Του Κ. Ν. Σταμπολή
Σαν κακόηχο αστείο ακούγεται «η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας» η οποία εορτάσθηκε σ' όλη την Ευρώπη τον περασμένο Σεπτέμβριο. Σύμφωνα με ανακοίνωση των αρμοδίων οργάνων η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας «ήτο φέτος αφιερωμένη στη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον μέσων μεταφοράς, με το ποδήλατο να προβάλλεται ιδιαιτέρως, καθώς και στη διευκόλυνση των μετακινήσεων για τα άτομα με ειδικές ανάγκες». Η Ελληνική συμμετοχή, η οποία συντονίσθηκε από το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών επικέντρωσε το ενδιαφέρον της στην προβολή των 295 λεωφορείων που κινούνται με φυσικό αέριο, το Μετρό και τις μελλοντικές του επεκτάσεις και τ’ άλλα μεγάλα υπό κατασκευή συγκοινωνιακά έργα (Προαστιακός, Αττική Οδός κ.λπ)
Οι εμπνευστές της «Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Κινητικότητας», φαίνεται να αγνοούν την ύπαρξη μιας μεγάλης κατηγορίας πολιτών, η εάν θέλετε όλους τους πολίτες σε κάποια δεδομένη στιγμή. Το τελευταίο που απασχόλησε τους οργανωτές της Εβδομάδας Κινητικότητας –προφανώς ένα έξυπνο γραφειοκρατικό εύρημα για την απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων- ήτο ο ρόλος του πεζού και η δυνατότητα να μπορεί ο μέσος πολίτης να περπατά με άνεση και ασφάλεια μέσα στην πόλη. Το γεγονός ότι η ανωτέρω «Εβδομάδα» δεν ασχολήθηκε καθόλου με τους πεζούς είναι ενδεικτικό της αρρωστημένης νοοτροπίας και συμπεριφοράς που χαρακτηρίζει τους κυβερνώντες οι οποίοι εδώ και χρόνια στον όποιο σχεδιασμό τους (τυχαίο ή ηθελημένο) έχουν δώσει, και συνεχίζουν να δίδουν, σαφή προτεραιότητα σε κάθε είδος τροχοφόρο, έχοντας καταστήσει την Αθήνα μία απάνθρωπη πόλη και την χειρότερη απ’ άποψη κυκλοφοριακής οργάνωσης στην Ευρώπη. Καλύτερα ας μη μιλήσουμε και για τις άλλες μεγάλες Ελληνικές πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο οι οποίες έχουν μιμηθεί κακόγουστα την κυκλοφοριακή δομή της Αθήνας έχοντας και αυτές παραχωρήσει στα τροχοφόρα την απόλυτη προτεραιότητα.
Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια η Αθήνα, αλλά και όλες οι μεγάλες πόλεις της Ελλάδας προκειμένου να εξυπηρετηθεί μια μεγάλη μερίδα κόσμου, έχουν κατακλυσθεί από εκατομμύρια μοτοσακό, μοτοποδήλατα και μοτοσυκλέτες μικρού έως και τεράστιου κυβισμού!
Σε όλες τις Ελληνικές «σύγχρονες πόλεις», με προεξέχουσα την Αθήνα, ο πεζός έρχεται σαφώς σε δεύτερη μοίρα και θεωρείται μία υποδεέστερη οντότητα. Στην σημερινή Αθήνα, απ’ όπου και αντλούμε τις εμπειρίες μας, ο πεζός έχει καταστεί πολίτης Β’ κατηγορίας, και αποτελεί διωκόμενο είδος τόσο από τους οδηγούς Ι.Χ. τους μοτοσυκλετιστές αλλά και την ίδια την αστυνομία. Ως και πρόστιμα σε πεζούς που υποτίθεται ότι παραβιάζουν τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΩΚ) έχουν θεσπισθεί και επιβληθεί. Σαφέστατα μία τελείως άνιση μεταχείριση, εάν σκεφθεί κάποιος τα χιλιάδες αυτοκίνητα και μηχανάκια τα οποία είναι καθημερινά παράνομα σταθμευμένα πάνω σε γωνίες, πάνω σε διαβάσεις πεζών και προκλητικότατα τις περισσότερες φορές κάτω από φωτεινούς σηματοδότες, πάνω σε πεζοδρόμια και όπου αλλού είναι δυνατόν. Εξ’ άλλου δεν υπάρχουν περιθώρια από τους πεζούς για παραβάσεις αφού για κάτι τέτοιο θ’ απαιτείτο χώρος, ο οποίος δεν υπάρχει.
