Η αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος αποτελεί βασική περιβαλλοντική πρόκληση. Επιβαρύνουμε υπέρμετρα το κλίμα με τη χρήση ορυκτών καυσίμων- άνθρακα, φυσικού αερίου και πετρελαίου- για τις οικιακές μας ανάγκες, την κίνηση των αυτοκινήτων ή τη λειτουργία των εργοστασίων.
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από αυτά τα καύσιμα υπερβαίνουν την ποσότητα που μπορεί να απορροφήσει η ατμόσφαιρα δίχως να αυξηθεί η θερμοκρασία της Γης.
Για να προστατεύσουμε τον πλανήτη μας, θα πρέπει να περιορίσουμε τη μέση αύξηση της θερμοκρασίας του σε 2° C κατ' ανώτατο όριο σε σχέση με τις προ της βιομηχανικής εποχής τιμές. Η Ε.Ε. πρωτοστατεί παγκοσμίως στον αγώνα κατά της αλλαγής του κλίματος.
Δίνει το παράδειγμα, έχοντας θέσει αυστηρούς στόχους όσον αφορά τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και εκπομπών στα κράτη μέλη. Προωθεί επίσης τη θέσπιση παρόμοιων πολιτικών σε όλο τον κόσμο, ειδικότερα στις βιομηχανικές χώρες και στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες.
Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της Ε.Ε. είναι το πρώτο που θεσπίστηκε παγκοσμίως. Το σύστημα αυτό βοηθά την Ε.Ε. να τηρήσει τη δέσμευση που ανέλαβε, όταν υπέγραψε το Πρωτόκολλο του Κιότο, για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και των άλλων λεγόμενων αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% μέσα στο διάστημα 2008-2012 σε σχέση με το 1990.
Βάσει του συστήματος εμπορίας, οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. καθορίζουν ποσοστώσεις για τις επιχειρήσεις στο βιομηχανικό και ενεργειακό τομέα με στόχο τη μείωση των επιτρεπόμενων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Οι επιχειρήσεις που δεν χρησιμοποιούν το σύνολο της ποσόστωσής τους μπορούν να πωλούν το πλεόνασμα σε επιχειρήσεις που υπερβαίνουν την ποσόστωσή τους. Αγοράζοντας δικαιώματα ποσόστωσης, οι επιχειρήσεις που υπερβαίνουν το ανώτατο όριο εκπομπών αποφεύγουν την πληρωμή μεγάλων προστίμων.
Τα ποσά που κερδίζουν οι επιχειρήσεις από την πώληση ποσοστώσεων τα διαθέτουν σε περισσότερο φιλική για το περιβάλλον τεχνολογία. Κάθε επιχείρηση που συμμετέχει στο σύστημα εμπορίας αποφασίζει με κριτήριο τι είναι καλύτερο για τις δραστηριότητές της, δίχως καμία κυβερνητική παρέμβαση, με την προϋπόθεση ότι επιτυγχάνεται ο στόχος της μείωσης των εκπομπών.
Μελλοντικά, περισσότερες επιχειρήσεις θα υπόκεινται στο σύστημα ποσοστώσεων, ανάμεσα στις οποίες και οι αεροπορικές εταιρείες, δεδομένου ότι τα αεροσκάφη αποτελούν μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες πηγές εκπομπών.
Επίσης, οι περιορισμοί όσον αφορά τις εκπομπές από αυτοκίνητα γίνονται ολοένα αυστηρότεροι. Η βελτίωση των κτιριακών προτύπων όσον αφορά τη μείωση της απώλειας θερμότητας από τους τοίχους και τα παράθυρα θα συμβάλει στο μελλοντικό περιορισμό των εκπομπών.
Περιβαλλοντική πολιτική
Η αλλαγή του κλίματος αποτελεί ωστόσο μια μόνο πτυχή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ. Επί σειρά δεκαετιών, η Ε.Ε. έχει ήδη θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα περιβαλλοντικής προστασίας. Οι τομείς καλύπτουν διάφορα θέματα από το θόρυβο μέχρι τα απόβλητα, από την προστασία των σπάνιων ειδών μέχρι τους περιορισμούς της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και από τα πρότυπα για τα ύδατα κολύμβησης μέχρι τα σχέδια έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών καταστροφών.
Οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι μπορεί να συνίστανται απλά σε περιορισμούς στη χρήση συγκεκριμένων ουσιών ή προϊόντων. Ωστόσο, ολοένα και περισσότερο υπάρχει η τάση τα περιβαλλοντικά πρότυπα να αποτελούν κίνητρο για τη χρήση ασφαλέστερων εναλλακτικών προϊόντων και να ενθαρρύνουν τους σχεδιαστές προϊόντων να χρησιμοποιούν οικολογικά υλικά, προκειμένου να επιτυγχάνεται στο μέγιστο ο στόχος της ανακύκλωσης και η ελάχιστη διάθεση αποβλήτων στο τέλος ζωής του προϊόντος.
Το κοινοτικό σύστημα απονομής οικολογικού σήματος βοηθά τους πολίτες να κάνουν οικολογικά ορθές αγορές. Το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα υπάρχει σε ένα μεγάλο φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών.
Οποιοσδήποτε επιθυμεί να γνωρίζει αν συναλλάσσεται με οργανισμούς που σέβονται το περιβάλλον μπορεί να ελέγξει αν ο προμηθευτής ή ο πελάτης του ανήκει στο σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (EMAS) το οποίο χρηματοδοτεί η ΕΕ.
Το πρόβλημα
Η κλιματική αλλαγή έχει επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο και προκαλείται από τα εξής:
• τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που παγιδεύουν τη θερμότητα και προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων (άνθρακα, πετρελαίου, φυσικού αερίου)
• η καταστροφή και υποβάθμιση των δασών.
Μερικές από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι:
• περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες, καύσωνες και ξηρασία
• η άνοδος της στάθμης της θάλασσας
• η εκτεταμένη απώλεια οικοσυστημάτων.
Αν δεν υπάρξει καμία παρέμβαση, οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία μπορεί να αποδειχθούν πολύ δυσμενέστερες από τη σημερινή χρηματοπιστωτική κρίση και οικονομική ύφεση.
Για να αποφευχθούν τα χειρότερα, θα πρέπει μέσα στην επόμενη δεκαετία να σταματήσει η αύξηση των ανθρωπογενών εκπομπών των αερίων αυτών (π.χ. του CO2) και να μειωθούν οι εκπομπές αυτές σε παγκόσμιο επίπεδο (σύμφωνα με τις σημερινές επιστημονικές εκτιμήσεις, πρέπει μέχρι το 2050 να μειωθούν τουλάχιστον κατά 50% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990).
Πώς αντιμετωπίζει το πρόβλημα η πρόταση αυτή;
Αυτή τη στιγμή διεξάγονται διεθνείς διαπραγματεύσεις για τη σύναψη μιας νέας παγκόσμιας συμφωνίας στο πλαίσιο της διάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, που θα πραγματοποιηθεί στην Κοπεγχάγη το Δεκέμβριο 2009.
Οι αναγκαίες μειώσεις των εκπομπών παγκοσμίως μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν όλες οι χώρες συμβάλλουν με το δέοντα τρόπο, ανάλογα με το μερίδιο ευθύνης και τις δυνατότητές τους.
Η πρόταση της Επιτροπής ορίζει τι πρέπει να κάνουν οι διάφορες χώρες για να αποφύγουν τις καταστρεπτικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και να βελτιώσουν την ενεργειακή τους ασφάλεια, αλλά και να επιτρέψουν στις φτωχότερες και πιο ευάλωτες χώρες να συνεχίσουν να αναπτύσσονται.
• Οι ανεπτυγμένες χώρες (περιλαμβανομένων των χωρών μελών της Ε.Ε.) οφείλουν:
- να πρωτοστατήσουν στην ανάπτυξη και αξιοποίηση νέων τεχνολογιών: αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, την ενίσχυση των οικονομιών μας και τη μείωση της εξάρτησής μας από περιορισμένους φυσικούς πόρους
- να δεσμευτούν ότι θα θέσουν αυστηρούς στόχους όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών (30% περίπου κατά μέσο όρο μέχρι το 2020), έχοντας υπόψη τους ότι οι πλουσιότερες και λιγότερο αποτελεσματικές χώρες πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερο, λαμβανομένων βεβαίως υπόψη και άλλων παραγόντων, όπως οι μέχρι σήμερα αναληφθείσες δράσεις και οι δημογραφικές εξελίξεις
- να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση των προσπαθειών των αναπτυσσόμενων χωρών, έχοντας κατά νου ότι οι πλούσιες και περισσότερο ρυπαίνουσες χώρες πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερο.
