ο κ. Χέιγουορντ ανέλαβε τα ηνία του ομίλου, από πλευράς κερδών βρισκόταν πολύ πίσω από την Royal Dutch Shell, τον πιο κοντινό αντίπαλο. Σήμερα όμως η «ψαλίδα» έχει κλείσει σημαντικά.
Μετά την κάθετη πτώση των τιμών του «μαύρου χρυσού», τα φετινά κέρδη αναμένεται να είναι πολύ χαμηλότερα από το περυσινό ρεκόρ των 25,6 δισ. δολαρίων, αλλά η περικοπή του κόστους λειτουργίας με την απόλυση 5.000 υπαλλήλων επιτρέπουν στην ΒΡ να διαχειριστεί πολύ καλύτερα από τη Shell τα χαμηλά έσοδα. Από χρηματιστηριακής πλευράς πέρυσι υπεραπέδωσε σε σχέση με τις ανταγωνίστριες Shell και Exxon Mobil.
Παρά όμως τα επιτεύγματα αυτά οι επενδυτές εκφράζουν σοβαρές αμφιβολίες για το μέλλον της επιχείρησης λέγοντας χαρακτηριστικά ότι δεν έχει προοπτικές μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.
Οι τρέχουσες τάσεις της βιομηχανίας δείχνουν ότι οι φόβοι αυτοί είναι βάσιμοι. Οι δυτικοί πετρελαϊκοί όμιλοι δέχονται σημαντικές πιέσεις από επιθετικές κυβερνήσεις πλούσιων χωρών σε αποθέματα και από φιλόδοξους ανταγωνιστές αναδυόμενων οικονομιών όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Βραζιλία. Η ΒΡ και οι υπόλοιποι μεγάλοι «παίκτες» της Δύσης οδηγούνται σε υψηλού κόστους αποθέματα.
Η ζήτηση
Η ζήτηση έχει επίσης αρχίσει να υποχωρεί. Λόγω της αύξησης στα βιοκαύσιμα και των βελτιώσεων στην αποδοτικότητα της ενέργειας, η κατανάλωση πετρελαίου στις ανεπτυγμένες χώρες ίσως να έχει ήδη πιάσει τα υψηλά της. Η ζήτηση θα εξακολουθήσει να κινείται ανοδικά στον αναδυόμενο κόσμο, όπως π.χ. στην Κίνα, αλλά οι δυτικές εταιρείες θα δυσκολευτούν να λειτουργήσουν στις αγορές αυτές.
Η Φιόνα Πάουλους, επικεφαλής του τμήματος Ενέργειας στη Royal Bank of Scotland, ισχυρίζεται ότι έρχονται σημαντικές αλλαγές. «Εκατό χρόνια πριν το κυρίαρχο καύσιμο ήταν το κάρβουνο. Σήμερα είναι το πετρέλαιο. Στο μέλλον θα είναι η ανανεώσιμη ενέργεια. Μέχρι το 2050 ενδεχομένως το 50% της ενέργειας δεν θα βασίζεται στο διοξείδιο».
Ως ένδειξη της αποφασιστικότητας της ΒΡ να συμμετάσχει στα δρώμενα το τμήμα Εναλλακτικής Ενέργειας μετακόμισε στα γραφεία του County Hall με στόχο να ενθαρρυνθεί το επιχειρηματικό πνεύμα. Με τη μετακόμιση δημιουργήθηκε επίσης μια αυτόνομη μονάδα που θα προσέλκυε μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον.
Σήμερα όμως η Εναλλακτική Ενέργεια γυρίζει στα? παλιά της λημέρια στην πλατεία St. Jame’s.