Πέρα από τα φυσικά εμπόδια που δημιουργούνται από την κατάληψη των πεζοδρομίων από το κάθε τύπου τροχοφόρο ο πεζός στην Αθήνα έχει ν’ αντιμετωπίσει και την πρόδηλη εχθρότητα και χλευασμό των οδηγών, ιδιαίτερα αυτών των δικύκλων οι οποίοι δεν χάνουν ευκαιρία να ασχημονούν και να υβρίζουν τους πεζούς εάν κατά λάθος τους εμποδίσουν το πέρασμα και την παράνομη στάθμευση πάνω στα πεζοδρόμια. Δεν είναι λίγα τα επεισόδια που έχουν αναφερθεί τα τελευταία χρόνια όπου οδηγοί δικύκλων εγρονθοκόπησαν διαμαρτυρόμενους πεζούς οι οποίοι είχαν την ατυχή ιδέα να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους και να υποδείξουν στους καβαλάρηδες της ασφάλτου ότι δεν δικαιούνται να σταθμεύουν πάνω στο δάπεδο των πεζοδρομίων. Οι πεζοί εξ’ άλλου κινδυνεύουν καθημερινά από την ελεύθερη τροχοδρόμηση των δικύκλων πάνω στα πεζοδρόμια με την πλήρη ανοχή εάν όχι ενθάρρυνση της Τροχαίας. Εξ’ ίσου σοβαρά εμπόδια στην ελεύθερη διακίνηση των πεζών δημιουργούν και οι χιλιάδες παράνομοι μικροπωλητές οι οποίοι κατακλύζουν καθημερινά τα πεζοδρόμια όπου απλώνουν τις πραμάτιες τους. (μία καθαρή τριτοκοσμική εικόνα που σε καμία πολιτισμένη πρωτεύουσα δεν απαντάται)
Η ζωή για τον πεζό της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης, και των άλλων πόλεων της χώρας μας, τις περισσότερες φορές που θ’ αποφασίσει να περπατήσει είναι ένα σωστό μαρτύριο αφού αυτός δεν έχει πλέον τον ζωτικό χώρο που χρειάζεται για να κινηθεί με ασφάλεια είτε πάνω στα πεζοδρόμια –(μικρά και ανύπαρκτα τις περισσότερες φορές λόγω του ιδιάζοντος ρυμοτομικού σχεδιασμού) και τις πλατείες, είτε μέσα από τις διαβάσεις, και ως εκ τούτου είναι υποχρεωμένος να διαπραγματεύεται ως ακροβάτης το κάθε του βήμα. Είναι προφανές ότι οι πεζοί στην Ελλάδα του 2003 κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από τους οδηγούς, και αυτή δυστυχώς είναι μία αλήθεια την οποία αρνούνται να δουν οι αρχές τόσο η Τροχαία όσο και οι Δήμοι.
Έτσι ο πεζός σήμερα για την μετάβαση του από το ένα σημείο της πόλης στο άλλο έχει ν’ ανταγωνισθεί για το χώρο κίνησης του το αυτοκίνητο, το δίκυκλο, τους μικροπωλητές, τις χιλιάδες στήλες της Τροχαίας, τους κάδους, τα σκουπίδια, τα αδέσποτα σκυλιά και τις οικοδομές αφού οι εργολάβοι κατασκευαστές σπανίως φροντίζουν για την δημιουργία απαραίτητων προστατευμένων προσβάσεων.
Η θλιβερή αυτή κατάσταση, η οποία είναι αναμφίβολα ενδεικτική του χαμηλού πολιτισμικού μας επιπέδου, αλλά και της μαλθακότητας που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια (πως αλλιώς να εξηγηθεί η με κάθε θυσία μετακίνηση με ταξί ή Ι.Χ. για την κάλυψη απόστασης έως και 1 χλμ.), οφείλεται σε τρεις κυρίως λόγους:
(α) Στην παντελή έλλειψη αστυνόμευσης των πόλεων και στην νοοτροπία με την οποία έχουν εμποτισθεί τα αστυνομικά όργανα που έχουν επιφορτισθεί με την τήρηση της τάξεως. Αδιαφορία, ασχετοσύνη, και η αποφυγή εμπλοκής με τους παρανομούντες χαρακτηρίζουν σήμερα την συμπεριφορά των περισσοτέρων αστυνομικών οι οποίοι δραστηριοποιούνται πλέον επιλεκτικά. Επιπλέον, υπάρχει και μία κακώς νοούμενη περί καθηκόντων ερμηνεία από την Αστυνομία αφού τις περισσότερες φορές τα όργανα αποφεύγουν να επιπλήξουν ή να τιμωρήσουν για παραβάσεις του ΚΩΚ οδηγούς, υποστηρίζοντας ότι αυτό δεν είναι δική τους αρμοδιότητα! (άραγε ποιανού είναι;). Εδώ οι ευθύνες της ηγεσίας της Αστυνομίας (ιδιαίτερα της Τροχαίας) και του πολιτικού τους προϊσταμένου, δηλ. του Υπουργού Δημόσιας Τάξης είναι βαρύτατες και ποινικά κολάσιμες.