• Οι αναπτυσσόμενες χώρες οφείλουν:
- να καταρτίσουν φιλόδοξες στρατηγικές για τον περιορισμό της αύξησης των εκπομπών τους, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό καθαρότερο αέρα και καθαρότερη ηλεκτρική ενέργεια στους κατοίκους τους, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πιο προηγμένες από τις χώρες αυτές θα συμβάλλουν περισσότερο από τις άλλες στη μείωση των εκπομπών.
- να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα, τα οποία θα απαιτήσουν τη χρηματοδοτική και τεχνική στήριξη των ανεπτυγμένων χωρών μέσω ενός διεθνούς μηχανισμού.
Η πρόταση της Ε.Ε.
• Η αλλαγή του κλίματος μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες αυτόν τον αιώνα αν δεν μειώσουμε άμεσα και δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
• Η Ε.Ε. έχει ανάγκη από ασφαλέστερες πηγές ενέργειας που θα περιορίσουν την εξάρτησή της από εισαγωγές πετρελαίου και αερίου.
Η πολιτική της Ε.Ε. για το κλίμα και την ενέργεια προβλέπει για το 2020 τους ακόλουθους φιλόδοξους στόχους:
• μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 20% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 (κατά 30% εάν και άλλες ανεπτυγμένες χώρες δεσμευτούν για ανάλογες μειώσεις)
• αύξηση του ποσοστού χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή, βιομάζα, κ.λπ.) σε 20% της συνολικής ενεργειακής παραγωγής (από 8,5% περίπου που είναι σήμερα),
• περιορισμός της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 20% των προβλεπόμενων για το 2020 επιπέδων με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.
Τι ακριβώς θα αλλάξει;
Η δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια που ενέκρινε η Ε.Ε. το Δεκέμβριο 2008 στοχεύει στην υλοποίηση αυτών των στόχων.
Συγκεκριμένα:
• Οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και οι ενεργοβόρες βιομηχανίες πρέπει έως το 2020 να μειώσουν τις εκπομπές τους στο 21% του επιπέδου του 2005.
Πώς;
Με τη χορήγηση μειωμένων δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της Ε.Ε. (το οποίο καλύπτει το 40% περίπου των συνολικών εκπομπών της Ε.Ε.).
• Οι τομείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ, όπως οι μεταφορές (εξαιρουμένων των αεροπορικών μεταφορών που θα ενταχθούν στο ΣΕΔΕ το 2012), ο γεωργικός τομέας, τα απόβλητα και τα νοικοκυριά, πρέπει έως το 2020 να μειώσουν τις εκπομπές τους στο 10% του επιπέδου του 2005.
Πώς;
Με τη θέσπιση δεσμευτικών εθνικών στόχων (μεγαλύτερες μειώσεις για τις πλουσιότερες χώρες και περιορισμένες αυξήσεις για τις φτωχότερες).
• Έως το 2020 το 20% της συνολικής ενέργειας στην Ε.Ε. θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές.
Πώς;
Με τη θέσπιση δεσμευτικών εθνικών στόχων (από 10% για τη Μάλτα έως 49% για τη Σουηδία).
Το 10% τουλάχιστον των καυσίμων που χρησιμοποιούνται για τις μεταφορές σε κάθε χώρα πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές (βιοκαύσιμα, υδρογόνο, «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια, κ.λπ.). Τα βιοκαύσιμα πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια αειφορίας.
• Προαγωγή της ασφαλούς χρήσης των τεχνολογιών δέσμευσης και γεωλογικής αποθήκευσης του άνθρακα (CCS), οι οποίες θα μπορούσαν ενδεχομένως να εξαλείψουν το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών άνθρακα από τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται στις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και στη βιομηχανία.