Η Βιβιέν Κοξ επικεφαλής των ανανεώσιμων επιχειρήσεων έφυγε από την ΒΡ στα τέλη του περασμένου μήνα. Οι επενδύσεις του ομίλου σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας που ανήλθαν πέρυσι σε 1,4 δισ. δολάρια θα υποχωρήσουν φέτος στα 500 με 1 δισ. δολάρια. Την επόμενη τριετία η εταιρεία σχεδιάζει να επενδύσει στις ΑΠΕ περί τα 2,5 δισ. δολάρια. Την ίδια περίοδο η Eon, η γερμανική εταιρεία ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου που έχει τη μισή μόλις κεφαλαιοποίηση της ΒΡ, εκτιμάται πως θα επενδύσει διπλάσιο ποσό στην ηλιακή και αιολική ενέργεια. Οι ειδικοί έχουν αρχίσει πλέον να κάνουν λόγο για έλλειψη δέσμευσης από πλευράς ΒΡ.
Αλλοι πάλι την δικαιολογούν λέγοντας πως οι ΑΠΕ είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, γι’ αυτό και είναι προτιμότερο να επικεντρωθεί σε αυτό που ξέρει να κάνει καλά: να εντοπίζει «μαύρο χρυσό».
Από την άλλη, περισσότερες πιθανότητες να κυριαρχήσουν στο νέο ενεργειακό περιβάλλον φαίνεται να έχουν όμιλοι όπως η Eon, η γαλλική EDF ή η αμερικανική Duke Energy. Οπως δηλώνει ο κ. Χέιγουορντ «Ενα κεφάλαιο για την ΒΡ έκλεισε. Η εταιρεία επιστρέφει στα γνώριμά της μονοπάτια στα οποία υπάρχει πετρέλαιο και φυσικό αέριο»...
Προβλήματα από ένα σλόγκαν που ήταν πολύ πετυχημένο
Ποτέ άλλοτε τέσσερις λέξεις δεν αποδείχτηκαν τόσο προβληματικές για τη φήμη μιας επιχείρησης όπως οι «πέραν από το πετρέλαιο» που υιοθέτησε η ΒΡ. Το σλόγκαν αυτό και το λογότυπο του ομίλου έκαναν το ντεμπούτο τους στην αγορά τον Ιούλιο του 2000 με στόχο τη βελτίωση της εικόνας του.
Οι επικριτές του υποστήριξαν ωστόσο ότι έστειλε το μήνυμα στους εργαζομένους της επιχείρησης ότι δουλεύουν σε ένα παλιομοδίτικο τμήμα της. Η ΒΡ δέχτηκε επίσης επιθέσεις από τους οικολόγους, οι οποίοι δεν πείστηκαν ποτέ ότι έκανε αρκετά για να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της.
Οταν το Μάιο του 2007 ο Τόνι Χέιγουορντ ανέλαβε τα καθήκοντά του στον όμιλο, αναφερόμενος στην εταιρεία είπε ότι «διαθέτει πολλούς υπαλλήλους που εργάζονται για να σώσουν τον κόσμο».
Το κίνητρο, όμως, αυτό δεν ήταν καθαρά αλτρουιστικό. Σε μία επιχείρηση που εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις κρατικές διασυνδέσεις, μια καλή δημόσια εικόνα αποτελεί πλεονέκτημα.
Η διαφημιστική καταιγίδα βοήθησε, για παράδειγμα, αρκετά την ΒΡ στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου είχε μεταφέρει τις επιχειρήσεις της με την εξαγορά των Amoco και Arco.
Η αίσθηση ότι η ΒΡ αποκτά οικολογικό προσανατολισμό τη βοήθησε επίσης να στελεχώσει τις μονάδες της με το καλύτερο έμψυχο δυναμικό.
Το σλόγκαν προκάλεσε σε αρκετούς ενθουσιασμό που άρχισαν να πιστεύουν ότι η εταιρεία αφήνει στην άκρη το βρόμικο και βλαβερό για το περιβάλλον πετρέλαιο.
Δυστυχώς, όμως, η εταιρεία αποδείχτηκε πως δεν ήταν συνεπής στις δεσμεύσεις της, προκαλώντας έτσι την οργή των επικριτών της...
(Aπό την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 13/08/2009)