(β) Στην ανάρμοστη κοινωνική συμπεριφορά ενός μεγάλου μέρους των Ελλήνων οδηγών οι οποίοι η στην πόλη οδηγούν ή στους υποτιθέμενους εθνικούς δρόμους (motorways) επιδεικνύουν τον χειρότερο εαυτό τους, αδιαφορώντας παντελώς για τις ανάγκες διέλευσης πεζών και οχημάτων που έχουν προτεραιότητα.
(γ) Στον τεράστιο αριθμό των αυτοκινήτων και των διτρόχων ο οποίος είναι δυσανάλογα μεγάλος με τις δυνατότητες χώρου ελεύθερου προς κίνηση και στάθμευση. Στην Αθήνα κυκλοφορούν σήμερα περί τα 2,4 εκ. οχήματα σε σύνολο 4.8 εκ. οχημάτων σε όλη την χώρα. Με ένα πληθυσμό 4.0 εκ. περίπου στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή, αναλογεί περίπου 1 αυτοκίνητο για κάθε 2 κατοίκους, αναλογία απαράδεκτα υψηλή για μία πόλη η οποία δεν διαθέτει την κατάλληλη υποδομή.
Και ενώ είναι εμφανές ότι οι πόλεις μας και ιδιαίτερα η Αθήνα, έχουν εδώ και αρκετά χρόνια φθάσει σε σημείο κορεσμού από πλευράς χωρητικότητας για τα παντός είδους αυτοκίνητα και δίτροχα, εν τούτοις η πολιτική διαδοχικών κυβερνήσεων ήτο και είναι υπέρ της άκρατης αύξησης των τροχοφόρων αγνοώντας παντελώς τις ολέθριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, την κυκλοφορία των πεζών και γενικότερα την οικονομία των πόλεων. Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες πόλεις στην Ελλάδα είναι αποδεδειγμένα οι λιγότερα φιλικές προς τον πεζό πόλεις της Ευρώπης τόσο από πλευράς εμποδίων όσο και καθαριότητας.
Είναι κοινή η εκτίμηση ότι η κατάσταση για τους πεζούς και την κυκλοφορία γενικότερα χειροτερεύει από μέρα σε μέρα, και σύντομα θα φθάσει σε ένα πλήρης αδιέξοδο. Μπορεί όμως να βελτιωθεί μέσα απ’ ένα αυστηρό συνδυασμό μέτρων όπως (α) αυστηρή αστυνόμευση και επιβολή υψηλών προστίμων και απομάκρυνση των παρανομούντων οχημάτων σε τοποθεσίες εκτός των Αθηνών. Η αστυνόμευση θα πρέπει να είναι συνεχής και όχι περιστασιακή και εποχιακή όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα, (β) εισαγωγή αντικινήτρων για την κυκλοφορία οχημάτων στο κέντρο της πόλεως, όπως λ.χ η θέσπιση ειδικής εισφοράς για την είσοδο και κυκλοφορία στον υπάρχοντα δακτύλιο όλων των Ι.Χ. Ένα μέτρο που έχει εισαχθεί με επιτυχία σε πολλές μεγαλουπόλεις του εξωτερικού. Επίσης, η εισαγωγή χώρων ηλεγμένης στάθμευσης στους δρόμους (παρκόμετρα) και ο περιορισμός της ελεύθερης πανταχόθεν στάθμευσης είναι ένα εξ’ ίσου αποτελεσματικό.
Γενικότερα, η υιοθέτηση μιας πολιτικής η οποία θα καταστήσει σταδιακά το αυτοκίνητο ακριβό και ασύμφορο μεταφορικό μέσο για κίνηση μέσα στην πόλη θεωρείται πλέον απαραίτητη. Σε αντίθετη περίπτωση πραγματικά θα ομιλούμε σε λίγο για το τέλος των πεζών!