Ποια είναι τα οφέλη των προτεινόμενων μέτρων;
• ουσιαστική συμβολή στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής,
• παράδειγμα προς μίμηση για τον υπόλοιπο κόσμο, διευκολύνοντας έτσι τη επίτευξη νέας παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα,
• μεγαλύτερη ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού,
• μείωση των δαπανών για την εισαγωγή πετρελαίου και αερίου κατά 50 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2020,
• δημιουργία 1 εκατομμυρίου περίπου θέσεων εργασίας στον ευρωπαϊκό κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2020 (έναντι 300.000 σήμερα),
• ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την Ευρώπη χάρη στις σημαντικές καινοτομίες του ενεργειακού της τομέα,
• περισσότερες θέσεις εργασίας σε κλάδους που σχετίζονται με το περιβάλλον,
• λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση, με αποτέλεσμα ουσιαστικά οφέλη για την υγεία των πολιτών και μείωση των δαπανών για μέτρα ελέγχου.
Γιατί είναι αναγκαία η δράση σε επίπεδο Ε.Ε.;
• Κάθε χώρα έχει την ευθύνη για τον όσο το δυνατόν μεγαλύτερο περιορισμό των εκπομπών, όμως η ανάληψη κοινής δράσης σε επίπεδο Ε.Ε. ή σε διεθνές επίπεδο είναι περισσότερο αποτελεσματική.
• Η κοινή δράση:
- μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα των λαμβανομένων μέτρων,
- δημιουργεί οικονομίες κλίμακας, έτσι ώστε τα μέτρα αυτά να είναι λιγότερο δαπανηρά και να μην διαταράσσουν τις συναλλαγές στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά.
• Ενεργώντας από κοινού, τα 27 κράτη μέλη της Ε.Ε. μπορούν να συμβάλουν πολύ περισσότερο στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής απ' όσο θα μπορούσαν το καθένα χωριστά.
Πότε θα αρχίσει να ισχύει η δέσμη μέτρων;
Το αργότερο έως το 2011. Το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών θα αλλάξει την 1η Ιανουαρίου 2013.
Η ενέργεια
Η ενέργεια, πάντως, βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής μας, καθώς εξαρτώμεθα από αυτή για τις μεταφορές, τη θέρμανση και την ψύξη της κατοικίας μας και για τη λειτουργία των εργοστασίων, των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των γραφείων.
Ωστόσο, επειδή τα ορυκτά καύσιμα είναι πεπερασμένη πηγή ενέργειας και σημαντική αιτία υπερθέρμανσης του πλανήτη δεν μπορούμε σήμερα να θεωρούμε την ενέργεια από ορυκτά καύσιμα ως κάτι δεδομένο.
Πρέπει να διαμορφώσουμε μια ολοκληρωμένη ενεργειακή και περιβαλλοντική πολιτική βάσει σαφών στόχων και χρονοδιαγραμμάτων, ώστε να δημιουργηθούν οικονομίες με χαμηλή χρήση άνθρακα και να εξοικονομηθεί ενέργεια.
Σαν ένα πρώτο βήμα, η Ε.Ε. στοχεύει για το 2050 να παράγει το 50% τουλάχιστον της ενέργειας που προορίζεται για την ηλεκτροδότηση, τη βιομηχανία, τις μεταφορές και τις οικιακές ανάγκες από πηγές που δεν περιέχουν άνθρακα, δηλαδή από πηγές άλλες, εκτός των ορυκτών καυσίμων.
Σ'αυτές τις πηγές περιλαμβάνονται η αιολική ενέργεια, η βιομάζα, η υδροηλεκτρική και ηλιακή ενέργεια, τα βιοκαύσιμα από οργανική ύλη και η χρήση του υδρογόνου ως καυσίμου.
Τα ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτεί η Ε.Ε. συμβάλλουν στην ώθηση αυτών των εξελίξεων και στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για αποτελεσματικότερη χρήση της ενέργειας.
Μείωση του άνθρακα
Οι ποσοστώσεις που εφαρμόζονται σήμερα για τις ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που μπορούν να εκπέμπουν οι ενεργοβόρες βιομηχανίες στην ατμόσφαιρα λειτουργούν ως κίνητρο για την εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων από τη βιομηχανία της Ε.Ε.
Κάθε επιχείρηση με εκπομπές χαμηλότερες της ποσόστωσης που της αναλογεί μπορεί να πωλήσει τις μη χρησιμοποιηθείσες ποσότητες σε άλλη επιχείρηση η οποία υπερβαίνει τη δική της ποσόστωση, επιτρέποντάς της να αποφύγει την καταβολή υψηλών προστίμων για την υπέρβαση της ποσόστωσής της.
Το σύστημα αυτό ενθαρρύνει την αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας, περιορίζει τη ρύπανση και βοηθά την Ευρωπαϊκή Ένωση να τηρήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο για την αλλαγή του κλίματος, σύμφωνα με τις οποίες οφείλει να μειώσει τις εκπομπές κατά 8% μέχρι το 2008-2012, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.
Η Ε.Ε. ασκεί πιέσεις ώστε οι ρυθμίσεις που θα διαδεχθούν το Πρωτόκολλο του Κιότο μετά το 2012 να επιβάλουν περιορισμούς και σε άλλους τομείς, όπως οι αεροπορικές μεταφορές οι οποίες προς το παρόν εξαιρούνται από τα σχετικά μέτρα.
Οι εκπομπές αερίων από τα αεροσκάφη απειλούν να εξουδετερώσουν το μεγαλύτερο μέρος των μειώσεων που επιτυγχάνονται στο βιομηχανικό τομέα. Για το λόγο αυτό, η Ε.Ε. διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στις συζητήσεις για τον περιορισμό αυτών των εκπομπών, τουλάχιστον από τα αεροσκάφη που χρησιμοποιούν ευρωπαϊκούς αερολιμένες. Στην Ευρώπη, εφαρμόζονται ολοένα αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα για τις εκπομπές CO2 από τα αυτοκίνητα.
Αποδοτικότερη χρήση
Χρησιμοποιώντας λιγότερη ενέργεια δεν θυσιάζουμε απαραίτητα τον τρόπο ζωής μας. Η αποδοτικότερη χρήση θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της χρησιμοποιούμενης ενέργειας στον βιομηχανικό τομέα και στις μεταφορές, καθώς και στα σπίτια και τα γραφεία μας.
Η Ε.Ε. έχει ήδη συμφωνήσει πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για κτήρια και οικιακές συσκευές, τα οποία αναμένεται ότι θα γίνουν αυστηρότερα στο μέλλον.
Μια ανταγωνιστική αγορά ενέργειας συμβάλλει επίσης στην αποδοτική χρήση της ενέργειας. Η Ε.Ε. άνοιξε τις αγορές στον ανταγωνισμό και, ως εκ τούτου, καταργούνται τα εθνικά σύνορα στις αγορές ενέργειας.
Θα πρέπει, ωστόσο, να γίνουν πολλά ακόμη για να διασφαλιστεί ότι θα καταργηθούν όλα τα εμπόδια στον ανταγωνισμό δίχως να θιγούν τα δικαιώματα των καταναλωτών. Υπάρχουν διασφαλίσεις ώστε να μη μας λείψει το φως ή η θέρμανση επειδή ο προμηθευτής μας θα χρεοκοπήσει.
Η διεθνής συνεργασία εξυπηρετεί το συμφέρον όλων
Νέες μορφές παραγωγής ενέργειας θα μειώσουν κάπως την εξάρτηση της Ε.Ε. από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Ωστόσο, καθώς το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας θα παραμείνουν στην πρώτη θέση των χρησιμοποιούμενων καυσίμων για αρκετές δεκαετίες, θα εξακολουθήσουμε να εισάγουμε μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων δεδομένου ότι τα αποθέματα της Ευρώπης είναι περιορισμένα και εξαντλούνται. Η Ε.Ε. εισάγει επίσης ηλεκτρική ενέργεια από τρίτες χώρες και αναμένεται να αυξήσει αυτές τις εισαγωγές στο μέλλον.
Το γεγονός αυτό καθιστά ζωτικής σημασίας τις καλές σχέσεις με τις προμηθεύτριες χώρες, τις οποίες στηρίζει ως εκ τούτου η Ε.Ε. με επενδύσεις, ερευνητικά κεφάλαια και μεταφορά τεχνολογίας.
Συνεργάζεται επίσης στενά για ενεργειακά θέματα με τη Ρωσία, την Ανατολική Ευρώπη και τις περιοχές της Μεσογείου και του Κόλπου. Η εταιρική σχέση με επτά χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς η Ε.Ε. και οι χώρες αυτές αποτελούν μια ενιαία ενεργειακή κοινότητα.
Η Ε.Ε. έχει επίσης συντάξει χάρτη πορείας, γνωστό ως Πρωτοβουλία του Μπακού - με δεκατρείς χώρες της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας για παρόμοια ρύθμιση.
(Από την εφημερίδα Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 12/08/2009)